خیال پنبه‌دانه

محبوبه ولی، روزنامه نگار

 ترامپ 18 اردیبهشت، قطعنامه 2231 شورای امنیت را  که ضامن اجرایی برجام بود،  زیر پا گذاشت و از برجام خارج شد. اواسط مرداد، اولین دور تحریم‌‌ها علیه ایران را که مربوط به فلزات و ممنوعیت تجارت با دلار بود، به اجرا گذاشت، نیمه آبان قرار است دور دوم تحریم‌‌هایش را با تحریم بانک مرکزی و صنعت نفت ایران شروع کند. در تمام این مدت نیز او و تیمش مدام در حال سفر به کشورهای مختلف دنیا برای راضی کردن جهان به اقدام علیه ایران بودند.

اما گویی دولت دونالد ترامپ، از اقداماتی که تاکنون علیه ایران کرده چندان راضی نیست و فکر می‌‌کند کم‌‌کاری کرده است. برای جبران همین کم‌‌کاری‌‌ها دست به تشکیل یک گروه حرفه‌‌ای برای فشار بیشتر به ایران زده‌‌اند و اسمش را هم گذاشته‌‌اند «گروه اقدام ایران» تا نشان دهند که داستان خصومت و مقابله آنها با جمهوری اسلامی ایران به تحریم ختم نمی‌‌شود و این رشته سر دراز دارد.  

خبر تشکیل این گروه را مایک پمپئو، وزیر خارجه تندروی آمریکا، پنجشنبه (16 اوت، 25 مرداد) در نشستی خبری که در محل وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن برگزار شد اعلام و برایان هوک، مدیر برنامه‌‌ریزی سیاسی وزارت خارجه آمریکا را به عنوان رئیس این گروه معرفی کرد.

تسلیحات هسته‌‌ای

 موشکی و آمریکاییان زندانی

برایان هوک، مسئول گروه اقدام ایران، محور کاری این گروه را بحث موشکی، تسلیحات هسته‌‌ای و بازداشت شهروندان امریکایی عنوان کرده است؛ سه محوری که پیش از این هم آمریکا تلاش بسیار اما بی‌‌حاصلی در مورد آنها داشته است.

مقامات دولت دونالد ترامپ بارها اعلام کرده‌‌اند که ایران باید از نظر امکانات موشکی و سایر تسلیحات نظامی تحت کنترل باشد. مایک پمیئو در نوامبر 2016 در جلسه‌‌ای با نمایندگان آمریکا تاکید کرد:«گسترش تحریم‌های تسلیحاتی ایران نقش مهمی در حفظ امنیت آمریکایی‌ها دارد.»

اما این موضوع هر بار به شدت از سوی ایران با مخالفت روبه‌‌رو و تاکید شد که ایران به هیچ وجه اجازه دخالت بیگانگان در سیاست‌های دفاعی و نظامی‌‌اش را نمی‌‌دهد. در مورد آمریکاییان زندانی در ایران نیز دولت ترامپ تا به حال چندین بار نامه‌‌نگاری و درخواست‌‌های باواسطه و بی‌‌واسطه برای آزادی یا تبادل این زندانیان داشته است. گفته می‌‌شود در فوریه 2016، پومپئو و دو نماینده جمهوری‌‌خواه دیگر از طریق دفتر حفاظت منافع ایران در آمریکا، درخواست روادید برای بازدید از ایران را کردند و در نامه‌‌ای خطاب به رهبری ایران و سرلشکر محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه خواستار توجه ویژه به درخواست خود شدند. آنها هدف از سفرشان را نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان در اسفند 95 و بازدید از مجتمع پارچین و تاسیسات هسته‌‌ای اراک و فردو عنوان کرده و همین طور خواستار ملاقات با زندانیان آمریکایی در ایران شده بودند. این نوع درخواست ویزا برای آن مقاصد نشان می‌داد این افراد یا عقب‌مانده ذهنی هستند یا خود را به عقب‌ماندگی زده‌اند به همین دلیل هم وزارت خارجه ایران اعلام کرد: این سه نفر «به نحو کاملاً نامناسبی» درخواست ویزا کرده‌اند و بر همین مبنا درخواستشان رد شد. بدین ترتیب این تلاش و سایر تلاش‌‌های آمریکا در این مورد ناکام ماند.

تلاش برای اجماع جهانی

 علیه ایران

یکی از دلایلی که برای ناکامی دولت ترامپ در تحقق اهدافش در مورد ایران بر آن تاکید می‌‌شود، عدم همراهی جامعه جهانی به ویژه در ارتباط با موضوع برجام است و حالا یکی از راه‌‌هایی که گروه جدید «اقدام ایران» قرار است روی آن متمرکز شود، جلب همکاری و همراهی دیگر کشورها برای ایجاد یک اجماع جهانی علیه ایران است.

پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت: هدف این گروه تغییر رفتار ایران است و هوک با کشورهای خارجی به خصوص اتحادیه اروپا مذاکره خواهد کرد و تنها به او گزارش خواهد داد.

برایان هوک نیز در پاسخ به اینکه چگونه می‌‌خواهد این رفتاری را که تاکنون تغییر نکرده، تغییر دهد، پاسخ داده که با حدود ۲۰ کشور درباره ایران مذاکره کرده‌‌ایم و رایزنی‌‌هایی برای فشار بیشتر بر این کشور در جریان است.

مسئولیتی که هوک روی شانه‌‌های ایران گذاشت

بیانات رهبری در مورد مذاکره با ایران به نشست روز پنجشنبه پمپئو در واشنگتن راه پیدا کرد و این سوال پرسیده شد که ترامپ با وجود چنین ممنوعیتی چگونه می‌‌خواهد با مقامات ایرانی مذاکره کند؟

برایان هوک تصمیم‌‌گیری در مورد این موضوع را وابسته به رژیم ایران دانست. او تصریح کرد: ما بارها آمادگی خود را برای مذاکره اعلام کرده‌‌ایم اما باید ابتدا جدیت ایران را برای تغییر شاهد باشیم تا گفت و گو کنیم.  او به  قول معروف، توپ مذاکره را به زمین ایران انداخت و اظهار کرد: حالا دیگر مسئولیت روی شانه مقام‌های ایرانی است.او در جواب این سوال که ایران باید جدیتش را نشان دهد یا رفتارش را تغییر دهد؟ به شروط 12 گانه پمپئو اشاره کرده و گفته است: وزیر خارجه پیشتر 12 شرطی که ایران باید برا رسیدن به توافق جدید انجام دهد را ارائه کرده است.

یک تقارن تاریخی

گرچه ایران چهل سال است که با آمریکا رابطه ندارد، اما در عین حال دو کشور آنقدر تاریخ‌‌های مشترک مثل 13 آبان و سالروز عملیات ناکام آمریکایی‌‌ها در طبس دارند که هر تصمیمی می‌‌تواند با یکی از این تاریخ‌‌ها متقارن شود.

این بار هم خبر تشکیل «گروه اقدام ایران»، زمانی اعلام شده که تقویم در آستانه سالگرد کودتای 28 مرداد 1332 علیه دولت محمد مصدق است.

از آن جایی که پیش از این، تحریم نفتی ایران در 13 آبان، انتقامجویی ترامپ از ماجرای تسخیر لانه جاسوسی تعبیر شده، این سوال پیش آمده که آیا تشکیل این گروه فشار جدید علیه ایران و همزمانی آن با سالروز کودتای 28 مرداد، معنا و پیام خاصی دارد؟

خبرنگاران این سوال را از هوک پرسیده‌‌اند. او چنین ادعایی را رد کرده و گفته است: «این فقط یک اتفاق است.»

برایان هوک و مخالفتش با نقض برجام

برایان هوک در نشست خبری روز پنجشنبه که رسما به عنوان رئیس «گروه اقدام ایران» معرفی شد، گفت که در تمامی عمرش در خصوص ایران کار کرده و در گذشته هم مشاور جان بولتون بوده است.

جان بولتون  همان مشاور امنیت ملی آمریکاست که به شدت طرفدار حمله به ایران است و از او به عنوان «یک جنگ طلب تمام عیار» یاد می‌‌شود.

اما هوک علاوه بر اینکه مشاور بولتون بوده، در زمان «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه برکنار شده ترامپ نیز مدیر دفتر برنامه‌‌ریزی‌های سیاسی وزارت خارجه و از مخالفان نقض برجام بود.یک هفته پیش «دیلی وایر» گزارش داده بود، «برایان هوک یکی از مشاوران ارشد وزارت خارجه آمریکا که با دیدگاه‌‌های فعلی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در خصوص ایران مخالف است، قرار است به عنوان فرستاده ویژه امور ایران معرفی شود.»دیلی وایر در گزارش خود آورده بود: «هوک با خروج آمریکا از برجام مخالف و معتقد بوده که باید توافق هسته‌‌ای غرب با ایران را کمی تغییر داد که به نظر می‌‌رسد سیاست‌‌های او نسبت به سیاست‌‌های ترامپ در خصوص ایران کمی ملایم‌‌تر باشد.»حال باید دید این برایان هوک است که سیاستش دچار چرخش شده یا دولت ترامپ است که تصمیم گرفته برای تغییر در رفتار ایران که به گفته پمپئو خود را متعهد به آن می‌‌داند، با چرخش از چهره‌‌های تندرو به سوی چهره‌‌های ملایم‌‌تر، سیاست تازه‌‌ای در پیش بگیرد تا با توسل به سیاستی متعادل‌‌تر بتواند جهان و به ویژه اروپا را در کنار خود و روبروی ایران قرار دهد.