شواهدی جدید از تلاش مقامات سینکیانگ برای برچیدن مساجد؛
حذف خاموش مسلمانان چین
سیدمحمد میرزامحمدزاده
همیشه در این وقت از سال، حاشیه صحرای تکله‌مکان، در غرب چین مملو از مردم بود. چندین دهه متوالی هر سال بهار هزاران مسلمان اویغور در مقبره امام عاصم حاضر می‌شدند، مکانی شامل چند ساختمان و حصاری که یک مقبره در آن قرار دارد. مقبره‌ای متعلق به فردی که به باور اویغورها متعلق به یک جنگجوی مقدس از قرن هشتم است.
زائران از سرتاسر منطقه هوتان به دنبال شفاگرفتن، باروری و بخشایش گناهان در بین شن‌های کویر پا در جای پای یکدیگر می‌گذارند و به این مکان مقدس می‌آیند. این مراسم یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های مذهبی در منطقه است. مردم نذورات خود را درون این مکان می‌گذارند و پارچه‌های نماد عبادات خود را به شاخه‌های درختان آویزان می‌کنند.
این باور وجود دارد که سه بار زیارت این مکان برابر رفتن به حج است؛ سفری که ساکنان فقیر جنوب استان سینکیانگ قادر به تأمین مالی هزینه‌های آن نیستند.
اما امسال، معبد امام عاصم خالی از مردم است. مسجد این مکان با نام خانقاه، که محلی برای ادای آداب و رسوم روحانیون موسوم به سوفی است، به همراه دیگر ساختمان‌ها تخریب شده‌اند و از کل مجموعه، فقط مقبره باقی مانده است.
همه نذورات و پارچه‌ها حذف شده‌اند و خبری از زائران برای بازدید نیست.
بر اساس تحقیقی که از سوی گاردین و سایت بلینگکت انجام شده، این یکی از ده‌ها مکان مذهبی است که بخشی از آن یا به‌طورکامل از سال 2016 تاکنون، در استان سینکیانگ تخریب شده‌اند؛ بلینگکت همچنین شواهد جدیدی را ارائه کرده که نشان می‌دهد یک مسجد بزرگ در مناطق تحت کنترل چین، جایی که گروه‌های حقوق بشری عنوان می‌کنند اقلیت مسلم از سرکوب‌های گسترده مذهبی در رنج هستند؛ تخریب شده است.
روزنامه انگلیسی‌زبان گاردین در همکاری با نیک واترز، تحلیل‌گر بلینگکت، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، مکان 100 مسجد و مکان مقدس که از سوی شهروندان سابق، محققان و ابزارهای نقشه‌کشی تأیید شده‌اند را مورد بررسی قرار دادند.
از بین 91 مکان بررسی شده، 31 مسجد و دو مکان مقدس شامل مجموعه امام عاصم و یک سایت دیگر از تخریب‌های گسترده ساختمانی بین سالهای 2016 تا 2018 آسیب دیده‌اند.
از این بین 15 مسجد و هر دو مکان مقدس کاملاً تخریب شده و از بین رفته‌اند و در باقی آن‌ها نیز دروازه ورودی، گنبد و مناره‌ها تخریب شده‌اند.
علاوه بر آن‌ها 9 مکان دیگر که از سوی ساکنین سابق استان سینکیانگ به عنوان مسجد شناخته می‌شوند، اما نشانه‌های یک مسجد ازجمله گنبد و مناره را ندارند نیز ظاهراً تخریب شده‌اند.
ریشه‌کنی، تخریب، بی‌حرمتی
چین به بهانه وجود افراط‌گرایان مذهبی، اقدام به نظارت گسترده و کنترل شدید اقلیت مسلمانان در کشور خود کرده است؛ مسلمانانی که اکثریت نژاد اویغور آن‌ها ترک زبان هستند و اشتراکات بیشتری با همسایگان آسیای مرکزی خود دارند تا با هم‌نشینان منطقه هان چین.
تحقیقات نشان می‌دهد که نزدیک به 1.5 میلیون اویغور و سایر مسلمانان، به‌صورت اجباری به اردوگاه‌های کار یا مراکز بازآموزی فرستاده شده‌اند؛ ادعایی که پکن آن را تکذیب می‌کند.
گروه‌های مدافع و محققان بر این باورند که مقامات استان سینکیانگ صدها، بلکه هزاران مسجد را در عملیات‌های خود از بین برده‌اند. اما فقدان اطلاعاتی از این مکان‌ها، که بیشتر مساجد و مکان‌های مقدس روستاهای کوچک هستند، در کنار سخت‌گیری پلیس برای خبرنگاران و محققانی که به‌طور مستقل به استان سینکیانگ سفر می‌کنند و نیز نظارت گسترده بر ساکنین، کار را برای تأیید گزارش‌های تخریب این مکان‌ها سخت کرده است.
مکان‌هایی که از سوی گاردین و بلینگکت یافته شده‌اند، بر اساس گزارش‌های گذشته و نیز نشانه‌های جدیدی از سرکوب‌های امنیتی شدید چین بوده است: سرکوب‌های مذهبی با عنوان تخریب مکان‌های مقدس؛ در حالی که در چند سال گذشته هیچ نشانه‌ای از تخریب مکان‌های مقدس گزارش نشده بود. محققان عنوان می‌کنند که تخریب مکان‌های مقدس که زمانی محل گردهم‌آیی گسترده زائرین و برگزاری آداب کلیدی مسلمانان اویغور بود، بیانگر شکل جدیدی از تهاجم به فرهنگ آن‌ها به شمار می‌رود.
ریان تام، تاریخ‌نگار اسلام در دانشگاه ناتینگهام گفت: تصاویر ویرانه‌های امام عاصم بسیاری شوکه کننده است.
پیش از این تخریب‌ها، زائران مسیر 70 کیلومتری را در صحرا می‌پیمودند تا به مقبره مقدس جعفری صدیق برسند، کسی که این باور وجود دارد که روحش برای آوردن اسلام به منطقه، به استان سینکیانگ سفر کرده بود. ظاهراً این مقبره که در صحرا قرار داشت، در ماه مارس 2018 (اسفند 96) از بین رفته است. ساختمان‌های اسکان زائران در این منطقه نیز بر اساس تصاویر ماهواره‌ای که این ماه تهیه شده، از بین رفته‌اند.
تام گفت: دیگر پیامی از این شفاف‌تر به اویغورها نمی‌شد داد که دولت چین قصد دارد فرهنگ آن‌ها را ریشه‌کن کند و ارتباط آن‌ها را با این سرزمین با بی‌حرمت کردن قبور گذاشتگان و مکان‌های مقدس که چشم‌اندازهای تاریخ اویغورها هستند، از بین ببرد.
مکانی غریبه برای آیندگان
مسجد کارگیلیک، در مرکز شهر قدیمی کارگلیک در جنوب استان سینکیانگ، بزرگ‌ترین مسجد منطقه بود. مردم بسیاری هر هفته از روستاهای مختلف در این مسجد گردهم می‌آمدند. همه بازدید‌کنندگان برج‌های تأثیر‌گذار بلند در ورودی این مکان را به همراه گل‌ها و درختانی را که باغی را در ورودی ایجاد کرده بودند، به یاد می‌آورند.
محققان عنوان می‌کنند که تخریب مکان‌های مقدس که زمانی محل گردهمایی گسترده زائرین و برگزاری آداب کلیدی مسلمانان اویغور بود، بیانگر شکل جدیدی از تهاجم به فرهنگ آن‌ها به شمار می‌رود
این مسجد که پیش‌تر از سوی شاون ژانگ، فعال آنلاین، ثبت شده بود، ظاهرا به‌طور کامل در زمانی از سال 2018 تخریب شده است و ورودی و دیگر ساختمان‌های آن بر اساس تصاویر ماهواره‌ای که از سوی گاردین و بلینگ‌کات بررسی شده، از بین رفته‌اند.
سه کارگر محلی در رستوران‌ها و هتل‌های اطراف به گاردین گفتند که مسجد در نیمه دوم سال تخریب شده است. یکی از کارگران گفت: مسجد از بین رفته است. این بزرگ‌ترین مسجد در کارگیلیک بود.
یک مسجد مهم دیگر جامع با نام یوتیان آیتیکا در نزدیکی هوتان، ظاهرا در ماه مارس سال گذشته (اسفند 96) از بین رفته است. این مسجد که بزرگ‌ترین در منطقه به‌شمار می‌رفت، محل گردهم‌آیی محلی‌ها در رویدادهای اسلامی بود. تاریخ این مسجد به سده 1200 میلادی باز می‌گردد.
دو ساکن این منطقه در نزدیکی این مسجد کار می‌کنند و یک صاحب هتل به همراه کارگر رستوران به گاردین گفتند که این مسجد تخریب شد. یکی از ساکنین گفت که شنیده است مسجد در مقیاسی کوچک‌تر ساخته می‌شود تا جا برای مغازه‌های بیشتری باشد.
صاحب یکی از رستوران‌های در هان در منطقه یوتیان که تخمین می‌زند 80 درصد مسجد منطقه تخریب شده باشد، گفت: بسیاری از مسجدها از بین رفته‌اند، در هر روستایی همچون روستای یوتیان یک مسجد وجود داشت. پیش از آن‌که مساجد مکان عبادت مسلمانان باشند، محلی برای گرد‌هم‌آیی‌های اجتماعی بود. در سالهای اخیر، همه این گردهم‌آیی‌ها لغو شدند. این اتفاق نه تنها در یوتیان، بلکه در کل منطقه هوتان رخ داده و همه جا شبیه هم است.
فعالان عنوان می‌کنند که تخریب این مکان‌های تاریخی فعالیتی برای کمرنگ‌تر کردن نسل‌های آتی اویغورها است. به گفته ساکنین سابق منطقه، بیشتر اویغورها دیگر رفتن به مساجد را ترک کرده‌اند، مساجدی که مجهز به تجهیزات سنگین مراقبتی هستند و بیشترشان قبل از ورود، اطلاعات شناسایی افراد را ثبت می‌کنند. گرد‌هم‌آیی‌های گسترده مقدس همچون گردهم‌آیی امام عاصم نیز سال‌ها است که رها شد‌اند.
از بین 91 مکان بررسی شده، 31 مسجد و دو مکان مقدس شامل مجموعه امام عاصم و یک سایت دیگر از تخریب‌های گسترده ساختمانی بین سالهای 2016 تا 2018 آسیب دیده‌اند
منتقدان می‌گویند که از بین بردن ساختمان‌ها منجر به این می‌شود که جوانان اویغور به سختی پیشینه متمایز خود را در جامعه چین به یاد بیاورند.
یکی از ساکنین گذشته هوتان با اشاره به تعداد اویغورهایی که احتمال می‌رود در کمپ‌های بازداشت باشند و برخی از آن‌ها بین چند ماه و شاید چند سال از خانواده خود جدا بوده‌اند، گفت: اگر نسل کنونی که از والدینشان جدا شده‌اند و از طرف دیگر میراث تاریخی فرهنگ آن‌ها از بین رفته است، در این منطقه بزرگ شوند، دیگر این فرهنگ برایشان بیگانه و خارجی به شمار می‌رود.
وی افزود: تخریب مساجد یکی از نشانه‌های فیزیکی است که ما مشاهده می‌کنیم. چیزهایی دیگری که رخ می‌دهد پنهان است، چیزهایی که ما راجع به آن‌ها نمی‌دانیم و این‌ها ترسناک‌تر هستند.
چین همواره اتهام هدف قراردادن اقلیت مسلمان این کشور و فشار بر مذهب و فعالیت‌های فرهنگیشان و ارسال آن‌ها به اردوگاه‌های بازآموزی را تکذیب کرده است. مقامات در مرکز امور مذاهب شهر ارومغی، مرکز استان سینکیانگ، سوالات فکس شده به این مرکز در مورد تخریب مکان‌های مذهبی را بی‌پاسخ گذاشتند. زمانی که ماه گذشته از لو کانگ، سخن‌گوی وزارت امور خارجه چین در مورد تخریب مساجد سوال شد، وی پاسخ داد که چنین اتفاقی روی نداده است.
لو گفت: بیش از 20 میلیون مسلمان و بیشتر از 35 هزار مسجد در چین وجود دارد. اکثریت معتقدین می‌توانند آزادانه در فعالیت‌های مذهبی بر اساس قانون شرکت کنند. با این حال پکن همواره از هدف خود مبنی بر چینی کردن مذاهبی همچون اسلام و مسیحیت برای تناسب با شرایط ملی چین سخن گفته است. در ماه ژانویه (دی - بهمن) این کشور از برنامه پنج سالهای رونمایی کرد تا اسلام را بر اساس سوسیالیسم منطبق کند. به گفته محققان، تخریب ساختمان‌های اسلامی، احتمالاً یکی از راه‌های این اقدام به شمار می‌رود.
دیدگاه تان را بنویسید