سودان دستخوش ادامه منازعات و مواضع متفاوت قدرت‌ها؛
سکوت آمریکا؛ دخالت عربستان
حدود 50 سال، ایالات‌متحده شکل دهنده روابط سودان با جهان بیرون بود. واشنگتن، سودان را کشوری حامی تروریسم معرفی کرد؛ به سمت کارخانه‌ای در خارطوم، پایتخت این کشور، موشک‌های کروز شلیک کرد و تحریم‌هایی را به دلیل جنایات جنگی در دارفور، علیه این کشور اعمال کرد.
روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز نوشت، اما حالا آن دیکتاتور که آمریکا از آن سخن می‌گفت، عمر البشیر، رئیس‌جمهور سابق، رفته است؛ در واقع ژنرال پس از ماه‌ها اعتراضات پر زد و خورد در خیابان‌ها برکنار شد. با این حال، درست در نقطه‌ای که هر لحظه می‌تواند آینده این کشور را رقم بزند، خبری از ایالات‌متحده نیست.
اما در عوض، قدرت‌های عربی حاشیه خلیج‌فارس پا به میان گذاشته‌اند و میلیون‌ها دلار را به اسم کمک برای حمایت از ژنرال‌های سودانی تزریق کردند و سایه دیپلماتیک خود را بر سر آن‌ها افکندند؛ ژنرال‌هایی که در مقابل خواسته معترضان برای استقرار دولت مدنی، مقاومت می‌کنند. در همین حال که رهبران اعتراضات و ژنرال‌ها بر سر اینکه چه کسی باید کشور را در دست‌گیرد، منازعه می‌کنند، مقامات آمریکایی صرفاً به ارسال پیام‌های مضحک مبنی بر اینکه از حکومت دموکراتیک حمایت می‌کنند، بسنده کرده‌اند.
عدم مشارکت آمریکایی‌ها به معنای رویکردی وسیع‌تر در دیپلماسی ایالات‌متحده است؛ اینکه ترامپ در پر کردن مناصب ارشد وزارت خارجه کشورش شکست خورده و با اینکار حقارت مشارکت خارجی آمریکایی‌ها را به رخ کشیده است.
پیتون ناف، دیپمات آمریکایی حاضر در سودان در زمان ریاست‌جمهوری جورج دبلیو بوش گفت: شاید اگر در دوره دیگری بود، ایالات‌متحده مجمعی از سران ارشد متحدان مشترک الفکر را پس از برکناری البشیر تشکیل می‌داد و نقشه راهی برای دموکراسی سودان ایجاد می‌کرد. اما اینبار، واکنش آمریکایی‌ها بسیار عقب‌تر از اتحادیه اروپا و حتی آفریقا است.
غیبت آمریکا در بزرگ‌ترین تغییر آفریقا
ناف گفت: این اتفاق یکی از تغییرات مهم ژئوپولتیک در شاخ آفریقا از دوران پس از جنگ سرد به‌شمار می‌رود. در آن زمان آمریکا شکل دهنده نظامی بود که اکنون شاهد آن هستیم؛ چه آن را خوب بدانیم و چه بد. اما حالا هیچ گواهی وجود ندارد که آمریکا در تغییرات چنین رویداد تاریخی بزرگی با چنان تمرکزی که در آن زمان داشت، مشارکت کند.
اما حالا این نقش را عربستان سعودی و امارات‌متحده عربی بر عهده گرفته‌اند؛ دو کشوری که هفته گذشته بسته کمک سه میلیارد دلاری شامل 500 میلیون دلار پول و غذای ارزان، سوخت و مواد دارویی را به سودان گسیل داشتند. در همین راستا پنج گروه مخالف سودانی، شامل چندین شاخه مسلح، برای مذاکرات به منظور پیوستن به یک دولت نظامی، به ابوظبی سفر کردند.
روز سه‌شنبه هفته گذشته، (سوم اردیبهشت ماه)، مصر یکی از متحدان نزدیک عربستان سعودی و امارات، حمایت دیپلماتیک خود را به واسطه ارائه راهکار مهندسی شده در اتحادیه آفریقا به شورای نظامی تقدیم کرد و مهلت 15 روزه اتحادیه برای تسلیم کردن حکومت به دولت مدنی سودان را به سه ماه افزایش داد.
چنین حرکت هماهنگی تنها برآمده از سیاست استبداد محور سعودی در منطقه است که حکومت استبدادی با حمایت نظامی را بر جنبش‌های دموکراسی و خیزش‌های عمومی ترجیح می‌دهد. در سودان، چنین مانوری منجر به شک معترضانی شده است که می‌ترسند انقلابشان بی‌نتیجه بماند.
روز دوشنبه هفته گذشته (دوم اردیبهشت ماه) به همین منظور، شعار «ما کمک شما را نمی‌خواهیم» در بین معترضان بالا گرفت؛ جمعیتی که درست یک روز پس از اعلام کمک سه میلیون دلاری سعودی بیرون از ساختمان‌های نظامی سودان تحصن کرده بودند.
کارشناسان نگرانند که مداخلات سعودی نسخه‌ای برای هرج و مرج باشد؛ چرا که با وجود پتانسیل لازم، ممکن است بخواهند سیاست‌های شکننده سودان را از هم بشکافند و یا جنگ‌های نیابتی را بین رقبای منطقه‌ای در این کشور رقم زند. در حالی که سعودی‌ها از ژنرال‌های ارتش سودان حمایت می‌کنند، قطر و ترکیه با اسلام‌گرایان این کشور همسو هستند.
آن‌ها همچنین نگرانند که دولت ترامپ چه به واسطه بی‌تفاوتی و چه به دلیل وفاداری به استبدادگرایان متحدش یعنی سعودی‌ها، اماراتی‌ها و مصری‌ها، اقدامی برای جلوگیری انجام ندهد.
زک ورتین، یکی از مقامات سابق دولت اوباما که در مورد سودان فعالیت داشت و نویسنده کتابی در مورد سودان جنوبی است، گفت: اینکه مردم سودان ببینند انقلاب بنیادینشان به واسطه دستورات خارجی ربوده شود، نا امید کننده است و از طرفی منجر به افزایش بی‌ثباتی می‌شود. سودان نمی‌تواند به میدان نبرد جنگ نیابتی بزرگ‌تری بین رقبای خاورمیانه بدل شود.
یسیر آرمان، معاون رهبر یکی از گروه‌های شورشی که با ارتش سودان در ارتفاعات نوبای سودان درگیر هستند، اخیراً به ابوظبی سفر کرده تا با مقامات اماراتی دیدار کند.
وی گفت: ما از نقش آمریکاییان رضایت نداریم. آن‌ها باید برای هماهنگ شدن با مردمی که انقلاب کرده‌اند، اقدامات بیشتری انجام دهند.
آمریکا سودان را همچنان تروریستی می‌داند
ایالات‌متحده نقش مهم و قدرتمندی در تعیین تروریسم دارد. هرچند که واشنگتن تحریم‌ها علیه سودان را در سال 2017 برداشت، اما اعلام تروریستی بودن این کشور که همچنان از سال 1993 پا برجا است، هرگونه سرمایه‌گذاری غرب را در آن ممنوع می‌کند و آن را از دریافت نیازهای اضطراری مالی همچون بخشش بدهی یا کمک مالی صندوق بین‌المللی پول باز می‌دارد.
ماکیلا جیمز، فرستاده ارشد وزارت امور خارجه آمریکا در بازدیدی که این هفته از خارطوم داشت، در دیدار با عبدالفتاح البرهان، رهبر موقت کشور، از وضعیت تروریستی این کشور به صراحت یاد نکرد. البته وی اظهار کرد که ایالات‌متحده خرسند خواهد شد اگر به زودی زود شاهد دولت مدنی باشد.
اما بسیاری نگرانند که سیاست ترامپ به ناگهان تغییر کند؛ همچنان که این سیاست اخیراً در مورد لیبی تغییر کرد و ترامپ حمایت خود را از خلیفه حفتر، استبدادگری که قصد تهاجم به طرابلس، پایتخت لیبی را دارد، اعلام کرد.
این تغییر موضع، سال‌ها حمایت آمریکا از دولت محاصره شده لیبی را که از سوی سازمان ملل متحد نیز حمایت می‌شود، نقش بر آب کرد؛ اما ترامپ به این موضوع اهمیت نمی‌دهد و افکار او نزدیک با مصر، عربستان سعودی و امارات‌متحده عربی است که همه حامی ژنرال حفتر هستند.
بسیاری نگرانند که سیاست ترامپ به ناگهان تغییر کند؛ همچنان که این سیاست اخیراً در مورد لیبی تغییر کرد و ترامپ حمایت خود را از خلیفه حفتر، استبدادگری که قصد تهاجم به طرابلس، پایتخت لیبی را دارد، اعلام کرد
رابرت مالی، رئیس گروه بحران بین‌الملل در اینباره گفت: اگرچه وزارت امور خارجه آمریکا اظهار کرده که حامی حکومت انتقالی مدنی در سودان است، کاخ سفید هنوز دست به چنین اقدامی نزده و عنوان می‌کند که چیزی که سودان می‌خواهد غریب به لیبی است.
منافع صحرای عربی در سودان
اگرچه حتی منتقدان نیز می‌پذیرند که عربستان سعودی و امارات‌متحده عربی منافع قابل‌توجه و منطقی در آینده سودان دارند. سودان تأمین کننده بزهای عیدقربان مسلمین در عربستان است و میلیون‌ها کارگر سودانی مهاجران کار به این کشور هستند. بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس به زمین‌های کشاورزی سودان که امید می‌رود پرورش دهنده غلات برای این کشورها باشند، چشم دوخته‌اند.
سودان همچنین یک اهرم حیاتی برای ماشین جنگ محور سعودی در جنگ با یمن است؛ چرا که هزاران سرباز سودانی علیه حوثی‌ها به صورت اجاره‌ای می‌جنگند و میلیاردها دلار را برای سودان به ارمغان می‌آورند؛ البته این موضوع از سوی جامعه عمومی سودان پذیرفته نیست.
کارشناسان نگرانند که مداخلات سعودی نسخه‌ای برای هرج و مرج باشد؛ چرا که با وجود پتانسیل لازم، ممکن است بخواهند سیاست‌های شکننده سودان را از هم بشکافند و یا جنگ‌های نیابتی را بین رقبای منطقه‌ای در این کشور رقم بزنند
دو مرد قدرتمند سودان، ژنرال البرهان، رهبر موقت و محمد همدن، فرمانده شبه‌نظامی که با نام همتی شناخته می‌شود، رهبران کلیدی کمپین یمن متعلق سودان به شمار می‌روند؛ اما به نظر نمی‌رسد که این دو نفر پشت ماجرای حمایت سعودی از شورای نظامی باشند. سودانی‌ها نسبت به یک نفر دیگر که هفته گذشته به خارطوم بازگشته است، مشکوک هستند.
طاها عثمان الحسین، دستیار پیشین البشیر که در سال 2017 به دلیل اتهام جاسوسی برای سعودی‌ها از این کشور گریخته و به عربستان رفته بود؛ یک ماه بعد او به عنوان مشاور دادگاه سلطنتی عربستان در مورد روابط آفریقا منصوب شد.
هفته گذشته اما بر اساس گفته چندین مقام غربی، الحسین به خارطوم بازگشته است و همین مسئله شک معترضان را برانگیخته و در پوسترهایی وی را فرستاده سلطنت سعودی برای پیش بردن اهدافشان معرفی کردند.
مذاکرات بین معترضان سودانی که از سوی انجمن مشاغل حرفه‌ای سودان راهبری می‌شود و ارتش این کشور روز چهارشنبه (چهارم اردیبهشت ماه) پس از یک وقفه کوتاه از سر گرفته شد. بانک‌داران و قضات ارشد به این مذاکرات ملحق شدند که با اینکار قدرت معترضان نیز در این مذاکرات تقویت شد. در روزهای اخیر، هم ارتش و هم رهبران معترضان به‌طور مثبت از احتمال تشکیل یک شورای با قدرت برای راهبری سودان پیش از انتخابات که قرار است دو سال دیگر برگزار شود، سخن گفته‌اند.
اما سوال اصلی مبنی بر اینکه یک ژنرال ارتشی یا یک رهبر مدنی قدرت را در این دوران در دست دارد، همچنان بی‌پاسخ مانده است. رهبران معترض همچنان امیدوارند بتوانند سعودی‌ها و اماراتی‌ها را در سمت خود داشته باشند. محمد یوسف، استاد دانشگاه و یکی از رهبران معترضان گفت: من به آن‌ها نصیحت می‌کنم که به نمایندگان واقعی مردم سودان بپیوندند و هیچ توافقی با حزبی که هیچ ارتباطی با مردم ندارد، منعقد نکنند. اگر مردم ببینند که چیزی علیه خواسته‌های آن‌ها در دست اقدام است، دوباره به پا می‌خیزند.
دیدگاه تان را بنویسید