امید واهی که دیگر واهی نیست؛
برگزیت آری یا نه؟
سیدمحمد میرزامحمدزاده
برگزیت یا طرح خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، نماد کامل ناسیونالیسم در دل اتحادیه اروپا است. جایی که رهبرانش نگران تخریب پایه‌های دموکراتیک جوامع هستند، خود درگیر این بیماری واگیردار شده‌اند. حالا که این بیماری به دیگر کشورهای اتحادیه نیز سرایت کرده و بلژیک و لهستان و ایتالیا و دیگران زمزمه‌هایی برای خروج را زیر لب تکرار می‌کنند، بریتانیا خود به بن‌بست خورده است. اینک کم کم احتمال همهپرسی دوباره از هر سوی این کشور سر بیرون می‌آورد و نمایندگان بیشتری در داخل مجلس اعیان و عوام بریتانیا خواهان برگزاری رفراندوم دوباره هستند. با این حال اما چند مسئله پیش رو است. اول آنکه زمانی برای برگزاری رفراندوم دوباره باقی نمانده است. بریتانیا باید تا ماه مارس (اسفند – فروردین) تکلیف خود را مشخص کند، اما به گفته کارشناسان برگزاری دوباره رفراندوم حداقل پنج ماه زمان می‌برد. از سوی دیگر نوع برگزاری رفراندوم خود جای سوال دارد. رفراندوم بر سر ماندن یا رفتن و یا رفراندوم برای برگزیت با توافق یا بدون آن؛ شرایط بسیار پیچیده است. برخی نیز بر این باورند که برگزاری چنین رفراندومی می‌تواند مسائل حقوقی برای بریتانیا به دنبال داشته باشد؛ چرا که این کار یکبار انجام شده است و رأی‌گیری دوباره می‌تواند رفراندوم اول را زیرسوال ببرد. به عقیده بسیاری البته مردم حالا به طور ملموس از عواقب رفراندوم آگاه هستند و می‌دانند که تن دادن به آن چقدر برایشان آب می‌خورد. بر همین اساس بسیاری بر این باورند که همهپرسی دوباره نه بر ضد پایه‌های دموکراتیک، بلکه ترجمه متن نظام دموکرات است. وال استریت ژورنال در تحلیلی به این مسائل پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم.
تنها راه نجات بریتانیا
تا همین چند وقت پیش، صحبت از رفراندوم دوباره برای برگزیت یک ایده کلیشه‌ای به شمار می‌رفت، یک امید واهی برای مشتی بهانه‌گیر که برای ماندن در اتحادیه اروپا رأی داده بودند و حالا از سوی برخی شخصیت‌های نامحبوب گذشته همچون تونی بلر، نخست‌وزیر اسبق، حمایت می‌شوند. اما آن امید واهی غیرقابل تصور کم‌کم به کورسوی امید بدل شده است.
بریتانیا ممکن است به سمت یکی از بزرگ‌ترین دوباره کاری‌های تاریخ، یک رأی‌گیری دوباره برود تا از مردم خود بپرسد آیا واقعاً قصد دارند اتحادیه اروپا را ترک کنند؟ بالاخره بعد از همه این اتفاقات حداقل آنها می‌دانند که جدایی از اتحادیه کار بسیار سختی است.
با این همه، برای یک برگزیت پر هرج و مرج، یک رأی‌گیری پرهرج و مرج دیگر چندان دور از انتظار نیست.
ترزا می، نخست‌وزیر کنونی بارها هرگونه احتمال رفراندوم دوباره را رد کرده است و عنوان می‌کند که مردم یکبار در ژوئن سال 2016 (خرداد – تیر)، رأی آری را به برگزیت دادند و با آرای 52 به 48 درصد برنده شدند. حالا او می‌گوید کارش جامه عمل پوشاندن به خواسته مردم است.
حتی کابینه وی علیه برگزاری یک همهپرسی دوباره هستند، در عین حال جرمی کوربین، رهبر حزب کار، حزب مخالف دولت، نیز چندان طرفدار چنین رفراندومی نیست.
اما بعد از دو سال سر و کله زدن، هرج و مرج و جنگ و دعوا بر سر اینکه برگزیت به چه شکلی باید باشد و پس از آنکه نسخه برگزیت برای خروج از اتحادیه اروپا به تأیید نمایندگان اروپا رسیده است، با این حال انتظار نمی‌رود کابینه می به این نسخه رأی تأیید بدهد، بریتانیایی‌ها بیشتر و بیشتر به این نتیجه می‌رسند که رأی دوباره مردم می‌تواند تنها راه نجات از بن‌بست باشد.
تیم بیل، استاد علوم سیاسی در دانشگاه کوئین مری لندن در این‌باره می‌گوید: فکر نمی‌کنم چنین رفراندومی محتمل باشد، اما من کم کم به این نتیجه می‌رسم که تنها راه نجات از این ساختمان در حال سوختن، رفراندوم دوباره است.
یک سال قبل، ویلیام هیل، مولف انگلیسی، شانس رفراندوم دوباره را 12 به یک می‌دانست و حالا این شانس را یک به یک می‌داند.
با این حال، هیچ‌کس نمی‌داند که یک رفراندوم دوباره به چه مسیری ختم می‌شود و همین موضوع به هرج و مرج موجود می‌افزاید.
مخالفان بر این عقیده‌اند که برگزاری رفراندوم دوباره نه تنها موجب شکاف می‌شود، بلکه اقدامی غیر دموکراتیک است. به عقیده آنها این اقدام رأی دهندگان را به این فکر می‌اندازد که نظام تا به نتیجه مطلوب نرسد، دست از همهپرسی برنمی‌دارد
بعد از گذشت زمان طولانی از رفراندوم سال 2016، افکار عمومی در مورد برگزیت تغییرات چندانی نداشته است. بسیاری از مردم بریتانیا، بیشتر از قبل بر مواضع گذشته خود تأکید دارند و حال خود را به «ترک‌کنندگان» و «باقی‌ماندگان» تغییر نام داده‌اند؛ اما از آنجا که حالا عواقب تصمیمات خود را ملموس‌تر می‌بینند، اندکی دچار تردید شده‌اند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اگر امروز انتخاب بین ماندن یا رفتن باشد، اکثریت بریتانیایی‌ها با اختلاف اندک، به ماندن رأی می‌دهند. اما این انحراف از نتیجه قبلی، هنوز به عرصه رقابت دوباره گذاشته نشده تا صحت آن اثبات شود.
برخی از متحدان می، حرف زدن از همهپرسی دوباره را فرصتی برای تضمین توافق می برای برگزیت و در واقع آن را انگیزه‌ای برای مجلس می‌دانند که به توافق می رأی مثبت دهند.
نیک تیموتی، یکی از دستیاران سابق می، در روزنامه دیلی تلگراف نوشت: با توجه به بلایایی که هفته گذشته بر سر توافق ترزا می آمد و آن را در مجلس به یک جسم مرده بدل کرد، تنها گزینه‌های پیش رو، یک ابر برگزیت نرم، یا قراردادی برای ادامه فعالیت‌های تجاری با اتحادیه همچون چیزی که نروژ دارد (که چندان محبوب نیست) یا برگزاری رفراندوم دوباره است.
آیا فشار بر «می» او را وادار به رفراندوم وادار می‌کند؟
هرچند که او به یک دندگی مشهور است، اما از طرفی عمل‌گرا هم به شمار می‌رود و تلاش دارد همچنان بر سر کار بیایند و با خواسته مردم در تماس باشد؛ در عین حال او خوب می‌داند که قرارداد پیشنهادی او برای برگزیت چندان محبوب نیست. اگر او رأی مجلس نمایندگان را از دست بدهد، احتمالاً تغییر موضع دهد و از همهپرسی دوباره حمایت کند.
می تلاش دارد همچنان بر سر کار و با خواسته مردم در تماس باشد؛ در عین حال او خوب می‌داند که قرارداد پیشنهادی او چندان محبوب نیست. اگر او رأی مجلس را از دست بدهد، احتمالاً تغییر موضع دهد و از همهپرسی دوباره حمایت کند
هیلاری بن، یکی از قانون‌گذاران حزب کار، طرفدار ماندن در اتحادیه و رئیس کمیته انتخاب برگزیت در این‌باره به بی‌بی‌سی می‌گوید: من اصلاً شگفت‌زده نمی‌شوم اگر نخست‌وزیر همین روز‌ها بگوید: توافق من شکست خورده، اما فکر می‌کنم توافق من به نفع کشور است و من می‌خواهم آن را به همهپرسی بگذارم و بعد ما اتحادیه را ترک می‌کنیم.
فشار سازمان یافته برای برگزاری رفراندوم دوم، از سوی علاقه‌مندان اتحادیه، شهرهای دانشگاهی، اقتصاددان‌ها، برخی در مجلس اعیان، خبرنگارانی که باور دارند رأی‌گیری اولیه جعلی بود و کسانی که فکر می‌کنند خروج از بزرگ‌ترین و ثروتمند‌ترین بلوک تجاری، یک ایده احمقانه است در حال افزایش است.
فعالان حزب کار عاشق ایده انجام دوباره همهپرسی هستند. این حزب در مجمع خود در ماه سپتامبر (شهریور – مهر) با حدت به حمایت از رفراندوم دوباره رأی دادند، این در حالی بود که بسیاری از رهبران این حزب چندان مشتاق به آن نبودند.
در ماه اکتبر (مهر – آبان) صدها هزار نفر به خیابان‌های لندن آمدند تا از مردم بخواهند علیه برگزیت رأی بدهند. سازمان‌های انگلیسی این اعتراضات را بعد از اعتراضات علیه جنگ در عراق درسال 2003، بزرگ‌ترین تظاهرات در قرن 21 خواندند.
طرفداران اتحادیه، ماه گذشته زمانی که جو جانسون، قانون‌گذار محافظه‌کار و طرفدار ماندن در اتحادیه و برادر کوچک بوریس جانسون، در حمایت از مردم، کابیه دولت می را ترک کرد، بسیار خوشحال شدند.
وی در نامه استعفای خود نوشت: با توجه به اینکه برگزیت از چیزی که وعده داده شده بود، بسیار متفاوت است، دموکراتیک‌ترین کاری که می‌توان کرد این است که به افکار عمومی حقیقت را بگوییم.
این جنبش هفته گذشته وقتی دیوان دادگستری اروپا به بریتانیا اجازه داد تصمیم خود برای رفتن از اتحادیه را به سلیقه خود تغییر دهد، تقویت شد.
مسیر سخت رفراندوم
البته مسیر برگزاری رفراندوم دوباره چندان آسان نیست. تعداد کسانی که در مجلس خواهان برگزاری دوباره رفراندوم هستند به حداکثر نمی‌رسد. بر اساس یک بررسی تنها 133 قانون‌گذار، از بین 650 قانون‌گذار به صورت عمومی از برگزاری رفراندوم دوباره حمایت کردند.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد اگر امروز انتخاب بین ماندن یا رفتن باشد، اکثریت بریتانیایی‌ها با اختلاف اندک، به ماندن رأی می‌دهند. اما این انحراف از نتیجه قبلی، هنوز به عرصه رقابت دوباره گذاشته نشده تا صحت آن اثبات شود
پائول باترز، فعال سخنگوی گروه بهترین برای بریتانیا، که خواهان رفراندوم دوباره هستند، گفت که او به دنبال بررسی این ایده در بین اعضای پارلمان است. او گفت: نمایندگانی نیز که با ما در این رابطه مذاکره نکرده‌اند، خودشان نزد ما می‌آیند و مواضع خود را به ما اعلام می‌کنند. به زودی شاهد تأثیر آنها خواهید بود.
طرفداران رفراندوم امیدواراند با عدم رأی به طرح می در مجلس نمایندگان، احتمال رفراندوم افزایش یابد.
حتی اگر تعداد نمایندگانی که خواهان برگزاری رفراندوم دوباره هستند به حد نصاب برسد، اجرای آن زمان‌بر است. گروه تحقیقاتی واحد قوانین، در دانشکده لندن تخمین زده است که این کار نزدیک به پنج ماه زمان می‌برد. بریتانیا پنج ماه فرصت ندارد؛ باید طی سه ماه اتحادیه را ترک کند؛ بنابراین باید با بروکسل برای افزایش زمان ضرب‌العجل مذاکره کند.
همچنین موضوع این همهپرسی هم مشخص نیست. اینکه یک همهپرسی دو گزینه‌ای آری و نه هست یا خیر؟ اگر دو گزینه‌ای باشد، آن گزینه‌ها چه هستند؟ انتخاب بین طرح برگزیت می و یا برگزیت بدون توافق یا انتخاب بین برگزیت می یا ماندن در اتحادیه اروپا. این سوالات نتایج به شدت متناقضی را پیش روی بریتانیا می‌گذارد.
حتی ممکن است یک همهپرسی چند گزینه‌ای برگزار شود و چنین احتمالی شرایط را پیچیده‌تر می‌کند.
بوریس جانسون، کسی که از وزارت امور خارجه کابینه می استعفا داد و دلیل آن را اختلافاتش با می بر سر برگزیت عنوان کرده بود، تأیید کرده است که هفته پیش تعداد قانون‌گذارانی که خواهان برگزاری رفراندوم دوباره هستند، افزایش یافته است و با این حال بر ضد چنین رفراندومی سخن گفت.
او در روزنامه دیلی تلگراف نوشت: بدون توجه به نتیجه برگزاری همهپرسی دوباره (که من دلیلی برای برنده نشدن ایده ترک اتحادیه نمی‌بینم)، بازگشتن دوباره برای گرفتن نظر مردم برای شأن سیاسی نمایندگان تلخ و موجب بدنامی است و این در حالی است که آنها نتیجه انتخابات اول را دریافت کرده‌اند. این مسئله سیاست‌مداران را دچار این تردید می‌کند که نتیجه انتخابات‌‌های آتی قابل اعتنا هست یا خیر.
مخالفان بر این عقیده‌اند که برگزاری رفراندوم دوباره نه تنها موجب شکاف می‌شود، بلکه اقدامی غیر دموکراتیک است. به عقیده آنها این اقدام رأی دهندگان را به این فکر می‌اندازد که نظام تا به نتیجه مطلوب نرسد، دست از همهپرسی برنمی‌دارد.
به عقیده دیگران، رفراندوم دوباره ذاتاً اقدامی دموکراتیک است.
جی‌کی رولینگ، نویسنده کتاب هری پاتر و خواهان ماندن در اتحادیه می‌گوید: سخن می مبنی بر اینکه رأی مردم منجر به براندازی قدرت مردم بریتانیا می‌شود، کاملاً بی‌معنا است. به نظر او چه کسی می‌خواهد به پای صندوق‌های رأی برود؟ چینی‌ها؟
کارولین لوکاس، قانون‌گذار حزب سبز، به واشنگتن پست گفت: به نظر من حق مردم است که فرصتی برای اصلاح نظریاتشان داشته باشند. دو سال قبل مردم هیچ‌چیز در مورد واقعیت برگزیتی که در مورد آن صحبت می‌کردند، نمی‌دانستند. حالا همه ما می‌دانیم همه نسخه‌های برگزیتی که به ما پیشنهاد می‌شود، کل کشور را فقیرتر می‌کند.
کارولین چیلز 57 ساله، که روز چهارشنبه پرچم اتحادیه اروپا را بیرون دروازه‌های آهنین وست‌مینیستر در هوا می‌چرخاند و منتظر بود تا ببیند آیا می در نهایت رأی اعتماد می‌گیرد یا خیر گفت: من خیلی گیج شده‌ام. واقعاً دوست دارم دوباره رأی‌گیری شود و در نهایت در اتحادیه باقی بمانیم، چرا که فکر می‌کنم خروج از اتحادیه یک فاجعه است.
از طرفی او نگران شکاف بیشتر در جامعه است و می‌گوید: اجرای دوباره همهپرسی شاید لزوماً کار درستی نباشد.
دیدگاه تان را بنویسید