بانک جهانی درخصوص افزایش رکود، تورم و فقر در پی جنگ اوکراین هشدار داد؛
بی‌تابی اقتصاد بینالملل از موج‌های ضربه‌ای
فرشاد گلزاری
جنگ در اوکراین همچنان ادامه دارد و در این میان دو گونه از تحلیل‌ها را به صورت هفتگی یا دوره‌ای شاهد هستیم. گونه یا مدل نخست این تحلیل‌ها همانند آنچه که «رایان هیث» برای نشریه پولتیکو نوشته است، طرفداری غیرمستقیم از روسیه و ضدیت غیرشفاف با غرب را به تصویر می‌کشد. او در نوشتار اخیر خود می‌گوید: «اگر شما فکر میکنید که روسیه در اوکراین در حال برنده شدن نیست، این را در نظر بگیرید که درآمد ماهانه صادرات گاز روسیه نسبت به یک سال قبل سه برابر شده است. علیرغم آن مارین لوپن رهبری یک بلوک سیاسی طرفدار روسیه را با نام جبهه ملی فرانسه در پاریس برعهده دارد که ریاست جمهوری را دور از دسترس خود نمی‌بیند و از امروز رهبران غربی بار دیگر وارد مسکو می‌شوند تا با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه درباره یک سازش در مورد اوکراین رایزنی کنند». این تحلیل رایان هیث البته به جهات دیگر نگاه او اعم از افزایش قیمت گاز و مسائل دیگر اشاره دارد که در کل می‌خواهد به مخاطب بگوید که اوضاع روسیه در اوکراین چندان هم بحرانی نیست. دسته دوم تحلیل‌ها اما یک نگاه دیگر کاملاً متفاوت و ضد روسی دارد که باید آن را 180 درجه متفاوت‌تر از تحلیل‌های دسته اول دانست. این مدل تحلیل‌ها بر این پایه استوارند که برای روابط ناتو و غرب با مسکو، حمله روسیه به اوکراین به وضوح یک نقطه عطف تاریخی است و جنایات ارتکابی در جوامع اشغال شده اوکراین نشان‌دهنده نقض وحشتناک قوانین بین‌المللی است که در نهایت عجز و شکست روسیه در حملات نظامی به کی‌یف و شمال اوکراین را به تصویر می‌کشد. گروه دوم معتقدند که چین و هند به عنوان منادیان روسیه در این جنگ نمی‌توانند کاری از پیش ببرند و در این میان به دیدار و مذاکره مجازی جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و نارندرا مودی، نخست وزیر هند اشاره میکنند. در این دیدار بایدن به مودی اعلام کرده که خرید نفت از روسیه به نفع مودی نیست. این سخنان به نوعی می‌تواند تهدید هند توسط ایالات متحده را در قضیه اوکراین نمایان کند که البته هندی‌ها هم چندان از آن خشنود نیستند و در همین راستا سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند هم به این موضوع واکنش نشان داد. او در یک کنفرانس خبری مشترک با همتای آمریکایی خود و همچنین وزرای دفاع آمریکا و هند رو به سوی دوربین تلویزیون ملی هند و خبرگزاری‌ها کرد و گفت: «اگر به خرید انرژی از روسیه توسط هند نگاه میکنید، پیشنهاد می‌دهم که توجهتان را هم بر اروپا متمرکز کنید!». سخنان وزیر خارجه هند به نوعی گویای این است که واشنگتن در مورد خرید نفت روسیه توسط کشورها، تبعیض قائل می‌شود؛ چراکه اروپایی‌ها همانگونه که در ابتدای این سطور بدان اشاره شد، همچنان در حال خرید نفت روسیه هستند اما مساله صرفاً خرید نفت و پیشروی نظامی روس‌ها یا شکست و پیروزی زلنسکی در این نبرد جانکاه نیست، بلکه حالا مساله اقتصاد بینالملل و تاثیر پرونده اوکراین بر وضعیت معیشت، تورم و فقر در سراسر جهان مطرح است.
اتحادیه اروپا علاوه بر بحران پناهجویان اوکراینی باید با عدم اطمینان چشمگیر در مورد عرضه و قیمت انرژی مقابله کند؛ چراکه قیمت بنزین اخیراً تا 70 درصد در یک روز نوسان داشته و همین موضوع می‌تواند شهروندان و سپس دولت‌های قاره سبز را با مشکلات جدی روبرو کند
بحران اقتصاد 2022، مهلک‌تر از پاندمی!
در میان کشورهای منطقه اروپا و آسیای مرکزی؛ ارمنستان، گرجستان، قزاقستان و ترکیه بیش از ۷۵ درصد گندم خود را از روسیه و اوکراین وارد میکنند و همچنین کشورهای خاورمیانه و آفریقا به واردات گندم روسی و اوکراینی متکی هستند که ادامه جنگ می‌تواند امنیت غذایی آنها را هم به خطر بیندازد
حدود سه روز پیش بانک جهانی گزارشی را روی پرتال اختصاصی خود قرار داد و در آن به تاثیرات جنگ اوکراین بر اقتصاد بینالملل و همچنین افزایش تورم، مشکلات معیشتی و فقر در گستره جهانی پرداخت. بر پایه این گزارش، بانک جهانی پیش‌بینی کرد که تولید ناخالص داخلی کشورهای اروپا و آسیای مرکزی(ECM) در سال ۲۰۲۲ به طور متوسط حدود ۴.۱ درصد کاهش خواهد یافت که دو برابر بیش از تبعات رکود حاصل از همه‌گیری کرونا در این منطقه خواهد بود. اگر بخواهیم این بخش گزارش بانک جهانی را به صورت مستقیم توصیف و تحلیل کنیم باید بگوییم که کشورهای منطقه اروپا و آسیای مرکزی به دلیل ارتباطات قوی تجاری، مالی و مهاجرتی با روسیه و اوکراین، احتمالاً بیش از سایر نقاط جهان متحمل آسیب اقتصادی برآمده از حمله نظامی روسیه به اوکراین خواهند شد. در بخش دیگری از این گزارش آمده است که اروپا ۴۷ درصد گاز طبیعی و ۲۵ درصد نفت مورد نیاز خود را از روسیه وارد می‌کرد. همچنین روسیه و اوکراین بیش از ۲۵ درصد صادرات جهانی گندم را در اختیار خود داشته‌اند و بنابراین، کمبود عرضه و قیمت‌های بالاتر انرژی و مواد غذایی به تورم فزاینده دامن می‌زند. فارغ از به وجود آمدن تورم در سطح جهان؛ بحث ایجاد بحران و خلل در زنجیره غذایی هم مطرح است. در همین راستا بانک جهانی اعلام کرده که در میان کشورهای منطقه اروپا و آسیای مرکزی، ارمنستان، گرجستان، قزاقستان و ترکیه بیش از ۷۵ درصد گندم خود را از روسیه و اوکراین وارد میکنند. البته کشورهای خاورمیانه و آفریقا نیز به واردات گندم و سایر کالاهای روسی و اوکراینی از جمله دانه‌های روغنی و خوراک دام و طیور متکی هستند که ادامه جنگ می‌تواند امنیت غذایی آنها را هم به خطر بیندازد. در این میان «آدام توز»، تحلیلگر اقتصاد بینالملل در فارین پالسی هم یک هفته قبل از آنکه گزارش بانک جهانی منتشر شود، در مورد مشکلاتی که جنگ اوکراین در عرصه اقتصاد و تجارت جهانی ایجاد می‌کند نوشتاری را منتشر کرد. به گفته او اقتصاد اوکراین در سه ماهه اول سال 2022 نسبت به سه ماهه اول سال گذشته (2021) حدود 16 درصد کوچک شد و ممکن است تا پایان سال 40 درصد کاهش یابد و بر این اساس کی‌یف برای زنده ماندن، باید به کمک‌های خارجی تکیه کند. این تحلیلگر فارن پالسی معتقد است که اوضاع در روسیه هم چندان روبه سامان نیست و اگرچه تجارت انرژی ادامه دارد، اما روسیه عملاً از سیستم مالی جهانی قطع شده است. نرخ مبادله روبل ممکن است اسماً به سطح قبل از جنگ بازگردد، اما ارزش واقعی ارز روسیه در بازار چندان رو به بالا نخواهد بود. از سوی دیگر نگاه بازار آزاد به روبل یا دارایی‌های مالی روسیه وجود ندارد، بنابراین کرملین خوش‌شانس خواهد بود اگر تولید ناخالص امسال (2022) تنها 10 درصد کاهش داشته باشد ولی خروج شرکت‌های غربی از روسیه این شوک را تشدید کرده است. به اعتقاد آدام توز، حتی اگر آتش‌بس حاصل شود، چشم‌انداز توسعه بلندمدت روسیه در واقع تاریک است. در سوی دیگر این معادله اروپا قرار دارد که حالا پذیرای بسیاری از پناهندگان اوکراینی است. اتحادیه اروپا همچنین باید با عدم اطمینان چشمگیر در مورد عرضه و قیمت انرژی مقابله کند؛ چراکه قیمت بنزین اخیراً تا 70 درصد در یک روز نوسان داشته است و همین موضوع می‌تواند شهروندان قاره سبز را با مشکلات روبرو کند. در آمریکا هم بنزین از مرز 5 و نیم دلار به ازای هر گالن (هر گالن 4 لیتر محاسبه می‌شود) عبور کرده و قیمت هر گالن با احتساب مالیات به رقمی بالغ بر 6 دلار و 60 تا 80 سِنت رسیده است. این مسائل دقیقاً همان «موج ضربه‌ای» است که به اقتصاد جهانی وارد می‌شود و حالا مشخص نیست که سال 2022 چگونه قرار است با این بحران‌های ریز و درشت سپری شود.
دیدگاه تان را بنویسید