نان با توزیع کارت موعود میرکاظمی، دو نرخی می‌شود؟
تغییر معادلات برای نان‌خورترین مردم دنیا
ایمان ربیعی
رئیس سازمان برنامه و بودجه از احتمال توزیع کارت نان خبر داده است. پیش از این نیز پیشنهادهایی درباره توزیع کارت برای خرید مرغ منتشر شد. ایرانی‌ها اما سال‌هاست با کارت بنزین، برای خرید بنزین یارانه‌ای خو گرفته‌اند. این اما همه ماجرا نیست.
«دستگاه‌های مختلف هر امکاناتی اعم از نیرو و اختیارات که نیاز دارند اعلام کنند و در مقابل مکلف هستند که به طور قاطع مانع هرگونه افزایش قیمت شوند.»
این تازه‌ترین دستوری است که از سوی رئیس‌جمهوری خطاب به دستگاه‌های اجرایی اعلام شده است. هرچند ابراهیم رئیسی از کاهش تورم خبر می‌دهد و از این نکته ابراز رضایت دارد و در کنار وی وزیر امور اقتصادی و دارایی وضعیت را متعادل و متناسب ارزیابی می‌کند؛ اما تاخت‌وتاز تورم در اقتصاد ادامه دارد و سیگنال‌های ارسالی به بازار مواد غذایی از جمع و جور شدن سفره مردم حکایت می‌کند.
افزایش قابل‌توجه قیمت برنج و قوت غالب‌تر شدن نان
داستان تورم و معیشت داستان تازه‌ای در اقتصاد ایران نیست. در شرایطی خبر احتمال کارتی شدن نان از سوی رئیس سازمان برنامه و بودجه، مسعود میرکاظمی منتشر شده است که پیش‌تر نگرانی‌ها از تغییر نحوه تخصیص بنزین یارانه‌ای افکار عمومی را به خود مشغول کرده بود. سه‌گانه تورم‌زا حالا به مربع تورم‌زا در اقتصاد ایران تبدیل شده است. همزمان با نان و بنزین، حذف ارز 4200 تومانی از نهاده‌های دامی می‌تواند رشد شدید قیمت گوشت و مرغ و سایر محصولاتی که به صورت غیرمستقیم مرتبط با این ارز هستند را در پی داشته باشد. دریافت مالیات بر ارزش افزوده از کالاهای اساسی وارداتی نیز با هشدار بسیاری از کارشناسانی که دغدغه معیشت دارند، همراه شده است.
این بار اما ماجرا از بنزین و کالاهایی چون گوشت و مرغ و ... فراتر رفته و به نان رسیده است. به حلقه آخر برای نان‌خورترین ملت دنیا، ایرانی‌ها. افزایش قابل توجه قیمت برنج در سال‌های گذشته و رشد فزاینده قیمت این کالای مهم سفره ایرانی در ماه‌های اخیر توجه به نان را بیش از پیش افزایش داده است.
کریمی تفرشی، فعال صنعت غذا در آماری در سال 1398 اعلام کرده است: میزان مصرف نان در ایران رقم خیره‌کننده‌ای دارد. سرانه مصرف نان هر ایرانی در سال در حالی 160 کیلوگرم است که این آمار در جهان تنها 25 کیلوگرم است. در واقع ایرانی‌ها 6 برابر آمار جهانی نان می‌خورند و از این لحاظ در صدر جهان قرار دارند.
حالا مسعود میرکاظمی که بر صندلی ریاست سازمان برنامه و بودجه تکیه زده است، می‌گوید: برای خرید نان با کارت مخصوص به نفع مصرف‌کنندگان طرحی در دست بررسی است، اما فعلا این بحث در بودجه ۱۴۰۱مطرح نیست.وی در باره حذف ارز ترجیحی گفت: اگر قرار بود اجرا شود دارو و نان حلقه آخر بودند، اما طرح اگر در آینده اجرا شود بستگی به مصوبات مجلس دارد.میرکاظمی افزود: فعلا حذف ارز نهاده‌ها مطرح است و دارو و نان در فاز دوم تعیین‌تکلیف می‌شود.
شائبه ورود نان به عرصه دونرخی‌ها
در شرایط کنونی اقتصاد ایران درگیر معضل نرخ‌های متعدد برای یک کالا است و همین امر زمینه بروز فساد را مهیا کرده است. بنزین دونرخی، ارز چند نرخی و حالا با طرحی که مفادش روشن نیست، شائبه ورود نان دو نرخی به عرصه اقتصاد مطرح شده است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته است با حذف ارز ترجیحی، مردم نان را به قیمت فعلی می‌خرند و مابه‌التفاوت آن را دولت به نانوا پرداخت می‌کند. یارانه دارو هم از طریق بیمه‌ها به مردم داده می‌شود. در این میان روشن نیست آیا سهمیه مشخصی برای خرید نان به ازای هر فرد یا خانوار مشخص می‌شود و خرید نان یارانه‌ای تنها با کارت نان امکان‌پذیر است یا خیر؟ از سوی دیگر باید در نظر داشت در این صورت آیا امکان خرید نان آزاد به هر میزان برای افراد ممکن است؟ این وضعیت درخصوص دارو نیز وجود دارد. پرسش‌های بی‌پاسخ متعدد نشان می‌دهد حتی اگر رانت ناشی از توزیع ارز 4200 تومانی مبنای حذف ارز است، روش جدید می‌تواند متضمنی برای توزیع گسترده‌تر رانت در حوزه‌های متعدد دیگر باشد.
درگیری با اما و اگرها
سخنان مسعود میرکاظمی روشن‌کننده هیچ چیز نیست. همان ابهام شدیدی که در این عرصه وجود داشت، با این سخنان دامن زده شده است. از یک سو برخی نمایندگان از تصمیم قطعی دولت برای حذف ارز 4200 تومانی می‌گویند و از سوی دیگر مقامات دولتی با بهره‌گیری از واژه اگر و لابد، نشان می‌دهند چیزی قطعی نیست.
رحیم زارع، سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه 1401 در حاشیه جلسه این کمیسیون، از حضور رئیس سازمان برنامه و بودجه و وزیر بهداشت در نشست کمیسیون تلفیق خبر داد و گفت: با توجه به تصویب کلیات لایحه بودجه 1401 در صحن مجلس، این روزها در حال برگزاری جلساتی برای هماهنگی دولت و مجلس درباره جزئیات بودجه هستیم.
وی افزود: در این جلسه دولت رسما اعلام کرد که سال آینده ارز ترجیحی نداریم و تنها ارز با نرخ ETS (نرخ نزدیک به آزاد) اختصاص می‌یابد و دلایلی هم در این رابطه ارائه کرد که تاکنون چه میزان بابت اختصاص ارز ترجیحی به منابع عمومی فشار وارد شده است.
از سوی دیگر سخنان اخیر میرکاظمی در حالی اعلام شده است که رئیس کمیسیون تلفیق از تمایل مجلس به ارائه کالابرگ به جای پرداخت یارانه نقدی خبر داده و سخنان میرکاظمی نیز نشان می‌دهد دولت آماده همسویی با مجلس در این حوزه است.
حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ گفته است: مجلس و دولت هنوز برای چگونگی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و جایگزین آن به توافق مشترک نرسیده‌اند و رایزنی‌ها در این باره همچنان ادامه دارد. حاجی بابایی درباره اینکه آیا در صورت حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، قرار است یارانه مستقیم به مردم پرداخت شود، گفت: سمت و سوی مجلس به سوی کالابرگ است. البته این موضوع هنوز جمع‌بندی نشده است.
از سوی دیگر سید نظام‌الدین موسوی، سخنگوی هیأت رئیسه مجلس نیز در این خصوص گفت: «در جلسه علنی مجلس، آقای میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه صریحا اعلام کرد که دولت با ۳۸۰ هزار میلیارد تومانی که از محل درآمدهای ارزی کسب می‌کند باید هم حقوق بدهد، هم بودجه عمرانی را تامین کند و هم ارز ترجیحی را و این امر امکان‌پذیر نیست و نمی‌توان این شرایط را ادامه داد؛ این موضع صریح ایشان است. پس دلیل پیگیری جدی دولت برای حذف ارز ترجیحی، کمبود منابع است نه مصوبه مجلس.»
وی تاکید دارد: «واقعیت این است که دولت براساس گزارش علنی آقای میرکاظمی به دلیل محدودیت درآمدهای ارزی قادر به تامین ارز ترجیحی نیست و می‌خواهد آن را حذف کند. برخی نمایندگان مجلس هم البته با کلیت آن موافق هستند اما دولت هنوز برنامه اجرایی مشخصی برای عملیاتی شدن این موضوع به نمایندگان ارائه نکرده است. ما منتظریم دولت برنامه اجرایی خود را بدهد تا بتوانیم تصمیم بگیریم، چراکه خط قرمز مجلس معیشت مردم است.»
تغییر گریزناپذیر در سال 1401
سمت و سوی سخنان نمایندگان مجلس و مقامات دولتی نشان می‌دهد تغییر مکانیزم کنونی در شرایطی که تورم بالاتر از 44 درصد ایستاده است، در سال آینده حتمی خواهد بود. این بدان معناست که اقتصاد ایران آماده خداحافظی با ارز 4200 تومانی و مواجهه با شرایطی تازه برای هماهنگی با نوعی دیگر از یارانه می‌شود. هر چه هست کارشناسان متعددی هشدار می‌دهند که در مضیقه معیشتی کنونی، احتیاط لازم برای بدتر نشدن وضعیت ضروری است.
دیدگاه تان را بنویسید