تحریم نفتی جای خود را به تحریم اوراق نفتی می‌دهد؟
آغاز جدال مجلس و دولت بر سر نفت
سعید سپهری
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اعلام کرده است که ایران آماده بازگشت به بازارهای نفت و افزایش سریع تولید نفت است.
این اولین باری نیست که بازارهای نفت ایران قرار است احیا شود. پیش از این نیز در ابتدای دهه ۹۰ ایران با تحریم‌های نفتی روبرو شد و بازارهای جهانی نفت ایران در اختیار سایر تولیدکنندگان نفتی قرار گرفت؛ اما پس از برجام بود که تولید و فروش نفت کشور با رشد بی‌سابقه مواجه شد.
ایران توانست پس از امضای برجام حجم تولید خود را به بیش از دو میلیون بشکه نفت در روز برساند. حالا نیز آنچه حسن روحانی می‌گوید در دل خود نشان از آغاز روند مذاکراتی دارد که می‌تواند بازگشت ایران به بازارهای جهانی نفت را سبب شود.
آیا سخنان روحانی خوشبینانه است؟
تولید و صادرات نفت ایران از هفت سال پیش با آغاز تحریم‌های آمریکا و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران با کاهش چشمگیر مواجه شد. پیش از اعمال تحریم نفتی علیه ایران، صادرات نفت ایران کمی بیش از دو و نیم میلیون بشکه در روز بود؛ اما تحریم نفتی سبب شد حجم صادرات نفت به کمتر از یک میلیون بشکه در روز برسد.
توافق هسته‌ای موسوم به برجام در سال ۱۳۹۴ زمینه را برای بازگشت ایران به بازارهای جهانی نفت فراهم کرد.
زنگنه وزیر نفت از تلاش ایران برای بازپس‌گیری بازارهای نفتی به تلاشی برای احیای سرزمین‌های تجاری ایران در جهان تعبیر کرد. دیگر بار ایران پس از خروج ترامپ از برجام با تحریم نفتی آمریکا مواجه شد و در نتیجه حجم صادرات نفت ایران در اثر تحریم‌های مجدد آمریکا با کاهش قابل‌توجه روبرو شد.
هر چند آمار دقیقی از میزان صادرات نفت ایران در دوره خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های اعلام نشده است اما بررسی‌ها نشان می‌دهد آمریکا در به صفر رساندن حجم صادرات نفت ایران توفیقی را از آن خود کرده است. دولت روحانی اما در لایحه بودجه سال آینده پیش‌بینی کرده است که روزانه ایران بتواند دو میلیون و 300 هزار بشکه نفت را به فروش برساند. محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نیز در گفتگویی با خبرنگاران تاکید کرد که در صورت رفع تحریم‌های آمریکا، ایران آمادگی دارد که حجم صادرات نفت خود را به سرعت افزایش دهد. هرچند بسیاری پیش‌بینی صورت گرفته در قالب لایحه بودجه را خوشبینانه می‌دانند، اما نوبخت تاکید دارد که با توجه به لحاظ شدن پیش فروش نفت در بودجه، می‌توان این مشکل را برطرف کرد. وی گفته است ما قصد داریم از ابزار پیش‌فروش نفت یا همان انتشار اوراق نفتی در بودجه سال آینده استفاده کنیم و اگر نتوانستیم در بازارهای جهانی ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت را به فروش برسانیم، می‌توانیم با انتشار اوراق نفتی کمبود این رقم را جبران کنیم. به عبارت دیگر وی می‌گوید در سال آینده کف صادرات نفت یک میلیون بشکه در نظر گرفته شده و سقف آن 2.3 میلیون بشکه در روز است و طوری برنامه‌ریزی شده که اگر نتوانیم این رقم را محقق کنیم، بتوانیم پیش‌فروش داخلی را انجام دهیم.
کف فروش نفت قابل تحقق است؟
حالا سخنان نوبخت و حسن روحانی نشان می‌دهد که ایران در هر صورت ورود به بازارهای جهانی نفت را در برنامه کاری خود پیش‌بینی کرده است که این اتفاق را می‌توان نتیجه مواضع اعلامی از سوی بایدن رئیس‌جمهوری جدید آمریکا دانست.
وی اعلام کرده است که کشورش به برجام باز خواهد کرد. هرچند بسیاری بازگشت آمریکا به برجام را منوط به انجام مذاکرات جدید می‌دانند اما سیگنال ارائه شده از سوی وی نشان می‌دهد در دوره جدید ایران وضعیت اقتصادی راحت‌تری را تجربه خواهد کرد.
هادی حق‌شناس: بودجه بدون نفت در سایه لغو تمامی معافیت‌های مالیاتی در کشور محقق خواهد شد
درعین حال ایمان ناصری، مدیر بخش خاورمیانه شرکت مشاوره نفت و گاز FGE مستقر در لندن در گفتگو با خبرآنلاین تاکید کرده بود که سناریوی فروش یک میلیون بشکه نفت در روز سناریوی قابل تحقق است و پیش‌بینی می‌شود ایران حتی پیش از آغاز مذاکرات برای فروش این حجم نفت در بازارهای جهانی معافیت تحریمی دریافت کند.
حالا شمارش معکوس برای استقرار بایدن در کاخ سفید آغاز شده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که استقرار بایدن در کاخ سفید و خروج ترامپ از ساختار قدرت به منزله کاهش فشار حداکثری این کشور به ایران خواهد بود. در نتیجه ایران می‌تواند با فراغ بال بیشتری بازسازی اقتصاد خود را در دستور کار قرار دهد. تحریم‌های ترامپ علیه ایران شرایط دشواری را در دو سال اخیر برای اقتصاد ایران و قم زد اما آنچه در روزهای اخیر سبب شده است برخی به دیده تردید به پیش‌بینی‌های دولت بنگرند، مواضع اعلامی از سوی مجلس شورای اسلامی در این خصوص است. نمایندگان بودجه پیشنهادی از سوی دولت را بودجه وابسته به نفت ارزیابی کرده‌اند و حتی قالیباف در نطق پیش از دستور خود با حمله به مفاد پیش‌بینی شده در این لایحه تاکید کرد اتکای بودجه به نفت شر مطلق و تکیه بر باد است. آنها معتقدند بودجه ایران بیش از پیش به نفت وابسته شده است و آنچه درنهایت باید به طور واقعی در بخش درآمدها مدنظر قرار گیرد عدم اتکا به نفت است که در بودجه سال ۱۴۰۰ اجرایی نشده است.
در عین حال هادی حق‌شناس، نماینده اسبق مجلس و کارشناس اقتصادی می‌گوید بودجه بدون نفت ملزوماتی دارد و طبیعی است تا وقتی که بسیاری از بخش‌های اقتصاد ایران از مالیات معاف هستند و حجم فرار مالیاتی بالاست نمی‌توان به بودجه بدون نفت فکر کرد.
وی معتقد است بودجه بدون نفت در سایه لغو تمامی معافیت‌های مالیاتی در کشور محقق خواهد شد. به نظر می‌رسد نفت نقطه پرماجرای بررسی لایحه بودجه در مجلس شورای اسلامی باشد چرا که حتی پیش از این وقتی در میانه مردادماه رئیس‌جمهور از برنامه دولت برای انتشار اوراق نفتی خبر داد و این طرح به طرح گشایش اقتصادی موسوم شد، نمایندگان مجلس و رئیس مجلس شورای اسلامی مخالفت خود را با اجرایی کردن این طرح اعلام کردند و گفتند اجرای چنین مصوبه‌ای نیازمند مصوبه مجلس است. حالا دولت در قالب لایحه بودجه درصدد است که مصوبه مجلس را برای اجرای چنین طرحی دریافت کند. به این ترتیب به نظر می‌رسد چالش جدی در بودجه سال آینده بر سر نفت و البته پیش‌فروش نفت در داخل کشور اتفاق بیافتد. این چالش در زمانی رخ می‌دهد که ایران آماده بازگشت به بازارهای جهانی نفت خواهد شد و در نتیجه پیش‌فروش نفتی نیز می‌تواند در پروسه‌ای میان‌مدت محقق شود. باید منتظر ماند و دید آیا لغو تحریم‌های نفتی آمریکا بر موضوع نفت با تحریم داخلی فروش اوراق نفتی همراه خواهد شد یا خیر؟
دیدگاه تان را بنویسید