«بدون تعرفه تجاری» و از آبان‌ماه رقم می‌خورد
آغاز تجارت آزاد ایران و اوراسیا
محمود نوروزیه
تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، گام مهمی در عرصه تجارت خارجی ایران درجهت روان‌سازی تجارت منطقه‌ای و گسترش مبادلات با همسایگان شمالی است که بعد از مدت‌ها انتظار، ششم شهریور با امضای یک سند مهم در مسکو نهایی شد.
براساس این توافق آغاز تجارت آزاد ایران و اوراسیا از ابتدای آبان ماه وارد فاز عملیاتی می‌شود که درنتیجه آن، 864 قلم کالا مشمول تجارت ترجیحی شده و با کاهش تعرفه‌های گمرکی مواجه خواهند شد تا به واسطه آن بازار 190 میلیون نفری در اوراسیا را با حدود 753 میلیارد دلار ارزش صادرات و واردات آماده پذیرش کالاهای ایرانی کند.
در این توافق تعرفه 70 قلم کالا صفر در نظر گرفته شده که فرصت مناسبی برای گسترش بازارهای جدید تجارت خارجی است. از سوی دیگر سهم ایران براساس این توافق 503 قلم کالا است که با تعرفه‌های ترجیحی می‌توان آنها را به کشورهای عضو اوراسیا صادر کرد.
امضای این قرارداد در پی مذاکرات متعدد طی دو سال گذشته انجام شده که برپایه آن طرفین توانسته‌اند برای اعمال تعرفه‌های ترجیحی روی بسیاری از کالاهایی که از ایران به پنج کشور عضو این اتحادیه یعنی روسیه، ارمنستان، قزاقستان، بلاروس و قرقیزستان صادر می‌شود و همچنین کالاهایی که از این کشورها به ایران وارد می‌شود، به توافق برسند.
رضا اردکانیان وزیر نیرو در این زمینه در مصاحبه با گفت‌وگوی ویژه خبری با اشاره به اینکه تیرماه امسال قانون پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا توسط رئیس‌جمهور ابلاغ شده است، اعلام کرد: در محل دبیرخانه این کمیسیون در مسکو یادداشت رسمی میان ایران و دبیرکل اتحادیه اقتصادی اوراسیا مبادله شده تا بر اساس آن ظرف ۶۰ روز این موافقتنامه عملیاتی شود.
وی به عنوان رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های مشترک اقتصادی ایران و روسیه با تاکید بر اینکه از اوایل آبان امسال ایران رسما وارد اتحادیه اقتصادی اوراسیا خواهد شد، ادامه داد: ایران برای نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که در یک موافقتنامه اقتصادی منطقه‌ای به شکل فعال وارد می‌شود و از این طریق می‌تواند از مرزهای زمینی جمهوری ارمنستان و مرزهای آبی با روسیه و قزاقستان در بازارهای این اتحادیه حضور پیدا کند.
اردکانیان پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا را جهش بزرگی در صادرات غیرنفتی دانست و گفت: پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا دریچه بسیار موثری برای توسعه روابط اقتصادی و منطقه‌ای است و می تواند فرصت‌های شغلی فراوانی را در بخش‌های مختلف برای کشور ایجاد کند.
چه کالاهایی صادر می‌شود؟
به‌گفته دبیر کمیسیون همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه این تعرفه‌ها می‌تواند ایران را به یک صادرکننده رقابتی در بازار اوراسیا تبدیل کند اما با در نظر گرفتن این نکته که تحقق آن شروطی دارد. روسیه، بلاروس، ارمنستان، قرقیزستان و قزاقستان، 5 کشور عضو اتحادیه اوراسیا هستند که در حال مذاکره با 40 کشور جهان برای عقد قرارداد تجارت آزادهستند. اعضای این اتحادیه اولین قرارداد تجارت آزاد را با ویتنام امضا کرده‌اند و دومی را با ایران، اما قرارداد ایران موقتی است و دائمی شدن آن زمان می‌برد.
داوود میرزاخانی در این باره به «ایران» می‌گوید: «بحث عضویت در این اتحادیه مطرح نیست. موضوع «برنامه موقت تجارت آزاد با اوراسیا» است و از آبان ماه وارد فاز پیاده‌سازی این موافقتنامه می‌شویم. اما یک سال بعد موافقتنامه تمام عیار تجارت آزاد با اوراسیا را امضا خواهیم کرد و از سه سال دیگر تقریباً تمام کالاها مشمول کاهش تعرفه خواهند شد. این اتفاق بسیار مهمی در روابط ایران با کشورهای همسایه محسوب می‌شود.»
دبیر کمیسیون همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه در این زمینه عنوان کرد که کالاهایی در این لیست قرار دارند که دو طرف در تولید و صادرات آنها دارای مزیت نسبی هستند «در دو تا سه سال اخیر وزارت صمت و وزارت کشاورزی بررسی کرده‌اند که ما در کدام کالاها دارای مزیت نسبی صادراتی هستیم و کاهش تعرفه‌های تجاری مربوط به این کالاها می‌شود. یعنی ما می‌توانیم با این فرصت ایجاد شده صادرات کالاهایی را که مزیت دارند، افزایش دهیم. در عوض کالاهایی را از این اتحادیه وارد ایران کنیم که به مدیریت تحریم کمک می‌کند.»
او در پاسخ به این سؤال که آیا واردات کالاهایی را که در ایران تولید می‌شود هم در برمی گیرد؟ گفت: «ممکن است برخی از کالاهایی که طرف مقابل مجوز واردات با تعرفه‌های ترجیحی را گرفته، در ایران تولید شود اما تجارت آزاد هم منافع دارد و هم مضار. ما باید تلاش کنیم که مضار آن را به حداقل برسانیم.»
میرزاخانی با بیان اینکه اکنون با این اقدام فاز جدیدی از همکاری‌های اقتصادی آغاز خواهد شد و وارد زنجیره ارزش منطقه‌ای می‌شویم، تصریح داشت: اگر تجار روابط جدیدی را پایه‌ریزی کنند، تولیدات داخلی با کیفیت بهتری عرضه شود، بدون شک بازارهای جدیدی فراروی ما قرار می‌گیرد. بنابراین ما باید به سمت تولید آن دسته از محصولاتی برویم که مزیت داریم.
قرارداد امضا شد، اما زیرساخت‌ها آماده نیست
دبیر کمیسیون همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه به تمام نهادهای مسئول در این زمینه هشدار داده است که اگر این زیرساخت‌ها فراهم نشود، کار ایران در این رابطه تجاری جدید سخت خواهد شد.
میرزاخانی می‌گوید: «ساختارهای داخلی ما باید با این رویداد مهم منطبق شود. تولیدات مان می بایست صادرات محور باشد و شبکه‌های تولید، توزیع و تجمیع کالا باید راه‌اندازی شود. براین اصل باید بخش‌هایی را که دارای مزیت نسبی هستیم مد نظر قرار دهیم و شبکه‌های زیرساختی حمل و نقل کالا را قوت ببخشیم. سازمان ملی استاندارد، گمرک، سازمان توسعه تجارت، اتاق‌های بازرگانی و وزارتخانه‌های صمت، کشاورزی و نیرو مسئولیت سنگینی در این زمینه دارند. اما در مجموع این قرارداد بهانه بسیار خوبی برای حرکت به سمت توسعه صادراتی است.»
تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا فراتر از چهار تریلیون دلار در سال برآورد می‌شود. در تجارت آزاد ایران و اوراسیا 864 قلم کالا مشمول تجارت ترجیحی شده تا به واسطه آن بازار 190 میلیون نفری این اتحادیه با حدود 753 میلیارد دلار ارزش صادرات و واردات آماده پذیرش کالاهای ایرانی شود
وی یادآور شد که به طورکلی مجموعه‌ای از دستگاه‌های دولتی و خصوصی باید دست به دست هم بدهند و کارگروه مشترک با اتحادیه اوراسیا مطابق قانون ایجاد شود تا با هم دیگر همفکری کنند. دولت نیز باید یک نگاه ویژه تری به موضوع توسعه تجارت با اوراسیا داشته باشد و با برنامه‌ریزی دقیق‌تر شرکت‌ها بتوانند از این فرصتی که فراروی ما قرار گرفته استفاده کنند.
ایجاد هاب منطقه‌ای ایران در اتحادیه اوراسیا
به عقیده کارشناسان برای ورود به بازار 750 میلیارد دلاری، بازنگری وسیع در مورد استاندارد کالاهای داخلی باید در اولویت قرار گیرد زیرا با استانداردهای جهانی و منطقه ای فاصله زیادی دارد. از آنجا که رویکرد تجارت خارجی برای سال 1404 بر این اصل قرار گرفته که حدود 80 درصد از درآمدهای صادراتی ایران غیر نفتی باشد، می بایست گسترش بازار در کشورهای همسایه به دلیل مزیت نسبی در اولویت قرار گیرد که در این زمینه اوراسیا می تواند یکی از مهمترین این بازارها باشد.
بنابراین برای حضور در این بازار بزرگ الزاماتی وجود دارد تا بخش خصوصی بتواند حضور گسترده‌تری داشته باشد. از جمله این موارد ایجاد خطوط اعتباری، افزایش پوشش بیمه‌ای و سرمایه صندوق ضمانت صادرات است که باید مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد.
پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا بدین معناست که شرکت‌های دولتی، خصوصی و تجار ایرانی می‌توانند این کالاها را با شرایط بسیار آسان‌تر و عوارض گمرکی کمتر به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا که اغلب جزو کشورهای همسایه هستند، صادر کنند و در مقابل، شرکت‌های دولتی، خصوصی و تجار کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا نیز می‌توانند با تسهیلات بیشتری، به تجارت با ایران بپردازند.
یکی از اهداف مهم موافقت نامه‌های تجاری، ایجاد تسهیلات و حذف قوانین دست و پاگیر برای تجار و سرمایه گذاران است. امضای موافقت نامه تعرفه ترجیحی و ایجاد منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا هم منجر به توسعه روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اوراسیا شده و هم می‌تواند به‌هاب منطقه‌ای ایران کمک کرده و کریدور شمال-جنوب را تقویت کند.
ایران به جهت قرار گرفتن در کریدور شمال - جنوب و قرار گرفتن در موقعیت ترانزیتی شرق به غرب، می‌تواند مسیری مناسب برای ترانزیت کالای کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا باشد و به عنوان هاب منطقه‌ای مطرح شود
تجارت خارجی در نیمه نخست سال
تازه‌ترین گزارش از عملکرد تجارت خارجی در نیمسال اول از کاهش واردات و افزایش صادرات حکایت دارد. صادرات غیرنفتی ایران در۶ ماه منتهی به شهریور سال جاری از مرز ۲۳ میلیارد دلار گذشت و رشد حدود ۱۳ درصدی را نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ثبت کرد. این در حالی است که واردات کشور در این مدت با کاهش حدود ۱۲ درصدی به رقم بیش از ۲۲ میلیارد دلار رسید. ارزیابی‌ها حاکی از این است که نوسانات نرخ ارز در ماه‌های اخیر، انگیزه برای واردات به‌خصوص کالاهای غیرضروری را کاهش داده است.
دیدگاه تان را بنویسید