در گذر زمان

نخستین اذان ایرانی ضبط شده صدای ابوالحسن دماوندی است

اذان که در فرهنگ ایرانی اسلامی، یکی از گونه‌های مناجات به شمار می‌رود، در اواخر عهد قاجاریه، بر اساس الگوهای عربی اقامه می‌شد. بنا به اسناد و مدارک موجود می‌توان گفت اذان بر اساس موسیقی ایرانی برای اولین‌بار توسط محمد فلاحی معروف به دماوندی اقامه شده و پس از آن است که خوانندگان آواز ایرانی به اقامه نماز طبق دستگاه‌های ایرانی پرداخته‌اند و نام برخی از آنها در لیست ماندگاران این عرصه به ثبت رسیده است. می‌توان گفت یکی از دلایل مهم موفقیت خوانندگان آواز ایرانی در مقوله اذان، شناخت آنها از دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی ایرانی است که در اقامه اذان کاربرد داشته است. بجز دماوندی، سیدحسین عندلیب اصفهانی (مؤذن مسجد سپهسالار)، حاج مؤذن تفرشی (پدر حسین قلی خان نکیسا که در عهد محمدعلی شاه، مؤذن مشهوری بود) و سیدعبدالرحیم اصفهانی (استاد دماوندی) برخی از اساتید گذشته آواز ایران هستند که به اقامه اذان در دستگاه‌های ایرانی ‌پرداخته‌اند. اما در دوره قاجار و عصر مظفرالدین‌شاه است که صدای موذن برای نخستین بار ضبط می‌شود و به این ترتیب در تاریخ ایران به ثبت می‌رسد. آن شخص ابوالحسن دماوندی (موذن مظفرالدین شاه) بوده و صدا و اذان اوست که برای اولین بار در سال 1291 شمسی در آواز بیات ترک روی گرامافون ضبط شده است. ابولحسن دماوندی متولد سال 1246 با نام اصلی محمد فلاحی، خواننده ردیف مجلسی و از منبرخوانان عصر ناصری بوده و تا اوائل دوره پهلوی دوم ادامه حیات داده و به سال 1352 در 106 سالگی دار فانی را وداع گفته است.