از مردود تا تحسین‌شده

لیلا موسی زاده

آهنگسازی پیشکسوت، زبده و گزیده‌کار که در خلوت و تنهایی به‌دوراز هیاهو به دل‌مشغولی خود، آفریدن نت‌های موسیقی و آهنگسازی، می‌پردازد هرازگاهی نیز آثاری منتشر می‌سازد که بیش از هر چیز نشان‌دهنده قلب تپنده موسیقی در ذهن اوست و پایداری و استقامتش در هنری که با آن زیسته. فوزیه مجد اکنون 81 سال از عمر پرثمرش می‌گذرد و هنوز هم نبض موسیقی ذهن او قدرتمندانه امید می‌پاشد و نت‌ها را می‌رویاند. در این سال‌ها او در هرجایی که سخنی از موسیقی معاصر بوده است حضوری پررنگ و وزین داشته. و این روزها آخرین نوشته‌های او در قالب سی‌دی مشترک با امیرمهیار تفرشی‌پور به نام «فراقی» منتشر و در شب اجرا رونمایی شده است.

آخرین روز آبان ماه در کنسرتی که در فرهنگسرای نیاوران کنسرت کوارتت آتلاس از کشور دانمارک به روی سن رفت و قطعه رؤیا زمین از آلبوم فراقی نیز توسط این گروه به اجرا درآمد. آلبوم فراقی شامل 6 ترک موسیقی است که شامل دو اثر از امیرمهیار تفرشی‌پور و دو اثر از بانو فوزیه مجد است. دو اثر به نام‌های رؤیا زمین و فراقی از نوشته‌های خانم مجد هرکدام دو موومان/پویه دارد.

کوارتت زهی آتلاس در کنسرتی که شامگاه پنجشنبه گذشته اجرا کردند رپرتواری از موسیقی معاصر را برای اجرا چیده بودند. ابتدا قطعه‌ای از امیر بکان اجرا شد. او فوگی را در اختیار این برنامه قرار داده بود که به گواه آهنگساز پس از اجرا، کوارتت آتلاس به‌خوبی از عهده اجرای آن برآمد و آهنگساز را از آن خشنود ساخت. قطعه‌ای که تنها به نت اثر، آهنگساز و نوازندگان دسترسی داشتند ازاین‌رو قضاوت شنوندگان به‌اندازه  صاحب اثر موثق نیست.

در ادامه قطعه زمان‌های گسسته از امیرمهیار تفرشی پور اجرا شد که آن را به فوزیه مجد اهدا کرده است. تفرشی پور معتقد است: ««زمان‌های گسسته» به‌طور مستقیم فرم‌های چرخشی را تداعی می‌کند. این قطعه می‌تواند به‌عنوان یک دایره که با آکوردی پایدار پایان‌یافته توصیف شود، به‌گونه‌ای که این امکان را برای فرد فراهم می‌کند تا بعد از رسیدن به پایان موسیقی آن را دوباره آغاز کند. در زمان‌های گسسته مفهوم اختلاف و تعادل موقت روشنایی و تاریکی است که زمینه‌ساز موسیقی می‌شود.» آهنگساز از اجرای این قطعه ابراز خشنودی کرد.

و در انتهای بخش سوم، قطعه رؤیا زمین به آهنگسازی فوزیه مجد اجرا شد. رؤیا زمین دو موومان دارد. و آنگونه که آهنگساز درباره این اثر در بروشور آلبوم توضیح داده: «موومان اول با تک‌نوازی ویولن آغاز می‎شود شاید پرنده‌ای آواز سر داده ولی ناگهان غرش ویولن‌سل فضا را ناآرام می‌کند. یک نقش و نگار(موتیف) جدید سه نتی، لابمل یا لاکرن، سی، لابمل یا لاکرن تا پایان این موومان فضا را در اختیار می‌گیرد و شنونده را به سمت موومان دوم هدایت می‌کند. حالت و احساس موومان دوم ظریف، شکننده، آوازگونه و در حال و هوای آواز معرفی‌شده، این موومان تم مشخصی دارد که در شروع اجزای آن به ترتیب توسط چهار ساز نواخته می‌شود و به شکل یک گام نخست پایین و سپس بالا می‌رود و همواره حضور دارد.

هر بار با تغییر شکل و دگرگون؛ حتی در بخش Lento به شکل جویباری روان و جاری ملودی رمانیتک اول را دنبال می‌کند. و در نزدیک پایان کوارتت، ویولن اول با یک ملودی احساساتی و اندوهگین وارد صحنه می‌شود و به‌تدریج سایر سازها را درگیر می‌کند، با تغییر تمپو و ماتریال و قرارگرفتن مواد تماتیک در محدوده صوتی بسیار زیر با یک پیوموسو یا تحرک بیشتر، موسیقی با سبکی و آرامش بیشتر به‌سوی پایان می‌رود.» به‌طورکلی به گفته خانم مجد، ساختار موسیقایی آن اشاره به موسیقی دستگاهی دارد و از فواصل دستگاهی نیز در آن استفاده‌شده است.

نخستین اجرای کوارتت رویازمین در سال 2008، سال 1387 در نیویورک توسط اعضای ارکستر مجلسی باربد با مدیریت رامین حیدربیگی و نوازندگی سیروس بروخیم، ویولن اول صورت گرفته است. اجرایی که فوزیه مجد را کاملا راضی نکرده و اجراهای دیگر نیز.

شاید این مساله مهم‌ترین اتفاق در این کنسرت همین بود که سه آهنگساز در حوزه موسیقی معاصر نسبت به نحوه اجرای اثر خود موضعی یکسان نداشتند و این معنای همان رویداد موسیقی پس از نوشته شدن قطعه توسط آهنگساز است که می‌تواند در هر اجرا بازنمایی و نمودی متفاوت، از مرود تا قابل قبول و تحسین‌شده بیابد.