باید به «موسیقی ایرانی» «هارمونیک» فکر کنیم

از فعالیت‌های اخیرتان بگویید و درباره آثار تولیدی و همکاری‌هایتان با هنرمندان کمی توضیح دهید.

پس از آنکه درگیر ویروس کرونا شدیم متاسفانه همه اجراها کنسل شد. قرار بود در اسفندماه 98 اجرا داشته باشیم. همچنین قرار بود سال 1399 با ارکستر زنده‌یاد ناصر چشم‌آذر در شهرهای غیر تهران تور کنسرت برگزار کنیم، ولی متاسفانه همه این‌ها کنسل شدند. شخصا هم طی مدت زمان کرونا، فعالیت اجرایی نداشتم اما در زمینه ضبط آثار کارهایی انجام داده‌ام. مشغول ضبط آلبومی هستم که به همراهی دوست هنرمندم آقای امین غفاری تولید شده و قرار است به زودی منتشر شود. آقای غفاری سرپرست کوارتت زهی خلیج فارس هستند و من به عنوان نوازنده میهمان کنارشان هستم. آقای سیاوش بهبهانی هم خواننده قطعات هستند و صهبا امینی‌کیا آهنگساز و تنظیم‌کننده آنهاست. این مجموعه در آمریکا منتشر خواهد شد.

سوال مهمی که در رابطه با پیانو وجود دارد این است که آیا این ساز در موسیقی ایرانی به تکامل و قطعیتی که باید رسیده یا اینکه دچار نوعی بلاتکلیفی و شلختگی است؟

متاسفانه در ایران نسبت به سبک کلاسیک نگاه متعصبانه‌ای وجود دارد. یعنی مثلا همه پیانیست‌ها باید به سبک کلاسیک ساز بزنند یا اصلا ساز نزنند! من با این قضیه خیلی مخالفم. من براساس سلیقه شخصی با تغییر کوک پیانویی که در موسیقی ایرانی استفاده می‌شود، موافق نیستم. البته نمی‌توانم دراینباره قطعی نظر دهم، چون قطعا اساتید بزرگی داشته‌ایم که این کار را انجام داده‌‌اند.

پس آنچه در رابطه با پیانو و موسیقی ایرانی مورد موافقت شماست، چیست؟

من تلفیق موسیقی ایرانی با ساز پیانو را دوست دارم. من می‌گویم اگر قرار است در یک موسیقی ایرانی از ساز پیانو استفاده شود، از آن به عنوان سنتور استفاده نشود؛ بلکه همان پیانو باشد. یعنی هارمونی و رنگ‌آمیزی‌هایی را که می‌شود با پیانو به ارکستر داد، بشنویم. این اتفاق جدا از بعد هنری و تخصصی می‌تواند موسیقی ما را بین‌المللی کند. استفاده از ساز پیانو و تلفیق فضای هارمونی موسیقی غربی با موسیقی ایرانی این امکان را ایجاد می‌کند تا موسیقی را از ایران به دیگر کشورها صادر کنیم، اما لازمه این کار دانش است.

این اتفاق، یعنی استفاده از ساز پیانو در موسیقی ایرانی و اجراهای بین‌المللی قبلا رخ نداده؟ و اساتید گذشته چنین تجربیاتی نداشته‌اند؟

نمی‌گویم نبوده و قطعا چنین تجربه‌هایی وجود داشته، اما کمتر اتفاق افتاده است. یکی از علت‌های این اتفاق این است که سلیقه شنوایی مردم خیلی به این موضوع عادت ندارد. اگر بتوانیم سطح سلیقه مخاطبان را بالا ببریم، قطعا ذوق اساتیدمان هم بیشتر خواهد شد.

چه شد که تصمیم گرفتید مقوله تدریس را مستقل ادامه دهید؟

به این فکر می‌کردم حاصل تجربیات این همه سال فعالیت را در فضای مناسب‌تری ارائه کنم. مناسب‌تر از این جهت که ایده‌ها و طرح‌هایم را در قالبی که می‌خواهم، پیاده نمایم. کلا همیشه به این موضوع که آکادمی یا آموزشگاه‌هایی داشته باشم، فکر می‌کردم و در نهایت به این نتیجه رسیدم که وقت انجام این کار فرارسیده است.

 اصولا در ایران برای کسب مجوز تاسیس آموزشگاه موسیقی مشکلاتی وجود دارد. در این زمینه چه وضعیتی را پشت سر گذاشتید؟

 باید از دوستان عزیز وزارت ارشاد، تشکر کنم، چون زمانی که در جریان ایده ما قرار گرفتند،‌ برای انجام کارها خیلی به ما کمک کردند. واقعا اگر محبت مسئولان ارشاد نبود هیچوقت نمی‌توانستیم آموزشگاه را تاسیس کنیم. پروسه مجوز ما روال عادی را طی کرد، یعنی ما همان مراحلی را طی کردیم که دیگران برای کسب مجوز طی می‌کنند.

البته اعتبار و کارنامه هنرمندان و متولیان امر آموزش در نوع اخذ مجوزها تاثیر بسیار دارد.

بله و خب من سال‌هاست در عرصه موسیقی فعالیت می‌کنم و آقای رضا تاجبخش هم قطعا پیشکسوت من هستند. ایشان اولین پیانیستی هستند که من در زندگی‌ام دیده‌ام. به هرحال آقای تاجبخش بود که به نوعی باعث شد پیانیست شوم. تقریبا سه‌، چهار سال پیش بود که ایشان به من پیشنهاد همکاری دادند،‌ منتهی من برای این کار شرایط لازم را نداشتم. شیوع کرونا و اتفاقات مربوط به آن باعث خانه نشینی من و بسیاری دیگر از دوستان شد، که این اتفاق به من کمک کرد تا بتوانم و فرصت این را داشته باشم که کارهای مربوط به تاسیس آکادمی را انجام دهم. همیشه می‌گویم کرونا برای من موجب بروز اتفاقات خوبی شده است.

 متاسفانه در ایران نسبت به سبک کلاسیک نگاه متعصبانه‌ای وجود دارد. یعنی مثلا همه پیانیست‌ها باید به سبک کلاسیک ساز بزنند یا اصلا ساز نزنند!

اما کرونا ضررهای بسیاری هم به آموزشگاه‌ها و وارد کرده و تعدادی از مراکز موجود را به تعطیلی کشانده است.

بله اما برگزاری کلاس‌های آنلاین اتفاقی است که در نوع خود بد نیست. در آکادمی هم از این فرصت بهره برده‌ایم. حال هم می‌توان گفت آکادمی محدود به منطقه‌ای خاص و فقط  تهران نیست. من هنرجویی دارم که امیر معتمدی نام دارد و ساکن کشور انگلیس است. ایشان زمانی که متوجه شدند می‌خواهیم آکادمی تاسیس کنیم به ما پیشنهاد شراکت دادند. ما توانستیم علاوه بر شعبه‌ای در تهران،‌ به طور همزمان شعبه لندن را هم راه‌اندازی کنیم. البته اینگونه نیست که شعبه لندن فقط با ما تعامل داشته باشد،‌ بلکه این امکان وجود دارد که همه هنرجویان ما در سراسر دنیا در آمریکا، استرالیا و هر کشور دیگر چه با استادان داخل کشور و چه با استادان ساکن انگلستان ارتباط برقرار کنند. حتی مثلا هنرجویان ما در استرالیا یا هر جای دیگر می‌توانند با استادان ما در کانادا کلاس بردارند. در کل سعی کرده‌ایم خیلی بین‌المللی به این موضوع فکر کنیم.

اما برگزاری کلاس‌های آنلاین موسیقی اشکالات و معایبی هم دارد. به هرحال آموزش مقاطع ابتدایی موسیقی به دلیل تاکید بر دست گرفتن درست ساز و نوع استایل هنرجو به مواجهه حضوری نیاز دارد. با چنین مشکلاتی چگونه کنار آمدید؟

 این مسئله وجود دارد. اما شرط ما برای عزیزانی که در شهرهای مختلف ایران حضور دارند این است که ماهی یک بار به آموزشگاه تشریف بیاورند و به صورت حضوری در کلاس شرکت کنند. اما این امکان برای افرادی که ساکن کشورهای دیگر هستند وجود ندارد؛ بنابراین کار معلم برای تدریس سخت‌تر می‌شود. یعنی معلم مجبور است  هرآنچه که باید حضوری آموزش دهد را آنقدر تصویرسازی کند و آنقدر توضیح دهد تا در نهایت هنرجو آن را لمس کند و یاد بگیرد. آموزش آنلاین نسبت به کلاس حضوری دو تا سه برابر از معلم انرژی می‌گیرد.

تلفیق موسیقی ایرانی با ساز پیانو خوب است، اما اگر قرار است در یک موسیقی ایرانی از ساز پیانو استفاده شود، از آن به عنوان سنتور استفاده نشود؛ بلکه همان پیانو باشد. یعنی هارمونی و رنگ‌آمیزی‌هایی را که می‌شود با پیانو به ارکستر داد، بشنویم

اینگونه به نظر می‌رسد که شیوه آموزش و نوازندگی پیانو در ژانرهای مختلف دچار سردرگمی و بلاتکلیفی است! بر همین اساس آیا می‌توان پیانو را بر اساس تفکیک ژانر آموزش داد؟ شما چگونه به این بخش‌بندی رسیده‌اید؟

 من خودم با موضوعی که می‌گویید درگیری‌های زیادی داشته‌ام. در ابتدا بگویم که شیوه و روش تدریسم بر اساس موسیقی کلاسیک است. به طور مثال خواننده‌ای پیش من می‌آمد و می‌گفت من نمی‌خواهم باخ بنوازم و چرا باید این کار را کنم؟! من فقط می‌خواهم آکورد گرفتن را یاد بگیرم و با آن بخوانم. من در پاسخ می‌‌گفتم اصلا بلد نیستم اینگونه درس بدهم،‌ بلکه فقط می‌توانم بر اساس سیستم کلاسیک آموزش دهم. اتفاقات این چنینی زیاد رخ می‌دهد. در نهایت پس از صحبت‌هایی که داشتیم به آموزش پیانو بر اساس تفکیک ژانرها فکر کردیم، تا هم تکلیف هنرجویی که نزد ما می‌آید روشن شود و هم معلم ما برای چگونگی آموزش تکلیفش را بداند.

در صورت این تفکیک به رپرتوارها و آثاری مناسب با سطح هنرجویان نیاز دارید. این کاستی را چگونه مرتفع کرده‌اید؟

 به طور مثال قطعات پاپ تنظیم‌های خیلی خوب و قابل تدریسی ندارند و اگر غیر از این است، لااقل من با چنین آثار قابل قبولی مواجه نشده‌ام. بر همین اساس طی صحبت‌هایی که با آقای تاجبخش داشتیم به این نتیجه رسیدیم که قطعات پاپ را مجموعه خودمان دوباره تنظیم کنند. یا به طور مثال خانمی که مادر دو بچه است می‌خواهد بیاید و پیانو یاد بگیرد. چنین فردی قرار نیست تحصیلات آکادمیک داشته باشد و قرار هم نیست یک پیانیست حرفه‌ای باشد. او فقط قرار است موسیقی را بفهمد و آن را درست بیاموزد و از کاری که می‌خواهد انجام دهد لذت ببرد. بر اساس تفکیک ژانرهایی که مدنظر داریم چنین افرادی را به استادی معرفی خواهیم کرد که موسیقی پاپ تدریس می‌کند.

در آکادمی‌ با مقوله ساز چه کردید؟ به هرحال پیانو ساز گرانی است و تامین مسئله مهمی است.

 ما بهترین سازهای ممکن را تهیه کنیم و به هنرجویان این امکان را می‌دهیم تا پیش ما تمرین کنند. البته این به آن معنا نیست که در منزل ساز نداشته باشند. مثلا اگر سازشان مناسب نیست می‌توانند بخشی از تمرینشان را در آکادمی انجام دهند.