با سی و نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر ـ ۱
توقیف «قاتل وحشی»، سلیقه یا استدلال منطقی
نگار فیض‌آبادی
سی و نهمین جشنواره فیلم فجر با 16 فیلم برگزار می‌شود؛ آن‌هم درحالی‌که فیلم «قاتل و وحشی»، ساخته حمید نعمت‌الله در فهرست جشنواره نیست. فعلا مُهر توقیف روی این فیلم خورده و خوب می‌دانیم که اتفاقاً بسیاری از فیلم‌هایی که با توقیف روبرو شده‌اند، نگاه‌های زیادی را به خود جلب کرده‌اند.
به‌هرحال خاصیت منع است که جذابیت‌ها را دوچندان می‌کند. البته باید دید در آینده چه اتفاقی برای فیلم می‌افتد؛ آیا به اکران عمومی می‌رسد یا هرگز رنگ پرده سینما را به خودش نخواهد دید.
عکس پرحاشیه از گریم لیلا حاتمی
اولین عکس از گریم لیلا حاتمی، تازه از تنور درآمده است و حاشیه‌های فضای مجازی هم بر آتش این تنور بیشتر دمیده‌اند. عکسی با پس‌زمینه قرمز، صورت خونین و غل و زنجیری که بر گردن حاتمی است. در خلاصه داستان هم می‌خوانیم که «زیبا، مهیای عروسی دخترش می‌شود که به‌طور اتفاقی اسیر یک باند گانگستری مخوف می‌شود. او سعی می‌کند از این بند خود را رها کند. وقت زیادی ندارد، چون دخترش نیز بی‌خبر از همه‌چیز عازم همان‌جاست و این اتفاقی است که نباید بیفتد. زیبا، برای نجات خود و دخترش می‌جنگد». حمید نعمت‌الله مضمون اصلی فیلم خود را مقابله خیر و شر عنوان کرده و گفته است که درواقع این یک فیلم حماسی است. «قاتل و وحشی»، اولین فیلم توقیفی سینما نیست. همین حالا هم فیلم «شیفتگی» پشت درهای بسته خاک می‌خورد. فیلمی که رؤیا تیموریان با سر تراشیده مقابل دوربین آمده و این روزها به بهانه توقیف «قاتل و وحشی» در صفحه‌اش نوشته است: «ما سینماگران حق‌مان این نیست. ما لایق رفتار شایسته‌تری هستیم. قوانین، نانوشته و متغیر است و نمی‌شود با تمام معیارهای متغیر، فیلم با قصه‌ای حساس ساخت. دور تسلسل توقیف در حق بازیگران زن ظلم می‌کند».
فیلمی با 80 درصد مشکل شرعی!
به گفته برخی رسانه‌ها «این اثر به صورتی آشکار به موضوع بردگی جنسی می‌پردازد». قضاوت درباره اثری که نمایش داده نشده، کار سختی است. فعلا حاشیه‌ها از خود فیلم پیشی گرفته‌اند و می‌دانیم که به گفته حجت‌الاسلام ارزانی، روحانی عضو این دوره پروانه نمایش «حدود 80 درصد این فیلم مشکل شرعی دارد و نمایش این فیلم در صورتی محقق می‌شود که سازندگان مشکل شرعی تصویر را حل کنند». گویا پیدا بودن گوش‌های لیلا حاتمی که با سر تراشیده در فیلم ظاهرشده، بهانه توقیف فیلم «قاتل و وحشی» را مهیا کرده است! هنوز نمی‌دانیم حاتمی به خاطر گریمش، بار این 80 درصد مشکل شرعی را به دوش می‌کشد یا عوامل دیگری هستند که کسی نمی‌خواهد درباره‌شان علنی صحبت کند.
گریم بازیگر یا مضمون فیلم؟
تیتر «توقیف فیلم به خاطر گوش‌های لیلا حاتمی»، به‌قدری کشش در مخاطبان ایجاد کرده که می‌تواند تا ماه‌ها در صدر پربازدیدترین خبرهای سینمایی قرار بگیرد. اما با این سوال اصلی مواجهیم که آیا واقعاً سر تراشیده و پیدا بودن گوش‌های بازیگر زن باعث خروج فیلم از فهرست جشنواره شده است؟ البته قبلاً هم سر تراشیده بازیگران زن، مشکلاتی را برای دریافت مجوز ایجاد کرده بود. مثل فریماه فرجامی در «سرب»، رؤیا نونهالی در «زندان زنان»، زهرا داوودنژاد در «بچه‌های بد»، شایسته ایرانی در «آینه‌های روبرو»، پانته‌آ بهرام در «شنای پروانه» و...
تیتر «توقیف فیلم به خاطر گوش‌های لیلا حاتمی»، به‌قدری کشش در مخاطبان ایجاد کرده که می‌تواند تا ماه‌ها در صدر پربازدیدترین خبرهای سینمایی قرار بگیرد. اما با این سوال اصلی مواجهیم که آیا واقعاً سر تراشیده و پیدا بودن گوش‌های بازیگر زن باعث خروج فیلم از فهرست جشنواره شده است؟
هنوز یادمان نرفته که «خانه پدری» به خاطر نمایش صحنه‌های خشونت بارش توقیف شد و بعدها دست مخاطب‌ها به نسخه لو رفته‌اش رسید. همیشه گریم، عامل توقیف نیست. مضمون را هم نباید دست‌کم بگیریم. گاهی سکانس‌های خشن، جلوی مجوز گرفتن را می‌گیرند. اما پروانه نگرفتن و توقیف به هر دلیلی که باشد، حق فیلمساز است که توضیحات شفاف و کارشناسانه‌ای به او ارائه شود.
سانسور خوب است اما در جای مناسبش
فرزاد مؤتمن و علیرضا امینی، جز کارگردان‌هایی هستند که در گفتگو با روزنامه‌ها، از جشنواره امسال گله کرده‌اند. سانسور و حتی توقیف، به‌خودی‌خود بد نیستند. گاهی باید تیغ ممیزی تیزتر شود تا برخی فیلم‌ها اصولی‌تر راهی پرده سینما شوند. نمونه‌اش هم آثار کمدی سال‌های اخیرند که از اشاره‌های جنسی چیزی کم ندارند. فیلم‌هایی که محدودیت سنی ندارند و هرگز نمی‌شود آنها را با خانواده دید! به نظر می‌رسد نقد این دو کارگردان هم مربوط به اعمال‌نظرهای سلیقه‌ای و نبود شفافیت در قوانین صدور پروانه نمایش است.
اگر فرض را بر این بگیریم که پیدا بودن گوش‌های لیلا حاتمی، باعث 80 درصد مشکل شرعی فیلم بوده، چطور می‌شود که در فیلمی مبتذل و به‌ظاهر کمدی! بی‌هیچ ملاحظه‌ای، مواد لازم برای مصرف مواد مخدر نمایش داده می‌شود؟ واقعاً کدام‌شان برای جامعه آسیب‌زننده هستند؟ فیلم علیرضا صمدی هم با نام «صحنه زنی» از فهرست جشنواره حذف‌شده است. گویا این فیلم هم نتوانسته پروانه نمایش بگیرد و ظن توقیف را در ذهن کارگردانش تقویت کرده است. جمله «رأی داوران را علنی کنید» هم از خود اوست که از بی‌خبری و سردرگمی گلایه دارد.
جای خالی زبان مشترک
ظاهراً امینی هم یک فیلم توقیفی در جشنواره امسال دارد و در گفتگویی مطبوعاتی گفته است: «آخرین دیالوگی که به ما گفته‌شده این بوده که صلاح ندانستند این فیلم در جشنواره نمایش داشته باشد». اظهارنظر غیرمتخصص‌ها در بسیاری از عرصه‌های مدیریتی کشور، آفت زبانزدی است که مردم هم به‌خوبی آن را می‌شناسند. این اتفاق در حوزه سینما مایه عصبانیت و شکایت فیلمسازانی است که با افراد غیرکارشناس زبان مشترکی ندارند و بدیهی است که اقناع و درک متقابلی هم اتفاق نمی‌افتد. انتظار عجیبی است که به یک کارگردان، بی‌هیچ توضیحی بگویند صلاح ندانستیم و بخواهند که او هم مطیعانه راه خانه‌اش را پیش بگیرد!
دیدگاه تان را بنویسید