پینوکیو، اثر جاودانه کارلو کلودی

چوبی که پینوکیو از آن تراشیده‌شده، بشریت نام دارد*

آبان مصدق

پینوکیو مثل بعضی از پسربچه‌ها دوست دارد پستی و بلندی‌های زندگی را تجربه کند، به حرف بزرگ‌ترهایش گوش ندهد و از درس و مدرسه فرار کند. او هم مثل همه پسربچه‌ها دوست دارد به دنبال آرزوهایش برود، اما مشکل این‌جاست که از تجربه‌هایش درس نمی‌گیرد. مهمتر این که پینوکیو، قهرمان این داستان، مثل پسربچه‌های معمولی نیست. اصلا او نه معمولی است و نه پسربچه. قهرمان این داستان یک عروسک چوبی است و این عروسک چوبی وروجک، ساخته دست کسی نیست جز پیرمردی تنها و مهربان به نام پدر ژپتو.

پینوکیو شخصیت محبوب سال‌های دور و همه دوران برای کودکانی از تمام نسل‌هاست. کودکان ایرانی پینوکیو را با سریال انیمیشنی آن شناختند، به آن علاقمند شدند و با آن بزرگ شدند. اما پینوکیو، اثر جاودانه کارلو لورنزینی با نام ادبی کارلو کلودی است که در 24 نوامبر 1826 در شهر فلورانس ایتالیا به دنیا آمد. در نوجوانی وارد مدرسه دینی شد و با این‌که به سیاست علاقه بیشتری داشت، تا 17 سالگی همان جا درس خواند. نخست او را به‌عنوان روزنامه‌نگار، منتقد، نمایشنامه‌نویس و نویسنده کتاب‌های آموزشی می‌شناختند، اما موفقیت دوست‌داشتنی‌ترین اثرش، پینوکیو، به حدی بود که نام او را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان ادبیات کلاسیک و ادبیات کودک در تاریخ ادبی جهان پرآوازه و جاودانه کرد. تا امروز نمایش‌های بی‌شماری از پینوکیو به روی صحنه رفته و انیمیشن‌های متفاوتی بر اساس آن ساخته شده است که معروف‌ترین آن‌ها انیمیشن والت‌دیزنی در سال 1940 است. 

اما پینوکیو، این اثر شگفت‌انگیز در ادبیات جهان با تصویرگری روبرتو اینوچنتی گویی دوباره خلق شده است. روبرتو اینوچنتی در سال 1940 در شهر کوچکی نزدیک ایتالیا به دنیا آمد. در جوانی بدون حضور معلم و استاد به هنر طراحی روی آورد و خیلی زود به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین تصویرگران، کتاب رُز بلانش و داستان اریکا را تصویرگری کرد. اینوچنتی جوایز معتبری چون جایزه هانس کریستین اندرسن و مدال سیب طلایی براتیسلاوا را از آن خود کرده است. 

پینوکیو در ایران توسط بهروز غریب‌پور، یکی از سرشناس‌ترین‌ها در ادبیات و هنر ترجمه شد که در سال 1397 توانست تقدیرنامه سازمان یونسکو را از آن خود کند. بهروز غریب‌پور متولد 1329 در سنندج و دانش‌آموخته کارگردانی هنرهای زیبای دانشگاه تهران و کارگردانی تئاتر از ایتالیا است. وی که کارگردان تئاتر و اپراست، مهمترین استاد نمایش عروسکی ایرانی است که اپراهای عروسکی باشکوهی چون اپرای مولوی، رستم و سهراب، عاشورا، لیلی و مجنون و خیام را نوشته و کارگردانی کرده است. غریب‌پور پینوکیو را از زبان اصلی این کتاب، یعنی ایتالیایی ترجمه کرده است که به جرأت می‌توان آن را در زمره بهترین ترجمه‌های کتاب در ایران دسته‌بندی کرد. 

نشر افق 26 سال پیش حق کپی‌رایت این اثر جاودانه را از ناشر اصلی کتاب خریداری و با تصویرهای اصلی روبرتو اینوچنتی منتشر کرده که اکنون به چاپ دوم رسیده است.

* بندتو کروچه