گشت‌وگذار لا‌به‌لای تاریخ قزوین

آرزو احمدزاده، راهنمای طبیعت‌گردی 

از آنجا ‌که قزوین در زمان حکومت صفوی پایتخت ایران بوده دارای اماکن تاریخی بسیاری است و این دلیل خوبی بود تا یک روز را به گشت و‌گذار در قزوین اختصاص دهیم. در ابتدا به سراغ کوچکترین کلیسای ایران رفتیم. کلیسای کانتور. این کلیسا در خیابان آیت‌الله طالقانی واقع شده ‌است. کلیسای کانتور از معدود کلیساهای ارتودوکس ایران است. نمای کلیسا از آجر سرخ ساخته شده است و باقی‌مانده از جنگ جهانی دوم است. بعد از کلیسا در مسیر حسینیه امینی‌ها بودیم که در خیابان محمدیه به مقبره‌ای زیبا برخوردیم. مقبره حمدالله مستوفی، جغرافی‌دان، مورخ، شاعر و نویسنده ایرانی قرن هشتم بود. او در زمان ایلخانان می‌زیسته و سه کتاب به نام‌های تاریخ گزیده، نزهت‌القلوب و ظفرنامه دارد. بازدید از مقبره آبی رنگ و زیبای حمدالله مستوفی تمام شد و به سراغ حسینیه امینی‌ها در خیابان مولوی رفتیم. این حسینیه دارای دو حیاط، سه تالار و زیرزمین است. بدون شک جذاب‌ترین بخش این حسینیه سه تالار است که در موازات هم جای گرفته‌اند و شامل ارسی‌های زیبایی هستند. نه دهنه ارسی و شیشه‌های رنگی چنان استادانه تالار جنوبی را مزین کرده‌اند که شاهکاری هنری به وجود آمد‌ است. با بلند کردن ارسی‌ها در هنگام روضه‌خوانی ، هر سه تالار یکی ‌شده و محوطه سر پوشیده بزرگ و آیینه‌کاری زیبایی تشکیل می‌داده است. در وسط تالار بزرگ چلچراغ آویخته شده و فرش‌های تالار یک‌تخته و عتیقه هستند . زیر تالارها خالی بوده و سردابه، زیرزمین، شربتخانه و انبار ساخته‌اند که در فصل‌های گرم سال از خنکای آنجا برای نگهداری غذا استفاده می‌شده است. با شیشه‌های رنگی و فرش‌های قرمز زیبای حسینیه خداحافظی کردیم و به سمت خیابان امام خمینی به راه افتادیم تا از عمارت چهل‌ستون قزوین نیز بازدید کنیم. 

این عمارت که معروف به عمارت کلاه فرنگی است، تنها کوشک باقی‌مانده از مجموعه کاخ‌های سلطنتی روزگار شاه تهماسب است. شاه تهماسب صفوی به دلیل تهدیدات ترکان عثمانی تصمیم به انتقال پایتخت از تبریز به قزوین گرفت و به معماران برگزیده کشور دستور داد تا باغی به شکل مربع بسازند و در میان آن عمارت‌های عالی، تالار، ایوان‌ها و حوض‌های زیبا بنا کنند. عمارت کلاه فرنگی به همراه سردر عالی‌قاپو تنها بناهای باقی‌مانده از باغ‌های دوره صفویه در قزوین است. این بنا در دوره قاجاریه توسط محمدباقر سعدالسلطنه فرماندار وقت قزوین بازسازی شد و چهل‌ستون نام گرفت. در حال حاضر بنای چهل‌ستون به موزه خوشنویسی قزوین تبدیل شده است. نوبتی هم باشد نوبت سرای سعدالسلطنه است که به جرات می‌توان گفت از زیباترین اماکن قزوین به حساب می‌آید. کاروانسرای سعدالسلطنه که در خیابان امام خمینی امروزی واقع شده ‌است، به دستور «سعدالسلطنه» حاکم وقت قاجاریه قزوین ساخته شد. ارزشمندترین قسمت این بنا، چهار سوق آن است که از تقاطع قائم دو راسته ایجاد شده و بر فراز آن گنبد بزرگ کاشیکاری شده‌ای قرار دارد. چهار طرف گنبد را، چهار نیم‌گنبد با نورگیر فراگرفته‌اند که فضا را بزرگتر نشان می‌دهند. کاروانسرای سعدالسلطنه تا قبل از جنگ جهانی اول، مرکز تجارت و فعالیت بازرگانی شهر محسوب می‌شد که بعد از تغییرات سیاسی حکومت روسیه، موقعیت خود را به عنوان پل ارتباطی بازرگانی بین اروپا و آسیا از دست داد و حیات اقتصادی خود را به صورت نیمه فعال ادامه داد. برخی از حجره‌های کاروانسرای سعدالسلطنه به صورت غرفه‌های تجاری مستقل اداره می‌شد و برخی نیز به صورت انبار و قسمتی از کاروانسرای سعدالسلطنه تبدیل به کارخانه آرد سلامت و کارخانه تولید کشمش شد و قسمت‌های دیگر به‌عنوان کارگاه‌های تولیدی کفش، فرشبافی، چوب‌بری و... مورد استفاده قرار گرفت و این باعث شد این اواخر مردم آنجا را «بازار چوب» بنامند. کم‌کم به غروب آفتاب نزدیک می‌شویم و ما هنوز نیمی از زیبایی‌های قزوین را ندیده‌ایم. باز هم به قزوین سر خواهیم زد.