مصرف مواد مخدر در زنان ایران طی ۵ سال دو برابر شده است
خانمان‌سوز به توان بی‌نهایت
ریحانه جولایی
تصور شما از فردی که اعتیاد دارد چیست؟ بیشتر ما وقتی پای تصور به میان می‌آید مردی را در ذهنمان می‌سازیم که قوزکرده و چهره‌ای نامرتب دارد؛ دستانش سیاه است و قدرت و توان درست راه رفتن ندارد. بیشتر ما تصور می‌کنیم اعتیاد آسیبی مردانه است درحالی‌که بیشترین قربانیان این ماده مرگ‌آور، زنان و دختران هستند. زنانی که پس از گرفتار شدن در دام اعتیاد درزمانی کوتاه به آخر خط می‌رسند و از جامعه و خانواده طرد می‌شوند. یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی جهان معاصر اعتیاد به مواد مخدر است که در سال‌های اخیر به جدی‌ترین معضل بشری و پیچیده‌ترین پدیده انسانی تبدیل شده است که پایه و بنیان جوامع انسانی را تهدید می‌کند.
در ایران حدود 4 میلیون نفر مصرف‌کننده مستمر و غیرمستمر مواد مخدر وجود دارد، اما تعداد مصرف‌کنندگان مستمر مواد مخدر 2 میلیون و 800 هزار نفر است که حدود 10درصد از این تعداد را زنان تشکیل می‌دهند
همه اقشار و گروه‌های جامعه با این پدیده به‌صورت روزافزون دست‌به‌گریبان شده‌اند. در این میان یکی از گروه‌هایی که کمتر به اعتیاد آن‌ها پرداخته شده، زنان هستند که روزبه‌روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود.
4 میلیون مصرف‌کننده مواد مخدر در ایران
اعتیاد معضلی جهانی است و ایران هم از این قاعده مستثنا نیست. طی پنج سال اخیر، اعتیاد در زنان ایرانی بیش از 2 برابر رشد داشته و علاوه بر این مطالعات و مشاهدات نشان می‌دهد که تغییر الگوی مصرف معتادان از سنتی به محرک صنعتی و کاهش تفاوت‌های جنسیتی در سوءمصرف مواد بر آمار معتادان زن در کشور افزوده است. شیوع مصرف شیشه در زنان ایرانی در سال‌های گذشته به افزایش آمار زنان مصرف‌کننده مواد مخدر دامن زده است. دسترسی آسان به مواد مخدر، شیوع اختلالات روانی و افسردگی و باورهای غلط ازجمله تأثیر مصرف شیشه در شفافیت پوست، لاغری و بهینه‌سازی وضعیت ظاهری از دلایل اصلی گرایش زنان به مصرف شیشه در سال‌های گذشته عنوان شده است.
بر اساس آخرین آمارهای ستاد مبارزه با مواد مخدر در ایران حدود 4 میلیون نفر مصرف‌کننده مستمر و غیرمستمر مواد مخدر وجود دارد، اما تعداد مصرف‌کننده‌های مستمر مواد مخدر 2 میلیون و 800 هزار نفر است، از این تعداد حدود 10درصد را زنان تشکیل می‌دهند؛ به عبارتی آمار اعتیاد زنان در آخرین شیوع‌شناسی مصرف مواد مخدر حکایت از آن دارد که به‌طور تقریبی 196 هزار نفر معتاد زن در کشور داریم.
دسترسی آسان به مواد مخدر، شیوع اختلالات روانی و افسردگی و باورهای غلط ازجمله تأثیر مصرف شیشه در شفافیت پوست، لاغری و بهینه‌سازی وضعیت ظاهری از دلایل اصلی گرایش زنان به مصرف شیشه در سال‌های گذشته عنوان شده است
۲۴ درصد از زنان از سر کنجکاوی معتاد شده‌اند
گرایش زنان به اعتیاد دلایل متعددی دارد. بر اساس آمارهای به‌دست آمده در کشور ۴۷درصد گرایش زنان به مصرف مواد مخدر برای کاهش دردهای جسمانی است. ۲۴ درصد از زنان برای کنجکاوی معتاد شده‌اند، ۲۰ درصد کسب لذت و ۹ درصد به دلیل کمبودهای عاطفی به مصرف مواد مخدر روی آورده‌اند.
شیوع مواد مخدر مصرفی در زنان به این شرح است: تریاک (55درصد، شیشه (22/26 درصد)، الکل(63/22 درصد) و کراک(15/94 درصد) است. این در حالی است که سطح سواد زنان معتاد نیز به این ترتیب است: 3درصد بی‌سواد، 15درصد ابتدایی، 15 درصد راهنمایی، 41 درصد دیپلم، 17درصد لیسانس و 9 درصد بالای لیسانس. از سوی دیگر، زنان در گروه سنی 25-15، 44-25 و 60-45 به ترتیب 1/13درصد، 9/5درصد و 6/5 درصد معتاد هستند.
تولد سالانه هزار و 300 نوزاد معتاد در کشور
گرچه اعتیاد زنان معضلی نوظهور نیست، اما با توجه به اینکه اعتیاد زنان منجر به فروپاشی خانواده‌ها و در برخی موارد تولد نوزادان معتاد می‌شود، باید نسبت به آن با حساسیت بیشتری برخورد کرد و با آگاهی بخشی به زنان جامعه، برای پیشگیری از گسترده شدن ابعاد آن، تلاش کرد. بنا بر اعلام مسئولان وزارت بهداشت روزانه 20 تا 200 نوزاد معتاد در ایران متولد می‌شود. این نوزادان باید در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها بستری شده و به بهزیستی تحویل داده شوند و این عامل خود به‌تنهایی می‌تواند لزوم توجه بیشتر را اثبات کند. سال گذشته بیش از هزار و 300 نوزاد مبتلا به اعتیاد از مادران معتاد متولد شده‌اند که نیمی از آن‌ها به اقوام نسبی و سببی‌شان تحویل داده شده و نیمی دیگر هم در مراکز شبانه‌روزی بهزیستی نگهداری می‌شوند.
زنان در گروه‌های دوستی اعتیاد را تجربه می‌کنند
مسئولان اما معتقدند یکی از دلایلی که زنان را به سوی اعتیاد می‌کشاند استقلال و برقراری تعامل بیشتر آن‌ها با جامعه است. از دلایل دیگری که زنان را به‌سوی اعتیاد سوق می‌دهد می‌توان به گروه‌های دوستی اشاره کرد. مصرف مواد مخدر در میان زنانی که دوستان آن‌ها به مواد مخدر اعتیاد دارند بسیار دیده می‌شود و زمینه‌ای برای آن‌ها فراهم می‌شود تا به‌طرف مصرف مواد مخدر بروند. همچنین دختران خانواده‌های طلاق، بد سرپرست و یا خانواده‌هایی که در تربیت فرزندانشان افراط و تفریط داشته‌اند همواره کشش خاصی به طرف جذب مواد مخدر دارند.
عده‌ای معتقدند افراد به دلیل فقر اقتصادی به سراغ مواد مخدر می‌روند اما تحقیقات نشان می‌دهد این موضوع صحت ندارد و آمار نشان می‌دهد دخترانی متعلق به خانواده‌های دارای تمکن مالی که به‌طرف مواد مخدر می‌روند، کم نیستند. گسترش اعتیاد در جامعه و گرایش زنان به آن به دلایل مختلف صورت می‌گیرد. برخی از زنان به خاطر شوهران و یا به خواست دوستان که با آن‌ها ارتباط دارند به‌طرف اعتیاد کشیده می‌شوند. در بعضی موارد چشم و هم‌چشمی، فخرفروشی و رقابت‌های ناسالم میان زنان ازجمله اعتیاد زنان و دختران به شمار می‌رود. کنجکاوی و احساس غروری کاذب که بعضی از زنان فکر می‌کنند، معتاد نمی‌شوند نیز عامل دیگری است که باعث سوق پیدا کردن آنان به اعتیاد می‌شود.
تأثیر همسران معتاد بر اعتیاد زنان
یکی دیگر از موضوعاتی که در رابطه با اعتیاد زنان نمی‌توان آن را نادیده گرفت تأثیر همسران و هم‌جواری زنان با شوهران معتادشان است. یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی که یک زن دارای همسر معتاد را تهدید می‌کند این است که خودش هم به مصرف مواد مخدر روی بیاورد بنابراین زنان دارای همسر معتاد بیشتر در معرض آسیب اعتیاد قرار دارند. زندگی با همسر معتاد از ابعاد مختلف به زن آسیب می‌زند؛ زن‌ها براساس رابطه در زندگی‌شان تعیین تکلیف می‌کنند و اگر در رابطه با همسر که مهم‌ترین رابطه زندگی‌شان است دچار خلل شوند قطعاً از بعد حمایت عاطفی، اجتماعی و مسائل بیولوژیکی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند و آسیب‌های مختلفی را متحمل می‌شوند. آسیب‌هایی که زنان متحمل می‌شوند، با توجه به سطح سواد و دانش آن‌ها متفاوت است. زنانی که از طبقه پایین اجتماع هستند و از نظر اقتصادی وضعیت وابسته دارند قطعاً حمایت مالی و اقتصادی آن‌ها منوط به حمایت شوهر است و چون فرد معتاد به دلیل وابستگی به مواد مخدر، قدرت مدیریت و تصمیم‌گیری صحیح را از دست می‌دهد پس نمی‌تواند زندگی را مدیریت و نیازهای روحی و روانی و اجتماعی، اقتصادی و جنسی و... زن را برآورده کند. این عوامل یک شکاف عمیق در رابطه زن و شوهر ایجاد می‌کند و چون ارتباط با همسر در این رابطه ویران است این زن نمی‌تواند در جایگاه همسری و حتی مادری هم نقش خوبی ایفا کند و همچنین سلامت اجتماعی زن به علت اینکه خانواده منزوی‌تر می‌شود، دچار خلل می‌شود.
بسیاری از مواقع، زن تحت‌تأثیر رفتارهای ناسالم همسر و یا تحت‌فشار خواسته‌های همسر در تهیه مواد به مصرف مواد روی می‌آورد؛ یا گاهی برای ساکت ماندن و همراه کردن، همسرش او را به مصرف مواد ترغیب می‌کند؛ و یا در برخی مواقع، زن برای نشان دادن وابستگی و دل‌بستگی به همسر، هم پای او مواد مصرف می‌کند.
توجه نهادها نیازی غیرقابل‌انکار
در آخر لازم به ذکر است که ضرورت توجه بیشتر مسئولان و نهادهای متولی به ترک اعتیاد زنان در این میان امری مهم تلقی می‌شود. با توجه به اینکه تمایل زنان به مصرف مواد مخدر افزایش پیداکرده اما همچنان خدمات اختصاصی مناسبی برای زنان معتاد وجود ندارد و حتی در این زمینه می‌شود گفت که مراکز تخصصی برای ترک شیشه برای زنان وجود ندارد. البته همین تعداد مراکزی هم که وجود دارند بر پایه اظهارات زنانی که در این مراکز بستری بوده‌اند آن‌گونه که باید به زنان معتاد خدمات نمی‌دهند، اما واضح است نادیده گرفتن و یا توجه اندک به بحث اعتیاد زنان در آینده‌ای نه‌چندان دور عواقب ناگواری را بر اجتماع تحمیل می‌کند.
دستگاه‌های متولی در رابطه با پیشگیری از گرایش زنان و جوان به مصرف مواد مخدر وظایف خاصی دارند. سازمان بهزیستی به‌عنوان متولی اصلی پیشگیری و درمان، باید در این زمینه نگاه خاصی داشته باشد به‌گونه‌ای که با یافتن راهکارهای مناسب از اعتیاد و گسترش این معضل اجتماعی در جامعه بکاهد. کمرنگ شدن نقش مردم و ضعف مشارکت نهادهای مردم محوری باعث گسترش اعتیاد در ابعاد مختلف است. کمپ‌های غیربهداشتی و غیرانسانی ترک اعتیاد، فروش داروهای ترک در بازار آزاد، تنوع سیاست‌گذاری در پیشگیری، عدم مراقبت‌های بعد از خروج و ده‌ها دلایل دیگر از علل اصلی گرایش نجومی جوانان و زنان به اعتیاد و مصرف مواد مخدر است.
ضعف اطلاع‌رسانی و آموزش در این زمینه یکی از عوامل اصلی افزایش اعتیاد در میان زنان محسوب می‌شود زیرا اطلاع‌رسانی به‌موقع، پیشگیری‌های فرهنگی و اجتماعی، مخصوصاً پیشگیری وضعی می‌تواند از گسترش بیشتر این فاجعه جلوگیری کند، همچنین ایجاد مراکز درمانی مخصوصاً برای مواد مخدر صنعتی می‌تواند کمک مؤثری به فرونشاندن آتش این سونامی کند.
دیدگاه تان را بنویسید