مروری بر حاشیه‌های این روزهای فضای مجازی و «رصد » آن؛
حقوق شهروندی؛ از وعده تا نقض
ریحانه جولایی
رعایت حقوق شهروندی یکی از تأکیدات و وعده‌های حسن روحانی، رئیس‌جمهور بود که از ابتدا آن را مطرح کرد و در 100 روز اول دولت یازدهم پیش‌نویس آن تهیه شد، اما تدوین آن حدود سه سال طول کشید و درنهایت در 29 آذرماه سال 95 با امضای رئیس‌جمهور نهایی شد.
برای اولین بار بود که حقوق شهروندی ملت از سوی خود دولت به رسمیت شناخته، ارائه و ابلاغ شد و برای نخستین بار دولت اراده خود را برای عملیاتی شدن حقوق مصرح در قانون اساسی درباره حقوق ملت به نمایش گذاشت. «منشور حقوق شهروندی» شامل 22 حق و 120 ماده است و با هدف استیفا و ارتقای حقوق شهروندی و به‌منظور تدوین «برنامه و خط‌مشی دولت» موضوع اصل 134 قانون اساسی، تنظیم‌شده و شامل مجموعه‌ای از حقوق شهروندی است که یا در منابع نظام حقوقی ایران شناسایی شده‌اند و یا دولت برای شناسایی، ایجاد، تحقق و اجرای آن‌ها از طریق اصلاح و توسعه نظام حقوقی و تدوین و پیگیری تصویب لوایح قانونی یا هرگونه تدبیر یا اقدام قانونی لازم تلاش جدی و فراگیر خود را معمول داشته است.
وعده‌هایی که هنوز عملی نشده
«دسترسی آزادانه و بدون تبعیض به اینترنت و اطلاعات حق شهروندی محسوب می‌شود و ایجاد هرگونه محدودیت بدون مستند قانونی صریح ممنوع شده است». جمله‌ای که خواندید ماده‌ای از حقوق شهروندی بود که مدتی پیش با سروصدای زیادی به‌وسیله حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران امضا شد. تدوین «منشور حقوق شهروندی» یکی از وعده‌هایی بود که حسن روحانی در مبارزات انتخاباتی سال ۱۳۹۲ مطرح کرد. او طی سخنانی در مراسم امضای این سند گفت: «به مردم وعده‌های دیگری هم داده بودم ازجمله حقوق جوانان، حقوق بانوان، حقوق اقلیت‌های دینی، مذهبی و اقوام و غیره که تا آخرین روز مسئولیتم پای وعده‌هایم خواهم ایستاد».
این در حالی است که تنها با گذشتن چند ماه از اظهارات رئیس‌جمهور لااقل در مورداستفاده آزاد از اینترنت و اطلاعات با مشکل مواجه شده‌ایم و روزگار فعلی ما نقض کامل برخی از حقوق شهروندی‌مان است. اکنون فیلترینگ گسترده‌ای درزمینه اینترنت در ایران اعمال می‌شود و بسیاری از شبکه‌های اجتماعی ممنوع است.
ضد و نقیض گویی مسئولان از رصد مجازی
رصد فضای مجازی موضوع جدیدی نیست و زمان زیادی در رابطه با آن صحبت می‌شد؛ حالا در رابطه با این رصد شدن فضای مجازی، خبر اضافه شدن تخلف در فضای مجازی به آیین‌نامه انضباطی دانشجویان در ایران، به خبری جنجالی تبدیل شده که در این مورد اخبار ضد و نقیضی هم شنیده می‌شود. انتشار خبری در مورد آیین‌نامه انضباطی جدید دانشجویان مبنی بر برخورد کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها با تخلفات دانشجویان در فضای مجازی، واکنش‌های زیادی را از سوی دانشجویان و مسئولان کشور برانگیخته است. بر این اساس «انتشار عکس‌های غیراخلاقی یا مرتکب شدن کار خلاف اخلاق در فضای مجازی همچنین انتشار تصاویر نامناسب در کانال‌های اطلاع‌رسانی، شامل برخوردهای انضباطی با دانشجویان می‌شود.» البته به گفته منصور غلامی، وزیر علوم تحقیقات و فناوری، این آیین‌نامه قدیمی است و تنها چند کلمه به آن اضافه شده است که آن‌ها هم به موضوعات تخلف دانشجویان در فضای مجازی توجهی ندارند. از سوی دیگر غلامی به این موضوع اشاره کرد که این آیین‌نامه هنوز به تصویب نرسیده است و البته در موضوعات شخصی دانشجویان هم دخالت نمی‌کند.
به‌هرحال نکته قابل‌تأمل در آیین‌نامه مذکور نقض یک سری حقوق شهروندی است و همین امر باعث شده تا دانشجویان زیادی نسبت به این آیین‌نامه جدید واکنش نشان دهند و اعتراض کنند. بخش دیگری از تناقضی که در رابطه با آن صحبت می‌شود راجع به این است که به گفته غلامی آیین‌نامه انضباطی به تخلفات دانشجویان در حوزه دانشگاهی توجه دارد و بر همین اساس دانشجویان نباید نگران رفتن به کمیته انضباطی و فعالیت خود در فضای مجازی باشند.» سؤالی که پیش می‌آید این است که اگر آیین‌نامه ذکر شده به حوزه دانشگاه توجه دارد، چرا فضای شخصی دانشجویان قرار است رصد شود؟ پیش از این هم اگر دانشجو در محیط دانشگاه مرتکب خطا یا مورد انضباطی می‌شد مورد تنبیه قرار می‌گرفت، بدون اینکه حرفی از رصد فضای شخصی و مجازی زده شود.
رصدهای مجازی موضوع جدیدی نیست
بر اساس اخبار ارائه‌شده مدتی قبل هم در دانشگاه پلی‌تکنیک به دلیل رصد فیس‌بوک یکی از دانشجویان درگیری و اعتراضاتی صورت گرفته بود. به گفته یکی از دانشجویان، نیروهای حراست دانشگاه همواره به تجسس حوزه‌های خصوصی دانشجویان مشغول هستند، حتی تا آنجا پیش رفته‌اند که مثلاً با شخصیت‌های جعلی به صفحات فیس‌بوک دانشجویان نفوذ و به خاطر مطالبی که در صفحات شخصی فیس‌بوک دانشجویان است آن‌ها را به کمیته‌های انضباطی احضار می‌کنند.
برخورد با دانشجو ادامه دارد
چند روز پیش قرار بود مراسم اولین جایزه حقوق شهروندی در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شود، اما دانشجویان معترض که معتقد بودند آیین‌نامه انضباطی مغایر با حق شهروندی دانشجویان است در این مراسم با در دست داشتن پلاکاردهایی، شعارهای اعتراضی سر دادند. به گزارش ایرنا، در این میان بین دانشجویان معترض و عوامل اجرایی برنامه درگیری‌های لفظی نیز پدید آمده و تعدادی از دانشجویان معترض حتی از سوی حراست دانشگاه به بیرون از سالن مراسم منتقل شده‌اند و همین امر نشان‌دهنده این است که حمایت از حقوق شهروندی در حد شعار باقی‌مانده و برخورد با دانشجویان متوقف نشده است. لازم به ذکر است، حسن روحانی دو روز پیش از روز دانشجو در سخنرانی خود در دانشگاه سمنان گفته بود: «دانشگاه‌های کشور ما از آزادترین دانشگاه‌ها از نظر بیان نقد هستند و دانشجویان خیلی راحت نظرات خود را مطرح می‌کنند.»
نیروهای حراست دانشگاه همواره در تجسس حوزه‌های خصوصی دانشجویان مشغول هستند، مثلاً با شخصیت‌های جعلی به صفحات فیس‌بوک دانشجویان نفوذ و به خاطر مطالب صفحات شخصی فیس‌بوک دانشجویان آن‌ها را به کمیته‌های انضباطی احضار می‌کنند
خطا در راه رشد دانشجو اجتناب‌ناپذیر است
واکنش‌ها به این خبر تنها قشر دانشجو را دربرنگرفت و برخی نمایندگان مجلس و مسئولان هم به این آیین‌نامه اعتراض کردند. آن‌ها بر این باورند که به‌طورکلی وظیفه کمیته انضباطی در چارچوب دانشگاه است. موارد دیگر مانند فضای مجازی مختص به حوزه عمومی است که دانشجو نیز مانند هر فرد دیگری تابع قوانین و مقررات عمومی کشور است. اینکه ما بخواهیم کمیته انضباطی را درگیر ابعاد دیگر زندگی دانشجویان و زندگی خصوصی آن‌ها بکنیم، خارج از صلاحیت کمیته انضباطی است. سالم بودن فضای مجازی بحث مهمی است و هر قشری اگر تخلفی در فضای مجازی انجام داد باید مورد رصد قرار گیرد و طبق قوانین موضوعه کشور با آن برخورد شود؛ فرق نمی‌کند دانشجو باشد یا غیردانشجو و اینکه روی دانشجویان حساسیت اضافه‌تری به وجود آید، اشتباه است.
محمدرضا عارف، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی هم گفته است درصورتی‌که اصلاحیه آیین‌نامه انضباطی دانشجویان به شورای عالی انقلاب فرهنگی داده شود، اصلاح خواهد شد. رویکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس این است که باید دانشجو در چارچوب مقررات، آزاد باشد.
او در ادامه صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرد که در راه رشد دانشجو خطا و اشتباه موضوعی اجتناب‌ناپذیر است و بیان کرد: ایجاد محدودیت برای دانشجویان به ضرر آموزش عالی کشور است و ما علاقه‌مند به داشتن فضای بانشاط و پرتحرک در دانشگاه هستیم. پس ارتکاب خطا در همین فضا هم طبیعی است. مهم آن است که بپذیریم دانشجو باید درزمینه مسائل اجتماعی و سیاسی رشد کند و دانشگاه نیز زمینه لازم را برای آن ایجاد کند. برای حفظ این سرمایه باید حتی‌الامکان به دانشجویان اجازه فعالیت در چارچوب قوانین مصوب با رعایت اخلاق را بدهیم که این راهبرد اصلی است.
یک روز پس از اینکه خانم بازیگر معروف به دادگاه احضار شد، وزیر اطلاعات با اشاره دوباره بر اشراف داشتن روی فضای مجازی، به سلبریتی‌ها و ادمین‌های فضای مجازی و کانال‌های پرمخاطب راجع به «پرونده‌سازی اطلاعاتی» هشدار داد
هشدار به سلبرینی‌ها برای «پرونده‌سازی اطلاعاتی»
بعد از کشته شدن روحانی همدانی بود که مقام رهبری از تأمین امنیت فضای مجازی سخن گفتند و تأکید کردند که نیروی انتظامی باید به‌صورت جدی با عوامل ناامن‌کننده فضای مجازی مقابله کند. در پی آن نیز، وزیر اطلاعات از رصد فضای مجازی سخن گفت.
سید محمود علوی با بیان اینکه وزارت اطلاعات با کسانی که در فضای مجازی اقدام به دعوت ضد دینی می‌کنند، برخورد می‌کند، گفت: وزارت اطلاعات بر همه کسانی که در فضای مجازی در حال فعالیت هستند، اشراف کامل دارد. او همچنین عنوان کرد تبلیغ و ابلاغ دین جایگاه بسیار ویژه‌ای در اسلام دارد.
یک روز پس از اینکه خانم بازیگر معروف به دادگاه احضار شد، وزیر اطلاعات هم با اشاره دوباره بر اشراف داشتن روی فضای مجازی، به سلبریتی‌ها و ادمین‌های فضای مجازی و کانال‌های پرمخاطب راجع به «پرونده‌سازی اطلاعاتی» هشدار داد. بر اساس گفته‌های علوی کانال‌هایی که بالای چندین هزار نفر عضو داشته باشد را زیر نظر دارد و به کانال‌هایی که توسط جریان‌های مخالف نظام مانند دشمنان و منافقان حمایت می‌شود در ابتدا تذکر می‌دهد؛ درصورت تکرار رویه نیز برای آن‌ها پرونده‌سازی می‌شود.
حالا باید دید چنین طرح‌های ضربتی تا چه میزان می‌تواند موفق و نتیجه‌بخش باشند.
دیدگاه تان را بنویسید