یک گزارش و چند پرسشِ بی‌پاسخ

سعیده علیپور

پس از سه هفته، بالاخره دیروز جمعه پزشکی قانونی گزارش نهایی خود را درخصوص دلیل مرگ مهسا امینی دختر 22 ساله سقزی در بازداشت گشت ارشاد تهران اعلام کرد. مرگ عجیبی که هر چند در همان ساعات اولیه شامگاه 22 شهریور ماه رخ داد، اما اعلام قطعی و نهایی آن سه روز زمان برد. در حالی که موجی از غم و خشم و استیصال در مواجهه با این خبر جامعه را فرا گرفته و بسیاری منتظر توضیح و شفاف‌سازی پلیس در خصوص چگونگی مرگ مهسا بودند؛ پزشکی قانونی اعلام کرد برای اعلام گزارش نهایی سه هفته زمان لازم دارد و در این مدت پرونده محرمانه خواهد ماند.

هرچند برخی متخصصان مدت سه هفته را بسیار فراتر از زمان مورد نیاز برای دستیابی به دلیل مرگ ارزیابی کردند_به خصوص آنکه جسد این دختر خیلی زود یعنی فردای روز اعلام فوت در زادگاهش دفن شد_ اما سرانجام دیروز پزشکی قانونی گزارش نهایی دلیل مرگ مهسا امینی را ارائه داد. گزارشی که مواردی چندان فراتر از گزارش خبرگزاری‌ فارس به نقل از منابع آگاه در خود نداشت.

با آغاز اعتراضات عمومی به مرگ این دختر جوان در بازداشت گشت ارشاد؛ این خبرگزاری در گزارشی دلیل اصلی مرگ مهسا را نه زد و خورد با ماموران گشت ارشاد (موضوعی که به شدت در فضای مجازی قوت گرفته بود)، بلکه تومور و عمل مغز این دختر در 5 سالگی اعلام کرد. این خبرگزاری همچنین با اشاره به ابتلای مهسا به بیماری صرع و دیابت نوع یک، از بیهوشی چند باره مهسا در پاساژی که در آن مشغول به کار بود نوشت و این موضوع را دلیل مدعای خود دانست. اما پدر مهسا امینی قویا همه این موارد را رد کرد و گفت دخترش بجز سرماخوردگی به بیماری مبتلا نبوده است.

با این حال در گزارش دیروز سازمان پزشکی قانونی با تفاوت‌هایی کوچک و کمی جرح و تعدیل، همان روایت خبرگزاری فارس تایید و اعلام شد که «نتایج معاینه ظاهری جسد و کالبدگشایی و آزمایشات آسیب‌شناسی نشان می‌دهد که فوت نامبرده ناشی از اصابت ضربه به سر و اعضا و عناصر حیاتی بدن نبوده است».

در متن این بیانیه ضمن اشاره به پرونده بیمارستانی عمل جراحی کرانیوفارنژیومای مغز در بیمارستان میلاد در سال ۱۳۸۶این طور آمده است: «متوفیه پس از عمل جراحی تومور کرانیوفارنژیومای مغزی در ۸ سالگی دچار اختلال در محور مهم هیپوتالاموس ـ هیپوفیز و غدد تحت فرمان آن (از جمله آدرنال و تیروئید) شده است. به علت این بیماری زمینه‌ای متوفیه تحت درمان با داروهای هیدروکورتیزون، لووتیروکسین و دسموپرسین بوده است».

در ادامه این گزارش نه چندان مبسوط به تاریخ وقوع حادثه اشاره و اعلام شده است: «ایشان در تاریخ 22 شهریور 1401 از ساعت ۱۹:۵۶ بطور ناگهانی دچار افت هوشیاری شده و متعاقب آن بر زمین می‌افتد که با توجه به بیماری زمینه‌ای، متوفیه توانایی لازم جهت جبران و تطابق با وضعیت ایجاد شده را نداشته، لذا در شرایط مذکور دچار اختلال ریتم قلب و کاهش فشار خون و متعاقب آن کاهش سطح هوشیاری شده که به دلیل انجام عملیات احیای قلبی ـ تنفسی غیرموثر در دقایق حساس اولیه، دچار هیپوکسی شدید و در نتیجه آسیب مغزی شده است، علی‌رغم برگشت عملکرد قلبی متعاقب عملیات احیای پرسنل اورژانس، حمایت تنفسی انجام شده کارساز نبوده و با وجود انتقال ایشان به بیمارستان و زحمات کادر درمانی بیمارستان کسری، بیمار به علت نارسانی چند ارگانی (M.O.F) ناشی از هیپوکسی مغزی در تاریخ 25 شهریور 1401 فوت می‌کند».

استناد به گزارش قبل از اعلام عمومی

در حالی که گفته می‌شود در پرونده‌هایی از این دست، در ابتدا خانواده متوفی باید از دلیل مرگ مطلع شوند، اما گویا برخلاف رویه در حالی که پدر مهسا در گفت‌و‌گو با رسانه‌های داخلی در هفته گذشته از عدم پاسخگویی پزشکی قانونی به او گلایه داشت و صالح نیکبخت، وکیل خانواده مهسا امینی با تاکید بر دسترسی نداشتن به اصل پرونده مهسا به سایت رویداد۲۴ گفت که «درباره برخورد پزشکی قانونی حرف نزدیم تا بنزین روی آتش نریزیم»؛ سید ابراهیم رئیسی در مصاحبه با شبکه ملی تلویزیون چین و همچنین شبکه جهانی تلویزیون این کشور درخصوص حادثه فوت مهسا امینی گفته بود: «این موضوع در حال بررسی است. من نمی‌خواهم اظهارنظر قطعی کنم، لکن یک گروه از مجلس ایران این موضوع را بررسی کردند و گفتند ضرب و شتمی نبوده و عوارض جسمی خودِ خانم باعث فوت شده است». این در حالی است که دیروز علی حدادی سخنگوی کمیسیون امورداخلی و شوراها مجلس در واکنش به این اظهارات رئیس‌جمهور گفت: «من اطلاع ندارم که صحبت آقای رئیس‌جمهور بر چه اساس بوده، اما بحثی که ما داریم این است که گزارش کمیسیون امور داخلی و شوراها به دلیل عدم دریافت گزارش رسمی پزشکی قانونی هنوز نهایی نشده و منتشر نشده است». در عین حال روز پنج شنبه 14 مهر ماه‌، یعنی یک روز پیش از گزارش رسمی پزشکی قانونی نیز حسین اشتری، فرمانده فراجا با اطمینان‌خاطر گفت: «پس از وقوع اتفاق فوت خانم امینی و بررسی همه جانبه آن مشخص شد هیچ تقصیر و قصوری متوجه همکاران ما نیست».

 صالح نیکبخت، وکیل خانواده مهسا امینی دهم مهرماه گفت: «بر اساس اعلام پزشکان متخصص و کارشناسان مستقل، مرگ مهسا هیچ ارتباطی با بیماری قبلی ایشان که برداشتن یک خال یا غده کوچک در بالای چشم ایشان بوده، ندارد. ضمن اینکه مهسا در گذشته هیچ سابقه بیماری قلبی و عروقی و کلیوی نداشته است»

روایت‌های متناقض

اما به نظر می‌رسد بیان این گزارش از سوی پزشکی قانونی ابعاد مرگ مهسا امینی را به درستی روشن کند. پدر او همان ابتدا گزارش‌های فارس را رد کرده بود. بیست و نهم شهریور ماه امجد امینی، در گفت و گویی با سایت خبری رویداد 24 گزارش اولیه پزشکی قانونی و هر گونه سابقه بیماری دخترش را رد کرده و آنها را «دروغ» خواند.

او گفته بود: «وقتی به بیمارستان رفتیم، نمی‌گذاشتند مهسا را ببینیم. همه سر و بدن او را پوشانده بودند تا ما کبودی‌های بدنش را نبینیم! فقط صورت و کف پای دخترم را توانستم ببینم که البته من با هزار بدبختی توانستم کبودی‌های پای مهسا را ببینم».

علاوه بر پدر مهسا که در روزهای نخستین خبرهای مربوط به بیماری دخترش را شایعه عنوان کرده بود‌، وکیل پرونده خانواده مهسا امینی هم به عملی جزئی در کودکی مهسا اشاره کرد که اساسا نمی‌توانست عامل مرگ او پس از این همه سال باشد.

صالح نیکبخت دهم مهرماه گفت: «بر اساس اعلام پزشکان متخصص و کارشناسان مستقل، مرگ مهسا هیچ ارتباطی با بیماری قبلی ایشان که برداشتن یک خال یا غده کوچک در بالای چشم ایشان بوده، ندارد. ضمن اینکه مهسا در گذشته هیچ سابقه بیماری قلبی و عروقی و کلیوی نداشته است».

وکیل خانواده مهسا امینی با اشاره به وجود برخی ابهامات مانند رد خون مهسا در پشت سر تا پایین جمجمه و گوش وی، همان زمان از مسئولان قضایی خواست تا زمینه حضور پزشکان بی‌طرف و معتمد را جهت بررسی شواهد فراهم سازند. وکیل مدافع خانواده مهسا امینی همچنین مدعی شده بود که «بر اساس شواهد متقن متوجه شدیم، ماموران گشت ارشادی که از آغاز مهسا را دستگیر کردند روی لباس‌های‌شان دوربین نصب شده بود». او از مسئولان خواست تا با انتشار فیلم‌ها این موضوع در معرض قضاوت عمومی قرار گیرد.

همچنین خانواده مهسا امینی و وکلای او پیشتر در بیانیه‌ای از دادسرای جنایی استان تهران خواسته بودند که بررسی پرونده مرگ مهسا امینی با حضور ۵ پزشک متخصص مغز و اعصاب و همچنین یک متخصص قلب و یک روانپزشک انجام شود. پزشکانی چون «دکتر سیدعلی طباطبایی، دکتر کاظم عباسیون، دکتر هوشنگ معین، دکتر علی مشکینی، دکتر موسی تقی‌پور، دکتر محمد فرجی‌راد، دکتر خسرو پارسا، دکتر بابک زمانی، دکتر غلامرضا بهادرخان و دکتر رضا باقری» به همراه «دکتر سیف‌الله عبدی متخصص قلب و دکتر محمد صنعتی روانپزشک».

با این حال ابن درخواست ها نه تنها اجابت نشد که حتی محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور در اظهارات تندی گفت: «وکیل خانواده امینی حرف‌های بدون مدرک مطرح می‌کند و پیش از آنکه نظر پزشکی قانونی اعلام شود، می‌گوید نظر آنها را قبول ندارد، این چه حقوقدانی است که پیش از اعلام نظر مرجع قانونی، آن را قبول ندارد و خواهان تشکیل کمیته حقیقت‌یاب شده است. به عبارتی از فردا هر کسی دچار حادثه‌ای شود، خواهان تشکیل چنین کمیته‌ای می‌شود».

پس از سه هفته، بالاخره دیروز جمعه پزشکی قانونی گزارش نهایی خود را درخصوص دلیل مرگ مهسا امینی دختر 22 ساله سقزی اعلام و با ارتباط حادثه به عمل جراحی دوران کودکی وی؛ خاطرنشان کرد: «فوت نامبرده ناشی از اصابت ضربه به سر و اعضا و عناصر حیاتی بدن نبوده است»

ابهامات هنوز باقی است

اما در این میان آنچه بیش از همه جای سوال دارد این است که پس از سه هفته از ماجرای مرگ دختر 22 ساله سقزی در بازداشت گشت ارشاد و با وجود انتشار گزارش پزشکی قانونی هنوز ابهامات فراوانی در این پرونده وجود دارد. هر چند برخی ادامه این ابهامات را به گردن رسانه‌های معاند می‌اندازند، اما برخی از صاحبنظران هم معتقدند، این ابهامات نتیجه عدم شفاف‌سازی در این پرونده و پرونده‌های دیگری است که پیش از اقناع افکار عمومی، مختومه اعلام می‌شود.

در مورد اخیر هم برخی با اشاره به گزارش خبرگزاری فارس پیش از اعلام رسمی پزشکی قانونی و محرمانه بودن اطلاعات پرونده پزشکی افراد، سناریوهای غیر‌رسمی را در خصوص این ماجرا مطرح می‌کنند. سناریوهایی که جامعه را هر چه بیشتر به مسئولان و اجرای عدالت در کشور بدبین می‌کند.