جنگ داخلی بر سر میانکاله!

سعیده علیپور

درست در روزهایی که مدافعان محیط‌زیست پلاکاردهای مخالفت با ساخت پتروشیمی میانکاله را بالا برده و رئیس جمهور، سازمان محیط‌زیست و دادستانی هم دستور توقف این پروژه را صادر کرده بودند، گزارش‌های محلی از سرعت گرفتن عملیات عمرانی در این منطقه حکایت می‌کرد. سرعتی بیش از حد معمول که بیشتر حکم دهن‌کجی مدافعان پیشبرد پروژه به مخالفان را داشت.

با بالا گرفتن حمایت‌ها برای توقف ساخت پتروشیمی میانکاله، در روزهای اخیر این مدافعان که گویا پیشتر روی پنهان کرده و ترجیح داده بودند تا در خفا مراحل ابتدایی پروژه را پیش ببرند، روی نشان داده و برای مخالفان که اغلب از فعالان محیط‌زیست و هنرمندان هستند، خط و نشان کشیدند.

استاندار مازنداران در یک مصاحبه از این اقدام هنرمندان انتقاد کرده و گفته است که آنها اصلا اطلاع ندارند، اصلا نمی‌دانند موضوع چیست. او به شکلی صریح اعلام کرد: «پشت صحنه اقدام NGO‌ها و برخی سلبریتی‌ها در مخالفت با پتروشیمی میانکاله همه اش پوله، همه اش رانته همه اش فساده!!».

خطاب او به نظر می‌رسید به هدیه تهرانی و رضا کیانیان است که در مخالفت با این طرح در شبکه‌های اجتماعی اطلاع‌رسانی و اعلام موضع کرده بودند.

عربعلی جباری، امام جمعه بهشهر حتی پا را از این هم فراتر گذاشت و اظهار کرد: «مخالفان پتروشیمی میانکاله خائن و مخالف رهبری هستند». او با بیان اینکه پتروشیمی یک صنعت سبز است و آلودگی ندارند، گفت: «کور خوانده‌اید ما پای این مجتمع پتروشیمی ایستاده‌ایم و از هیچ چیزی نمی‌هراسیم ولو تظاهرات کنیم و به تهران برویم!» و «پتروشیمی حق مسلم ماست». حتی در نمازجمعه اخیر بهشهر، عده‌ای در حمایت از پروژه پتروشیمی میانکاله طومار امضا کردند.

جز این دو تن که مواضع سفت و سختی در مقابل مدافعان محیط‌زیست گرفتند، غلامرضا شریعتی، نماینده بهشهر و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس هم در این خصوص موضع‌گیری کرده و از ادامه فعالیت این پروژه دفاع و آن را عاملی برای اشتغال دانستند.دفاع جانانه این چهار نفر از ادامه پروژه‌ای که بسیاری از کارشناسان آن را با تبعات سنگین زیست محیطی همراه می‌دانند در حالی است که قوه قضائیه و دولت در روزهای میانه فروردین ماه دستور توقف پروژه میانکاله را داده بودند.

 پشت پرده حمایت از ادامه پروژه پتروشیمی

ماجرای پرجنجال پتروشیمی میانکاله هر چند از یکسال پیش آغاز شد، اما کمتر کسی تا همین یک ماه پیش از آن خبر داشت. زمانی که وزیر کشور کلنگ احداث مجتمع پتروشیمی حسین آباد در پنج کیلومتری تالاب میانکاله را به زمین زد، با وجود آنکه در آن زمان اعلام شد موافقت محیط‌زیست برای ساخت این مجتمع پتروشیمی اخذ شده، چیزی نگذشت که رئیس سازمان محیط‌زیست این ادعا را رد کرد و به انتقاد از آن پرداخت.

سازمان محیط‌زیست در تاریخ ۱۷ فروردین ۱۴۰۱ ضمن بر شمردن ۴ ابهام در ساخت پتروشیمی در ۵ کیلومتری میانکاله، هرگونه عملیات اجرایی قبل از مطالعات تکمیلی را ممنوع اعلام کرد.

با این حال سرمایه‌گذاران به ادعای مدافعان، بر اساس صورت‌جلسه‌ای که در تاریخ 18 بهمن‌ماه سال 1400 با حضور نمایندگان سازمان محیط‌زیست، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی و نمایندگان پروژه پتروشیمی میانکاله برگزار شده بود، افراد حاضر در جلسه اجازه آغاز عملیات احداث پتروشیمی هم‌زمان با ادامه مطالعات زیست محیطی پروژه را داده‌‌اند. ادعایی که هرچند می‌تواند درست باشد، اما ادله محکمی برای شروع پروژه‌ای با این میزان مخالف نیست.

غلامرضا شریعتی، نماینده بهشهر در مجلس ازجمله مدافعان پروژه پتروشیمی میانکاله است که مدعی‌ست این پروژه همه مجوزهای لازم را از دستگاه‌های دولتی و محیط‌زیست دریافت کرده است. او دیروز گفت: «زمینی که برای این پروژه انتخاب شده، لم‌یزرع و شوره‌زار است؛ هیچ گندم و جویی در آن رشد نمی‌کند!».

اشاره او احتمالا به منتقدانی است که می‌گویند: «چرا زمین‌های بسیار گران‌قیمت و باارزش میانکاله آن هم با وسعتی معادل 90 هکتار باید برای طرح‌های صنعتی اختصاص یابد؟». برخی دیگر از منتقدان احداث این پتروشیمی با اشاره به سودهای میلیاری از حاشیه این پروژه مدعی‌اند: «سود اصلی این طرح در تصرف زمین رایگان است. زمین‌ها در صورت تبدیل کاربری گران شده و در نتیجه هیچ نیازی به اصل تولیدات پتروشیمی آن نیست».

با این وجود مدافعان معتقدند این پروژه با بودجه ۸۰ هزار میلیاردی می‌تواند برای ۷۵ هزار نفر از ساکنان این منطقه شغل ایجاد کند. موضوعی که وزیر کشور هم به‌طور ضمنی آن را تایید کرده بود.

ماجرای پرجنجال پتروشیمی میانکاله هر چند از یکسال پیش آغاز شد، اما کمتر کسی تا همین یک ماه پیش، زمانی که وزیر کشور کلنگ احداث مجتمع را زد، از آن خبر داشت

اما علی سلاجقه، رئیس سازمان حافظت محیط‌زیست از زبان ابراهیم رئیسی گفته دولت اصراری بر اجرای این پروژه که خلاف ضوابط زیست محیطی است، ندارد. او برخی از نمایندگان مجلس را عامل فشار برای احداث این مجتمع پتروشیمی معرفی کرد و گفت در زمینه جلوگیری از اجرایی شدن این طرح کوتاه نخواهد آمد.

تقابل فعالان مدنی  و قدرت‌های محلی

بسیاری از کارشناسان می‌گویند مثل روز آشکار است که ادامه پروژه پتروشیمی میانکاله ضربه نهایی را بر پیکر نحیف منطقه خواهد زد. موضوعی که فعالان و گروهی از هنرمندان مدافع محیط‌زیست هم بر آن اذعان دارند، اما به نظر می‌رسد این دعوا به محلی برای رویا‌رویی مخالفان و مدافعان ساخت این پروژه تبدیل شده است. پس از موضع‌گیری‌های تند استاندار و امام جمعه مازندران که پیشتر به آن اشاره شد، رضا کیانیان (بازیگر) در جواب حرف وسخن‌های این دو در پستی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «سلام آقای حسینی‌پور. استاندار محترم مازندران. شما سؤال کردید آیا سلبریتی‌ها در مورد محیط‌زیست تخصص دارند؟ من به شما پاسخ می‌دهم خیر. تخصص نداریم. ولی به آن‌ها که تخصص دارند و دلشان به حال سرزمینمان می‌سوزد اعتماد داریم. ما طی سال‌ها کوشش‌های متخصصین مورد نظر شما را دیده ایم . تقریباً تمام دریاچه‌های ایران خشک شده‌اند. رودخانه‌ها یا خشک شدند و یا به شکل حقیری درآمده‌اند. آب‌های زیر زمینی نابود شده و باعث فرونشست‌های حیرت انگیز در شهر‌های بزرگ و صحرا‌ها شدند».

او در ادامه نوشته است: «تالاب‌ها در معرض نابودی کامل هستند. زیستگاه‌های طبیعی حیوانات هر روز مورد تعرض هستند . چندین گونه ی گیاهی و حیوانی یا نابود شده‌اند یا در معرض نابودی هستند.جنگل‌ها را غارت می‌کنند. کوه‌ها را می‌بلعند. هوا به کثافت کشیده شده. ریزگردها در جنوب کولاک می‌کردند و امسال به تهران رسیدند. بسیاری از کشاورزان کشتزار‌ها را ترک کرده‌اند. آب دریای خزر را به این سو و آن سو می‌برند . زباله‌های انباشته شده در خطه شمال…. باز هم بنویسم؟ آقای استاندار حالا دوست دارید با این پتروشیمی زیستگاه بسیاری از پرندگان بومی و مهاجر را به خطر بیاندازند؟ آیا پساب‌های شیمیایی را می‌خواهند دفن کنند یا به دریا بفرستند؟ آقای استاندار این‌ها به تخصص نیاز ندارد. «آفتاب آمد دلیل آفتاب» هستند».

دفاع جانانه سه نفر از مقامات محلی و رئیس مجلس از ادامه پروژه‌ای که بسیاری از کارشناسان آن را با تبعات سنگین زیست محیطی همراه می‌دانند در حالی است که قوه قضائیه و دولت در روزهای میانه فروردین ماه دستور توقف پروژه میانکاله را داده بودند

مخالفان پتروشیمی سخت نگران محیط‌زیست هستند

در حالی که گروهی پتروشیمی میانکاله را سبب خیر برای منطقه می‌دانند و عاملی برای ایجاد اشتغال قلمداد می‌کنند که در سوی دیگر بسیاری از فعالین محیط‌زیستی این طرح را یک آسیب جدی برای منطقه تالاب میانکاله می‌دانند. این نگرانی آنقدر جدی است که 307 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه‌های مختلف ایران در نامه‌ سرگشاده به رهبری از ایشان خواستند که دستور دهد طرح جنجالی ساخت مجتمع پتروشیمی در منطقه میانکاله متوقف شود. در این نامه از خسارت‌های محیط‌زیستی، سوءمحاسبات اقتصادی و مشکلات حقوقی این طرح یاد شده و گفته شده که شرایط ناشی از تحریم‌های ظالمانه دستاویزی برای دست‌اندازی بی‌رحمانه به محیط‌زیست ایران شده است.مدافعان محیط‌زیست می‌گویند، دشت میانکاله یکی از بحرانی ترین دشت‌های کشور است و آب سطحی بسیار اندکی دارد. به گونه‌ای که آب‌های سطحی موجود در منطقه نیاز تالاب را هم نمی‌تواند پاسخ گوید و عمده نیاز تالاب از دریا گرفته می‌شود. بنابراین پروژه پتروشیمی امیرآباد نمی‌تواند از آب سطحی استفاده کند. به گزارش خبر آنلاین به همین دلیل شرکت منابع آب کشور مجوز برداشت ۴۵ میلیون متر مکعب آب در سال را از دریای خزر داده است. این در حالی است که نیاز سالانه پتروشیمی ۱۳ میلیون مترمکعب در سال محاسبه شده است که برای تامین این میزان آب شیرین لازم است سالانه ۴۵ میلیون مترمکعب آب از دریا وارد آب شیرین‌کن‌ها شود و بعد از استحصال ۱۳ میلیون مترمکعب آب شیرین، ۳۲ میلیون مترمکعب آب که شوری آن دو برابر آب دریاست، به خزر برگردد. اتفاقی که به تنهایی مشکلات فراوانی را برای منطقه به وجود خواهد آورد.

اما در پایان سوال اصلی اینجاست که این پروژه با این میزان موافق تند و تیز و مخالفانی که نگرانی ویرانی بیش از پیش محیط‌زیست هستند، قرار است به کدام سمت حرکت کند و تصمیم نهایی را چه کسی بگیرد؟