درآمدهای گزاف و فرارهای مالیاتی گزاف‌تر!

سعیده علیپور

اوایل اسفند سال گذشته بود که مجلس شورای اسلامی تصویب کرد اینفلوئنسرهایی با بیش از ۵۰۰ هزار فالوور باید از محل تبلیغات خود مالیات بپردازند. مرداد ماه امسال این مصوبه طی بخشنامه‌ای توسط رئیس وقت سازمان امور مالیاتی ابلاغ و قرار بر این شد تا دو ماه دیگر تکلیف این ماجرا مشخص شود اما، پس از گذشت بیش از شش ماه، دیروز محمد مسیحی، معاون درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور به شبکه اطلاع‌رسانی دانا گفت که «معاونت مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت ارشاد تا بهمن ماه امسال صرفاً اطلاعات کاربری صفحه اینستاگرامی۲۶۰ اینفلوئنسر را برای ما فرستاده است».

این در حالی است که پیشتر گفته شده بود تعداد اینفلوئنسرهای ایرانی با بیش از 500 هزار فالوور رقمی بیش از هزار نفر است که بخش عمده‌ای از آنها به واسطه فعالیت تبلیغات در فضای مجازی از درآمد قابل‌توجهی برخوردارند.

بسیاری این رقم اندک را نتیجه عدم همکاری خود اینفلوئنسرها می‌دانند. عدم همکاری که بخشی از آن در کنار فرهنگ مالیات‌گریزی در کشور، به خطر فیلترینگ، کاهش کیفیت دسترسی به اپلیکیشن پر استفاده اینستاگرام، توقیف فعالیت برخی از اینفلوئنسرها در اینستاگرام و اجرای چراغ خاموش طرح صیانت از فضای مجازی و ...  هم بی‌ارتباط نیست.

درآمد نجومی زیر سایه طرح‌های محدودکننده

در حالی از مردادماه امسال به کرات، اخبار ضد و نقیضی در خصوص تصویب طرح صیانت از فضای مجازی و کاهش پهنای باند اپلیکیشن پرطرفدار اینستاگرام و توقف فعالیت آن به گوش می‌رسد که بسیاری از کسب و کارها در این فضا با ترس از فیلترینگ و محدودسازی به فعالیت خود ادامه می‌دهند. با این حال اما همچنان بازار پررونق اقتصادی در این عرصه فعال است و بیشترین انتفاع هم نصیب گروهی می‌شود که به اینفلوئنسر شهرت دارند. گروهی که خود فعالیت تولیدی انجام نمی‌دهند و با تبلیغات تولیدات دیگران کسب درآمد می‌کنند.

برخی اینفلوئنسرها می‌گویند؛ چطور دولت بدون ارائه تسهیلات در راستای بهبود شرایط کاری و در حالی‌که مدام این شبکه‌ها را تهدید به فیلتر می‌کند، باز هم انتظار پرداخت مالیات از آن‌ها را دارد

عادل طالبی، دبیر انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی درباره نرخ‌های تبلیغات اینفلوئنسر‌ها می‌گوید: «اینفلوئنسر‌ها از ۱۰ هزار تا ۵ میلیون فالوور را به طور متغیر دارند و به تناسب آن نرخ تبلیغاتشان متفاوت است؛ هرچند استثنا‌هایی هم در میان آن‌ها هست. معمولا نرخ تبلیغات از ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان بسته به میزان فالوور آغاز می‌شود و در این میان برخی اینفلوئنسر‌های با فالوور‌های ۴ و ۵ میلیونی، گا‌ه تا ۶۰ میلیون تومان هم برای تبلیغات دریافت می‌کنند. معمولا بلاگر‌های با فالوور ۱ تا ۵ میلیون نفر بین ۳ تا ۸ میلیون تومان برای استوری دریافت می‌کنند. پست تبلیغی هم بسته به اینکه حذف شود یا خیر، بین ۵ تا ۲۵ میلیون تومان دریافت می‌کنند».

این رقم‌ها به طور متوسط برای هر ماه می‌تواند درآمدی بین 30 تا 300 میلیون تومان برای اینفلوئنسر به همراه داشته باشد. رقمی که بدون کوچکترین مالیاتی به جیب صاحب صفحه یا همان اینفلوئنسر می‌رود. این در حالی است که اغلب کسب و کارهای با درآمدهای کمتر از 5 میلیون تومان نیز در کشور تا همین امسال مشمول مالیات می‌شدند. به همین دلیل شاید منصفانه نباشد که شخصی با درآمدی بین 100 تا 200  میلیون تومان یا حتی بیشتر از این میزان، از پرداخت هرگونه مالیات معاف باشد.

اینفلوئنسر کیست؟

اما چه کسانی چنین در آمدهایی دارند و در واقع این در آمد را چگونه کسب می‌کنند. واژه influencer در لغت به معنی «تأثیرگذار» است. اما در شبکه‌های اجتماعی به کسانی گفته می‌شود که در یک یا چند شبکه اجتماعی شناخته شده باشند. در حقیقت اینفلوئنسرها افراد مطرح و شناخته شده شبکه‌های اجتماعی هستند که شاید خارج از آن شبکه اجتماعی زندگی کاملا عادی داشته باشند و کسی آنها را نشناسد. این دسته شامل افرادی می‌شود که شهرتشان را در ایران مدیون اینستاگرام به عنوان تنها شبکه فیلتر نشده (تا این لحظه) هستند.

چرا باید از اینفلوئنسرها مالیات گرفت؟

هرچند بسیاری از اینفلوئنسرها به صورت علنی مخالفت خود را با قانون جدید اخذ مالیات از این گروه اعلام کرده و می‌گویند؛ چطور دولت بدون ارائه تسهیلات در راستای بهبود شرایط کاری و در حالی‌که مدام این شبکه‌ها را تهدید به فیلتر می‌کند و کیفیت و قیمت اینترنت روز به روز با سطح رضایت کاربران فاصله می‌گیرد، باز هم انتظار پرداخت مالیات از آن‌ها را دارد، اما کارشناسان حوزه مالیات می‌گویند؛ طبق ماده ۱ قانون مالیات‌های مستقیم هر شخص حقیقی نسبت به تمامی درآمدهای اکتسابی مشمول مالیات است. در همین باره محمد مختوای، کارشناس حوزه اقتصاد می‌گوید: «اینفلوئنسرها نیز به مانند تمام مشاغلی‌ که در کشور فعالیت تجاری و اقتصادی دارند مشمول مالیات هستند زیرا که آن‌ها نیز به اندازه دیگر کسب و کارها ویا حتی بیشتر از زیرساخت‌هایی همچون اینترنت ...  استفاده می‌کنند و درآمد آن‌ها نیز می‌بایست مشمول مالیات بر درآمد باشد».

در حالی که اغلب کسب و کارهای با در آمدهای کمتر از 5 میلیون تومان در کشور تا همین امسال مشمول مالیات می‌شدند، یک اینفلوئنسر با درآمدی بین 100 تا 200  میلیون تومان یا حتی بیشتر از این میزان، از پرداخت هر گونه مالیات شانه خالی می‌کند

او ادامه می‌دهد: «همچنین نمی‌توان بین اینفلوئنسر‌ها با گروه‌های مختلف دیگری که در جایی غیر از فضای دیجیتال مشغول بازاریابی هستند و درآمد آنها مشمول مالیات است، تفاوت قائل شد. در خارج از ایران کشورهایی مانند کانادا، استرالیا، بریتانیا و هند اینفلوئنسرها را به عنوان کسب و کارهای خود اشتغالی بیان کرده و حتی از آنان با عنوان پیمانکاران شخصی یاد می‌کنند».

مختوای می‌گوید: «با توجه به درآمدهای بالای این حوزه، ضروری است سازمان امور مالیاتی عزم جدی‌تری برای مالیات ستانی از این نوع صنعت و گروه‌های فعال در آن داشته باشد. فرار مالیاتی اینفلوئنسرهای مالیاتی اگر هزینه‌ای برای آنها در پی نداشته باشد و از طرف حاکمیت جدی گرفته نشود، باعث می‌شود دیگر فعالین این حوزه که به وظایف مالیاتی خود عمل می‌کنند، دلسرد شده و به سمت فرار و اجتناب مالیاتی حرکت کنند».

کاسبان مجازی با مالیات صفر

از گردش مالی اینفلوئنسرها در ایران عدد دقیقی دردسترس نیست. اما در سایت heepsy که در زمینه داده کاوی در دیجیتال مارکتینگ مشغول به کار است، آماری درباره ایران ارائه شده است. بر این اساس در حال حاضر حداقل ۷۵ هزار صفحه اینستاگرامی در ایران وجود دارد که درحال درآمد‌زایی هستند. از این آمار تنها ۴۰۱ صفحه بین ۱۰ تا ۲۵ هزار دلار یعنی بالغ بر ۳۰۰ تا۷۵۰ میلیون تومان در ماه درآمد دارند.

البته باید در نظر داشت که heepsy وبگاه بازاریابی دیجیتال است و اطلاعاتی که منتشر کرده است جنبه تجاری دارد. در واقع اگر شخصی قصد بازاریابی در رسانه‌های اجتماعی ایرانی را داشته باشد، این وبگاه اطلاعاتی همچون تعداد دنبال کنندگان، میزان هزینه تبلیغات، دنبال کنندگان واقعی و ... را به کاربران معرفی می‌کند و آمار آن، تمام صفحات اجتماعی کشور ایران را در برنمی‌گیرد. با این حال اعداد ذکر شده قابل توجه است.

طبق تحلیل این سایت تعداد صفحه‌های اینستاگرامی بالای ۵۰ هزار دنبال کننده در ایران حدود ۱۷ هزار صفحه تخمین زده می‌شود که البته احتمالا با بررسی‌های بیشتر به عدد بسیار بزرگتری نیز می‌توان رسید.

طرح صیانت و ارتباط آن با دریافت مالیات

در حالی که برخی معتقدند اجرای طرح صیانت که اخبار آن این روزها فراوان به گوش می‌رسد، اجرای اخذ مالیات از اینفلوئنسرها را پیچیده یا غیر قابل اجرا خواهد کرد، لطف‌الله سیاهکلی، سخنگوی هیات رئیسه کمیسیون طرح صیانت به تجارت‌نیوز گفته است: «اجرای طرح صیانت با قانون اخذ مالیات بر درآمد اینفلونسرهای اینستاگرامی بی‌ارتباط است. قانون طرح حمایت از کاربران در کمیسیون مشترک همچنان محل بحث است و البته ربطی به مسائل اقتصادی ندارد».

نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز عنوان کرد: «ما قانون را در مورد کاربران و کسب‌وکارهای مجازی می‌بندیم. مالیات قانون خودش را دارد. اگر جایی همپوشانی داشته باشته باشد در نهایت به آن توجه می‌شود اما ربطی وجود ندارد».

با این حال اینکه با کاهش پهنای باند و کاهش کیفیت اینترنت، درآمد حاصل از تبلیغ و اطلاع‌رسانی اینفلوئنسرهای اینستاگرامی که تخمین زده می‌شود در سال جاری، مبلغی حدود هزار میلیارد تومان بوده همچنان پا بر جا بماند و امکان اخذ مالیات با کیفیت مشخص شده در قانون فراهم شود؛ در هاله‌ای از ابهام است.