دیروز در مجلس آمار زنان سرپرست خانوار بیش از ۴ میلیون اعلام شد
۸۰هزار خانوار پشت نوبت خدمات بهزیستی
ریحانه جولایی
روز گذشته صحن علنی مجلس صحبت از زنان سرپرست خانوار بود و نمایندگان به برخی از مسائل آنها اشاره کردند. بر اساس گفته‌های وزیر کشور که روز گذشته در مجلس حضور داشت، زنانی که همسرشان فوت‌شده، زنان مطلقه، زنان که تجرد قطعی دارند، زنان بدسرپرست که همسر ازکارافتاده یا زندانی و فراری دارند، زن سرپرست خانوار محسوب می‌شود.
او همچنین اعلام کرد که بیش از ۴ میلیون زنان سرپرست خانوار در ایران وجود دارد که البته به نظر می‌رسد این آمار بیشتر از 4 میلیون نفر باشد. برای اثبات اینکه تعداد زنان سرپرست خانوار بیش از 4 میلیون نفر است به آمار ارائه‌شده توسط مدیرکل دفتر امور حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استناد می‌کنیم. اردیبهشت امسال مریم‌السادات میرمالک‌ثانی اعلام کرد که تعداد خانوار زن سرپرست از یک‌میلیون در سال ۷۵ به ۳ میلیون در سال ۹۵ رسیده است. با یک حساب سرانگشتی و لحاظ کردن میزان مرگ‌ومیرها براثر کرونا تعداد زنان سرپرست خانوار بسیار بیشتر از 4 میلیون نفر خواهد بود. چراکه امکان ندارد با رشد طلاق، مرگ‌ومیر و سایر مسائل در طول 5 سال تنها یک‌میلیون نفر به زنان سرپرست خانواده اضافه شود.
البته بسیاری بر این باورند که تفاوت در تعریف زنان سرپرست خانوار باعث شده تا آمار درستی از میزان این زنان نداشته باشیم و در آمارها تناقض وجود داشته باشد. در مرکز آمار گفته می‌شود زن سرپرست خانوار کسی است که امر سرپرستی به او اطلاق می‌شود و وظیفه و مسئولیت تأمین معاش خانواده را دارد. اما تعریف پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان این است که کسی که یارانه‌بگیر است یا همسر ندارد یا فوت‌شده یا طلاق گرفته یا ازدواج‌نکرده و از خانواده جداشده است در این گروه قرار می‌گیرد. بنابراین یک تفاوت آماری داریم و آمار پایگاه رفاه حدود یک‌میلیون هزار نفر بالاتر از تعداد داده‌های مرکز آمار است.
دولت مکلف به ارائه لایحه توانمندسازی زنان سرپرست است
اما در ادامه مباحثی که روز گذشته پیرامون مشکلات زنان سرپرست خانوار در مجلس شورای اسلامی مطرح شد؛ محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: که ۵۲ درصد این افراد فاقد بیمه و مستمری هستند و ۳۸ درصد هم جزو سه دهک پایین جامعه هستند و قریب به یک‌میلیون نفر از زنان سرپرست خانواده هم تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند.
به گفته او، بر اساس برنامه ششم توسعه و وظایفی که وجود دارد کار هماهنگی و تدوین شاخص‌ها بر عهده معاونت رئیس‌جمهور است که مسائل این حوزه را آماده کند و فعالیت سازمان‌های متعدد دولتی، نهادهای عمومی و ثمن‌ها را ساماندهی کند تا از حالت سردرگمی و موازی کاری بیرون آیند و جهت‌دار شوند.
قالیباف خاطرنشان کرد: از این‌همه قوانین و اعتباراتی که به این امر اختصاص داده‌شده است آثار موردنظر دیده نمی‌شود، خروجی که باید گرفته شود، وجود ندارد.
به گفته رئیس مجلس شورای اسلامی بیمه زنان سرپرست خانوار و بیمه زنان خانه‌دار ازجمله موضوعات مهمی است که واقعاً به آن بی‌توجهی شده و باید در لایحه بودجه ۱۴۰۱ و برنامه هفتم که در دستور کار قرار دارد باید به این موضوع توجه شود. بند (۱۶) تبصره (۱۴) لایحه بودجه مختص حوزه زنان سرپرست خانوار است، با توجه به اینکه هنوز در حوزه هزینه‌ها، بررسی تبصره (۱۴) در دستور کار قرار نگرفته است، باید این موضوع را موردتوجه جدی قرارداد.
او تصریح کرد: دربند (ب) تبصره ۱۶( ۱۴۰۰) رقم قابل‌توجهی پیش‌بینی‌شده اما متأسفانه در این بخش در کمیته امداد و سازمان بهزیستی نسبت به هزینه‌هایی که باید در این حوزه انجام می‌شد توجه لازم نشده است. ۵۰ درصد آن باید به زنان سرپرست خانوار تعلق می‌گرفت که رعایت نشده است؛ لذا خواهش می‌کنم در باقی‌مانده سال به این موضوع توجه شود.
قالیباف همچنین خطاب به وزیر کشور گفت: مدت اجرای پنج‌ساله برنامه ششم تمام‌شده و یک سال دیگر نیز تمدیدشده است. در ماده (۸۰) این برنامه دولت مکلف به ارائه لایحه برنامه توانمندسازی در این حوزه است اما هنوز این لایحه ارائه نشده است. با توجه به اینکه برنامه یک سال تمدیدشده، حداقل باید این لایحه ارائه شود تا بتوان اقدامات لازم را انجام دهیم.
زنان سرپرست خانوار نیازمند کمک‌های بهزیستی هستند
آمارهای بهزیستی حکایت از وجود ۲۴۷ هزار خانوار زن سرپرست دارد که بر اساس صحبت‌های دیروز رئیس سازمان بهزیستی در مجلس، این افراد نیازمند کمک‌های سازمان بهزیستی هستند. علی‌محمد قادری البته گفته است از این تعداد ۲۹.۵ درصد به دلیل فوت سرپرست، ۲۶.۴ درصد به دلیل طلاق و ۲۶.۷ درصد به دلیل ازکارافتادگی سرپرست و ۱۵.۴ درصد به دلیل اعتیاد زندانی بودند و سایر موارد تحت پوشش سازمان بهزیستی و ۲ درصد نیز دختران مجرد خودسرپرست هستند.
حداقل ۶۰ درصد زنان سرپرست خانوار در ایران در گروه سنی بالای ۵۰ سال قرار می‌گیرند. اخیراً میانگین سنی زنان سرپرست خانوار تغییر کرده و به ۵۵ سال رسیده است
این افراد همان‌طور که ذکر شد نیازمند کمک‌های سازمان بهزیستی هستند و در نوبت دریافت خدمات مستمر و غیرمستمر قرارگرفته‌اند. بااین‌حال با استناد به سخنان رئیس سازمان بهزیستی علیرغم اقدامات توانمندسازی و خروج سالیانه تعدادی از زنان سرپرست خانوار به دلیل افزایش روزافزون این آمار در حال حاضر ۸۰ هزار خانوار پشت نوبت دریافت خدمات مستمر و غیرمستمر در سازمان بهزیستی قرار دارند همچنین تعداد بیش از ۴۳ هزار زن سرپرست خانوار شهری تحت پوشش بیمه‌های تأمین اجتماعی این نهاد قرار دارند که به دلیل مشکلات حمایتی و کمبود اعتبار در این حوزه نیز پشت نوبتی وجود دارد.
قادری همچنین تصریح کرده است که برنامه‌هایی که سازمان بهزیستی با رویکرد توانمندسازی دارد در گروه سنی ۱۸ تا ۵۰ سال شامل توسعه و حمایت از گروه همیار زنان سرپرست خانوار به‌عنوان یک پلتفرم، تأمین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی و تشکیل گروه‌های خودیار زنان و همچنین مددکاری جامعه‌ای با رویکرد کاهش فقر قابلیتی است.
از سوی دیگر سازمان بهزیستی در خصوص بیمه‌ها در پویش‌ها و حوزه‌هایی که اقشار روستایی، عشایری و حتی شهری وجود دارد پیگیری‌هایی را انجام و در دستورکار قرار داده است. اقداماتی ازجمله آماده‌سازی شغلی زنان، پرداخت سرمایه کار و همچنین مداخلات تخصصی مددکاری اجتماعی در مراقبت از خانواده‌های تحت پوشش با رویکرد مدیریت مورد با اولویت زنان فاقد همسر در دستور کار است.
سیستان و بلوچستان بیشترین زنان سرپرست زیر 18 سال را دارد
به گواه آمارها و گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌ها و سایت‌های رسمی کشور، حداقل ۶۰ درصد زنان سرپرست خانوار در ایران در گروه سنی بالای ۵۰ سال قرار می‌گیرند. اخیراً میانگین سنی زنان سرپرست خانوار تغییر کرده و به ۵۵ سال رسیده است و این ایده را به سیاست‌گذاران حوزه می‌دهد که فقط روی مشکلات زنانگی بودن فقر نباید فکر کرد و باید روی سالمند بودن آنها نیز اندیشید و روی توانمندسازی سالمندان هم کارکرد.
رئیس مجلس شورای اسلامی: ۵۲ درصد زنان سرپرست خانوار فاقد بیمه و مستمری هستند و ۳۸ درصد هم جزو سه دهک پایین جامعه هستند و قریب به یک‌میلیون نفر از آنها هم تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند
البته این میانگین سنی برای تمام استان‌ها صدق نمی‌کند. در استان سیستان و بلوچستان ۷۰ درصد زنان سرپرست خانوار زیر ۴۰ سال سن دارند. سیستان و بلوچستان و استان‌های مرزی شرقی دارای بیشترین آمار زنان سرپرست خانوار زیر ۱۸ سال است. میانگین کشوری زنان سرپرست خانوار در سنین ۱۸ تا ۳۵ سال، حدود ۱۱ درصد تخمین زده‌شده که در سیستان و بلوچستان ۲۶.۳ درصد است.
طبق گفته‌های مدیرکل دفتر امور حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی ۷۸۱۸ نفر از زنان سرپرست خانوار دچار معلولیت هستند. از هر 10 زن سرپرست خانوار معلول یک نفر بالای ۵۰ سال سن دارد. وضعیت سواد زنان سرپرست خانوار نیز نشان می‌دهد که نیمی از زنان سرپرست خانوار بی‌سواد هستند. یک‌سوم از زنان سرپرست خانوار باسواد نیز تحصیلات ابتدایی بودند. شکاف بزرگی میان نرخ باسوادی زنان سرپرست خانوار روستایی و شهری وجود دارد.
بر اساس آماری که میرمالک‌ثانی ارائه داده است از هر دو خانوار زن سرپرست یک خانوار تحت پوشش نهادهایی حمایتی است. کمیته امداد بالاترین سهم را در حمایت از زنان سرپرست خانوار دارد و بیشترین حمایت همان پرداخت مستمری است و ۴۴ درصد خانوار زنان سرپرست مستمری دریافت می‌کنند. در سال ۹۷ در مناطق شهری ۳۳.۴ درصد خانوارهای زن سرپرست جزو خانوار فقیر بودند که ۲.۷ برابر خانوار مردسرپرست است و این آمار در مناطق روستایی هم ۳.۱ برابر بیشتر از خانوار مردسرپرست است.
سکونت 7درصد زنان سرپرست در خانه‌های زیر 40 متر
طبق مطالعه‌ای که در مهرماه امسال انجام‌شده است تنها ۱۴ درصد از این زنان شاغل و ۶۳ درصد خانه‌دار هستند. همچنین ۱۴ درصد از زنان دارای درآمد، فاقد کار هستند که به نظر می‌رسد درآمد آنها از طریق املاک، فرزندان و یا برخی سازمان‌های حمایت‌کننده مانند بهزیستی و کمیته امداد تأمین می‌شود.
بررسی وضعیت مالکیت منزل مسکونی به‌عنوان یکی دیگر از متغیرهای اقتصادی، نشان می‌دهد که ۶۳ درصد از زنان سرپرست خانوار دارای منزل ملکی هستند و ۲۴ درصد از آنها در منازل رهن و اجاره‌ای ساکن‌اند. همچنین بررسی متراژ منزل مسکونی بیان‌گر آن است که بیش از ۹۰ درصد از زنان سرپرست خانوار در منزل بالای ۴۰ متری زندگی می‌کنند. نکته حائز اهمیت آن است که حدود هفت درصد از این زنان در منزل مسکونی متراژ ۴۰ متر و کمتر ساکن هستند.
در آخر اینکه موضوع زنان سرپرست خانوار مسئله بسیار مهمی است. چالش‌های پیش روی زنان سرپرست خانوار، از سه بعد فرهنگی (مانند مسائل مرتبط با بیوگی و ازدواج مجدد)، بعد اقتصادی (مانند مسکن و اشتغال) و بعد مسائل جمعیتی (مانند خانوارهای تک نفره) پیروی می‌کند. بنابراین در کنار توجه به توانمند کردن اقتصادی زنان سرپرست خانوار که می‌تواند از طریق اشتغال‌زایی و ایجاد کسب‌وکار برای آنها انجام شود و زمینه خروج آنها از چرخه را فراهم می‌کند؛ باید به زمینه‌های فرهنگی و جمعیتی نیز توجه شود.
دیدگاه تان را بنویسید