صنایع پتروشیمی چه بر سر محیط زیست می‌آورد؟
تلف شدن ۱۲۰رأس بُز به دلیل مسمومیت با پساب شیمیایی
سعیده علیپور
چندی پیش معاون وزیر نفت، درآمد حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی در سال گذشته را ۱۰ میلیارد دلار اعلام کرد. سالی که هم کرونا پایش را روی خرخره کشور گذاشته و هم تحریم‌ها امان اقتصاد را بریده بود؛ درآمد حاصل از پتروشیمی شاید مفری بود برای کم کردن این فشارها. اما این درآمد به چه قیمتی تمام شد؟ بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند این فعالیت بدون تبعات نیست و نخستین ضربه‌اش را به محیط زیست کشور وارد می‌کند. محیط زیستی که این روزها به دلیل کم آبی با چالش‌های فراوانی روبروست.
همین دیروز خبر رسید که مسمومیت آب رودخانه «روستای تلخاب کلات» به وسیله پساب پتروشیمی مسجدسلیمان، باعث تلف شدن ۱۲۰ رأس بُز یک گله‌دار شد.
چند روز قبل نیز استفاده احشام از آب مسموم شده به وسیله پساب شیمیایی پتروشیمی مسجدسلیمان منجر به فوت بیش از ۵۰ رأس گوسفند شده بود. این تنها بخش کوچک و ناچیزی از آثار مخرب پتروشیمی و نظارت ناکافی در تصفیه پساب است که خبر آن به واسطه گله‌دار مال‌باخته به رسانه‌ها درز می‌کند. در این میان آثار بلند مدت این آلودگی بر محیط زیست منطقه هرچند ممکن است تبعات یک شبه بر زندگی ساکنان و موجودات منطقه نداشته باشد، اما دود آن به مرور زیستن در مناطق مجاور پتروشیمی‌ها را سخت و بعضا خطرناک می‌کند و حتی آلودگی دریاها و رودخانه‌ها چنان می‌کند که پرندگان و آبزیان در آن جان می دهند و انسان‌ها هم از نزدیک شدن به آن حذر می‌کنند.
صنایع پتروشیمی با توجه به دارا بودن ترکیبات فلزات سنگین، آثار سوئی بر بهداشت و سلامت افراد و تخریب محیط زیست دارد و همواره در خصوص آن هشدار داده می‌شود. در ایران تمرکز این صنایع در کنار خلیج فارس این منطقه را آلوده‌تر کرده است. این در حالی است که معاون سازمان حفاظت محیط زیست کشور به تازگی خبر داده که آلایندگی پتروشیمی تا سه سال دیگر هم همچنان به صورت کامل کنترل نخواهد شد.
سه سال تا امنیت آلودگی دریا
احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون سازمان حفاظت محیط زیست کشور درمورد انتقادها درباره تاثیر آلودگی‌های صنعت پتروشیمی در دریا گفت: «بر اساس برنامه‌های اعلام شده تا سه سال دیگر واحدهای پتروشیمی در عسلویه و ماهشهر از بازچرخانی آب استفاده می‌کنند و دیگر پساب پتروشیمی در دریا تخلیه نمی‌شود. این رخداد قدم بزرگی است اما به‌طور قطع تخلیه پساب در گذشته تاثیر خود را بر دریا یا رسوبات گذاشته است».
او به ایسنا گفت: «اگر به ۱۰ سال قبل برگردیم، می‌بینیم که بسیاری از واحدهای پتروشیمی که در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر یا عسلویه بودند و شکل گرفتند، فاقد سیستم تصفیه پساب بودند و پساب را به‌صورت خام تخلیه می‌کردند، ولی با پیگیری‌های صورت گرفته به نوعی تفکر محیط زیستی بر سیستم‌های پتروشیمی و مانند آن حاکم شد و قراردادهای متعددی برای احداث تصفیه‌خانه‌ها منعقد کردند تا چه به‌صورت مستقل و چه به‌صورت متمرکز - که هر چند واحد پتروشیمی دریک واحد پساب را تخلیه کنند - از تصفیه‌خانه استفاده کنند». اما بسیاری اقدامات سازمان محیط زیست کشور را در مقابله با آلایندگی صنایع پتروشیمی ضعیف و کند ارزیابی می‌کنند و معتقدند این سازمان قدرت و نظارت لازم برای برخورد با صنایع متخلف را ندارد.
بسیاری اقدامات سازمان محیط زیست کشور را در مقابله با آلایندگی صنایع پتروشیمی ضعیف ارزیابی می‌کنند و معتقدند این سازمان قدرت و نظارت لازم برای برخورد با صنایع متخلف را ندارد
بی توجهی به سند سبز
صنایع پتروشیمی با آلودگی‌های فراوانی که به محیط وارد می‌کنند، یکی از مخرب‌ترین واحدهای صنعتی کشور محسوب می‌شوند. پتروشیمی‌ها علاوه بر انتشار انواعی از هیدروکربن‌ها، فنل‌ها، سولفور، ذرات معلق، اسید نفتالیک و سایر موادشیمایی که منجر به آلودگی هوا می‌شود، با رهاسازی کاتالیزورها یا غبارهای کک، زیرتانک و لجن باعث آلودگی خاک نیز می‌شوند. علاوه‌بر آلودگی خاک و هوا، آلودگی صوتی را نیز باید به این واحدهای صنعتی اضافه کرد. تاثیر این آلاینده‌ها علاوه بر محیط زیست باعث بروز انواع سرطان در انسان نیز می‌شود.
یکی از مهمترین آلاینده صنایع پتروشیمی کشور، بندر ماهشهر در استان خوزستان است. این شهر که به عنوان قطب صنایع پتروشیمی کشور محسوب می‌شود با داشتن 24 واحد صنعتی فعال در حوزه پتروشیمی قطب استراتژیک صنایع پتروشیمی کشور است.
به همین دلیل فعالیت واحدهای پتروشیمی آن همواره زیر ذره‌بین کارشناسان قرار داشته‌اند. بندر ماهشهر یکی از آلوده‌ترین شهرهای استان خوزستان است..
در این میان احداث واحدهای جدید پتروشیمی در این شهر در حالی ادامه دارد که محیط زیست استان خوزستان، چند سالی می‌شود که بر اتمام ظرفیت این منطقه در پذیرش واحدهای جدید تاکید دارد. فلرهای پتروشیمی مارون باعث آلودگی هوای این شهر شده بود. پتروشیمی مارون از جمله واحدهایی است که تاکنون سند سبز را تهیه نکرده است. به‌علاوه مساله آلودگی آب شرب نیز همچنان به قوت خود باقی است. این در حالی است که آلودگی آب و هوای این شهرستان مشکلات بسیاری را برای مردم این شهرستان بندری ایجاد کرده است.
از سوی دیگر سازمان محیط زیست برای تشویق واحدهای پتروشیمی چند سال پیش طرح سند سبز را اجرایی کرده است که در صورت اجرایی شدن توسط واحدهای صنعتی پتروشیمی علاوه بر کاهش آثار مخرب محیط زیستی، سود مالی نیز برای آنها به همراه خواهد داشت، پتروشیمی‌هایی که سند سبز سازمان محیط زیست را اخذ کنند، از پرداخت عوارض آلایندگی به شهرداری‌ها معاف هستند.
ایرج سلیمانی رئیس اداره محیط زیست شهرستان ماهشهر چندی پیش به اقتصادآنلاین گفته بود: «سند سبز پتروشیمی‌ها در کنترل آلودگی هوا، مدیریت پسماند، آلودگی پساب و مدیریت انرژی موثر است و واحدهایی که این فاکتورها را رعایت کنند، کاندید انتخاب صنعت سبز خواهند شد».
در ایران تمرکز صنایع پتروشیمی در کنار خلیج فارس این منطقه را آلوده‌تر کرده است. این در حالی است که آلایندگی این صنایع تا سه سال دیگر هم همچنان به صورت کامل کنترل نخواهد شد
اما از ۲۴ واحد صنعتی پتروشیمی بندر ماهشهر، تنها ۶ واحد پتروشیمی سند سبز دریافت کرده‌اند. این در حالی است که الزام واحدهای پتروشیمی به تهیه سند سبز منجر به کاهش بخش مهمی از آلاینده‌های زیست محیطی ماهشهر می‌شود که بالاترین اخطاریه‌های محیط زیستی استان خوزستان را دارد.
بلایی که پتروشیمی ایلام بر سر هوا آورد
اما آن سوتر هم انتشار گاز ال‌پی‌جی صنایع آلاینده همچون پتروشیمی، مدتی است که هوای برخی مناطق ایلام را آلوده کرده تا آنجا که محیط زیست به آنها اخطار داده و اعلام کرده که انتشار این گازها برای سلامتی مردم مناطق ساکن در اطراف این صنعت خطرناک است. از ان سو مدیرعامل پتروشیمی ایلام که این روزها دست تنها و در شرایط تحریم در حال راه‌اندازی این واحد است گفته که می‌داند مقصر در ایجاد آلودگی هواست اما قول داده که هر روز وضعیت را بهبود ببخشد.
در همین زمینه غلامرضا ابدالی، مدیر کل محیط زیست ایلام درباره جزییات این مساله گفت: «پتروشیمی، پالایشگاه گاز، کارخانه سیمان، چندین سنگ شکن و کارخانه آسفالت ایلام آلاینده‌اند و در این میان پتروشیمی، پالایشگاه و کارخانه سیمان عمده آلودگی هوا را در استان ایجاد می‌کنند».
او گفت: «این واحد تولیدی به دلیل نبود لایسنسور در شرایط تحریم مجبور به ادامه کار به صورت مستقل شده که همین امر آنها را در نصب فیلتراسیون دچار مشکل کرده است و در نتیجه گازهای ال‌پی‌جی در هوا منتشر می‌شود که برای سلامتی انسان خطرناک است؛ قرار است با راه‌اندازی مجتمع الفین پتروشیمی، گازهایی که هم اینک سوزانده می‌شوند در فرایند تولید محصول به ارزش افزوده تبدیل شود».
آسیب اصلی متوجه کسانی می‌شود که کمترین نفع را می‌برند
همه به خوبی می‌دانیم که محصولات پتروشیمی نقش بسیار مهمی در زندگی امروز ایفا می‌کنند، زیرا وجود آنها برای تولید مواد غذایی، پوشاک، پناهگاه و استراحت ضروری است. محصولات پتروشیمی در بسیاری از صنایع مانند پلیمر، فیبرهای مصنوعی، انواع پلاستیک، صابون و انواع شوینده‌ها، حلال‌ها، محصولات دارویی، کودهای شیمیایی، محصولات ضد آفت، مواد منفجره، انواع رنگ، کفپوش و مواد عایق‌کاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
محصولات شیمیایی حتی در محصولات متمایزی مانند آسپیرین، لباس‌های پولیستری، چمدان، قایق، اتومبیل، هواپیما، دیسک‌های ضبط و نوارها نیز کاربرد دارند. اما در این میان نمی‌توان آثار مخرب تولید و استفاده از این محصولات را هم که هر روز مشکلاتی را برای مردم به خصوص آنها که کمترین نفع را از تولید این محصولات می‌برند نادیده گرفت. در این میان به نظر می‌رسد قدرت سازمان‌هایی محیط زیست که باید از ابتدای امر بر صنایع پرمخاطره‌ای چون پتروشیمی و نفت قوی چنان پررنگ شود که سا‌ل‌ها پس از تخریب آب و هوا تازه به فکر راه چاره برای نجات محیط زیست و سلامتی افراد منطقه نیافتند.
دیدگاه تان را بنویسید