نگرانی فعالان محیط زیست از حریق جنگلها و نبود امکانات اطفا
بیست سال بعد چیزی از بلوط‌ها خواهد ماند؟!
سعیده علیپور
به تازگی هشتگی در توئیتر با نام «#بیست_سال_بعد» ترند شده است که کاربران در نامه‌ای خیالی به فرزند خود در ۲۰ سال بعد؛ مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی امروز کشور را بازگو می‌کنند.
هشتگی که برخی آن را فرصتی برای اشاره به بحران نابودی جنگلها و خشکسالی کشور دیدند و نسبت به آنچه در بیست سال آینده می‌تواند گریبان ایران را بگیرد، هشدار دادند.
این در حالی است که در روزهای اخیر خبرهای متعددی از آتش‌سوزی در دامنه‌های مختلف زاگرس با پوشش گیاهی منحصر به فردش و تنوع زیستی کمیابش در رسانه‌ها منتشر می‌شود. حریق‌هایی که هر سال با شروع روزهای گرم سال تشدید می‌شود، اما چند سالی است که در دامنه‌های زاگرس تشدید شده و علاقه‌مندان به طبیعت را نگران کرده است.
آتش‌سوزی گسترده در جنگلها و مراتع کوهدشت و آتش‌سوزی جنگل‌های سردشت در همین روزهای اخیر صدها هکتار از طبیعت این منطقه را از بین برد. هرچند اقصی نخشی پور، فرماندار شهرستان مرزی سردشت روز یکشنبه اعلام کرد که آتش‌سوزی در جنگل‌های این شهرستان بعد از ۲ روز تلاش بی‌وقفه نیروهای امدادی و مردم و البته سوختن بیش از ۶۰ هکتار از اراضی جنگلی مهار شده است اما، کمال حسین‌پور، نماینده سردشت و پیرانشهر در مجلس شورای اسلامی، به وبسایت «کردپرس» گفته است که مسئولان استان آذربایجان غربی و شهرستان سردشت اصرار دارند که بگویند آتش‌سوزی در جنگل‌های این شهرستان مهار شده و به اطفای حریق هوایی نیازی نیست، در حالی که آتش از روز یکشنبه دوباره شعله‌ور شده است.
آتش‌سوزی گسترده در جنگلها و مراتع کوهدشت و آتش‌سوزی جنگل‌های سردشت در همین روزهای اخیر صدها هکتار از طبیعت این منطقه را از بین برد
برخی افزایش شدت خشکسالی‌های اخیر در کشور و برخی دیگر نبود بالگرد و سایر تجهیزات برای اطفای حریق در جنگل‌های این مناطق را دلیل اصلی طولانی شدن آتش سوزی‌ها در جنگل‌های زاگرس می‌دانند.
پیش بینی روزهای بحرانی برای جنگل‌های کشور
براساس گزارش‌های اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس، از ۱۰سال قبل تا به حال، کشور به‌صورت مداوم بارندگی‌های کمتر از میانگین بلندمدت را تجربه کرد و گرفتار خشکسالی شد. در این سال‌ها میزان بارندگی حدود ۱۱ درصد نسبت به متوسط بلندمدت کاهش یافت و حجم جریان آب‌های سطحی در دوره مشابه حدود ۴۴ درصد کاهش یافت. کمبود این بارندگی‌ها بیش از همه مخاطرات فراوانی را برای جنگل‌های کشور به وجود آورده است. به طوری که بر اساس این گزارش، سالانه بیش از هزار فقره آتش‌سوزی به‌ویژه با فرارسیدن ماه‌های گرم در جنگلها و مراتع رخ داده و در 10 سال اخیر ۱۴۰ هزار هکتار از جنگلها و مراتع ایران را خاکستر کرده است.
بررسی تنها دوسال اخیر آتش‌سوزی جنگلها نشان می‌دهد این آمار کماکان در حال افزایش و خطر فراوانی جنگل‌های محدود کشور را تهدید می‌کند. جنگل‌هایی که به نظر می‌رسد بیش از مسئولان امر، فعالان این حوزه برای نگه داشتنش خون جگر می‌خورند و حتی گاهی جانشان را فدا می‌کنند.
چندی پیش، رضا بیانی، جانشین معاون امور جنگل سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور گفته بود تنها در سال99، ۲۱ هزار هکتار از جنگل‌های ایران 99طعمه حریق شدند. رقمی که به نظر می‌رسد با تشدید گسترده خشکسالی در سال 1400 افزایش قابل توجهی پیدا کند.
برخی افزایش شدت خشکسالی‌های اخیر در کشور و برخی دیگر نبود بالگرد و سایر تجهیزات برای اطفای حریق در جنگل‌های این مناطق را دلیل اصلی طولانی شدن آتش سوزی‌ها در جنگل‌های زاگرس می‌دانند
جنگل‌های بلوط در خطر
جنگل‌های منطقه زاگرس که به جنگل‌های بلوط شهره است از منتهی‌الیه شمال غربی ایران (استان آذربایجان غربی) آغاز و سپس غرب (استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان) و جنوب غرب ایران (استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس) را طی می‌کند.
این در حالی است که به دلیل اکوسیستم این جنگلها، وجود حدود ۱۸ هزار کیلومتر راه و جاده در اطراف آن و ۱.۵ میلیون هکتار زمین زراعی در آن، خطر وقوع آتش در این منطقه بسیار زیاد است.
نبرد مدافعان زاگرس با دستان خالی با حریق
در این میان اما، ساکنان محلی که دل در گرو طبیعت دارند و فعالان محیط زیست به شدت نگران حریق در جنگلها و از بین رفتن درختان بلوط و حیوانات ساکن در این زیست بوم و از بین رفتن میراث زاگرس هستند. به طوری که در اغلب آتش سوزی‌های اخیر در این منطقه آنچه بیش از همه به چشم می‌آمد؛ تصاویر و ویدئوهایی از امدادگران داوطلبی بود که به امید نجات زاگرس، با دستان خالی به مقابله با آتش رفته بودند.
درست یک سال پیش در همین روزهای خرداد ماه بود که پس از سلسله خبرهای ناخوشایند آتش سوزی‌های گسترده در دامنه زاگرس، خبر جانباختن البرز زارعی کوهنورد و فعال محیط زیست 29 ساله در جریان مهار آتش‌سوزی جنگلها و مراتع گچساران بسیاری از فعالان محیط زیست و دوستدارن طبیعت را داغدار کرد. اتفاقی که 10 روز بعد و در ادامه آتش سوزی‌ها در مناطق دیگری از دامنه زاگرس بار دیگر تکرار شد. این بار، بلال امینی، مختار خندانی و یاسین کریمی از فعالان محیط زیست هنگام تلاش برای خاموش کردن آتش در منطقه حفاظت شده «بوزین و مرخیل» زاگرس در استان کرمانشاه در آتش محاصره شده و جان خود را از دست دادند.
مجتبی قیصری، فعال محیط زیست به توسعه ایرانی می‌گوید: «در غیاب حساست مسئولان امر برای تهیه تجهیزات اطفاء حریق جنگلها و به کار گیری به اندازه نیروهای امدادی و حفاظتی از مناطق جنگلی، مدافعان محیط زیست قربانی می‌شوند. چون آنها طاقت سوختن درختان بلوط‌ها به عنوان میراث گرانب‌های این منطقه و انواع حیوانات ساکن در این جنگلها را ندارند. همین می‌شود که حتی برای مهار آتش جنگل از پتو و جارو وسایل ابتدایی هم استفاده می‌کنند».
حتی به گفته او وضعیت طوری شده که برخی از فعالان محلی محیط زیست با راه‌اندازی پویش‌هایی سعی در جمع آوری کمک‌های مردمی برای خرید وسایل اطفاء حریق را دارند. هر چند این موضوع نیازمند به بودجه دولتی است و باید سیاست کلان کشور در این خصوص تغییر کند و نگاه جدی تری به این مسئله داشته باشد.
او می‌گوید: «دولت‌ها باید متوجه باشند که تبعات این آتش سوزی‌ها ایران را از بین خواهد برد و از آن جز ریگزاری به جا می‌‌‌گذارد».
کمبود امکانات اطفاء
بررسی‌ها گرچه نشان می‌دهد عامل 90 درصد از آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های کشور انسانی است و سهم رعد و برق و عوامل طبیعی بسیار ناچیز است، اما با آغاز آتش‌سوزی به دلیل کمبود تجهیزات، امکانات و کوهستانی بودن برخی مراتع مهار آتش زمانبر شده و در نتیجه جنگل‌های بیشتری طعمه حریق می‌شوند.
به گفته محمد درویش، فعال محیط زیست، در شرایط آتش‌سوزی عرصه‌‌های طبیعی باید برای مهار آتش در مناطق صعب‌العبور از بالگردها و هوانیروز کمک گرفت.
این عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع گفت: «استفاده سازمان فضایی وزارت ارتباطات از سنجنده‌های ماهواره‌ای جهت مشاهده و گزارش رخداد آتش‌سوزی به یگان‌های حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری و سازمان حفاظت محیط زیست، یکی دیگر از اقدامات نهادهای دولتی برای مهار و پیشگیری از آتش‌سوزی جنگل‌‌هاست».
به گفته درویش اگر همه این اقدامات به موقع از سوی نهادهای دولتی انجام شود، تا حد زیادی می‌توان نسبت به کاهش خسارات ناشی از آتش‌سوزی جنگلها امیدوار بود.
در این میان هرچند، چندی پیش اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری به نمایندگان وزارت دفاع و سازمان مدیریت بحران برای تامین هر چه سریعتر هلیکوپترهای اطفای حریق برای پیشگیری از آتش‌سوزی‌های مشابه سال گذشته دستور داد، اما به نظر می‌رسد با توجه به تغییرات در دولت، در سال جاری این، موضوع نیز مانند سال گذشته در پس سایر مشکلات کشور گم شود و امسال نیز زاگرس دستخوش ادامه حریق‌ها شود.
دیدگاه تان را بنویسید