بیانیه جمعی از محیط‌بانان در اعتراض به شهادت دو همکار خود؛
قوانین اصلاح نشود، کشتار محیط‌بانان ادامه دارد
سعیده علیپور
محیط زیست زخمی ایران چند روز پیش، دو تن دیگر از معدود مدافعانش را در حین انجام وظیفه از دست داد. مرگ «میکاییل هاشمی» و «مهدی مجلل» در حالی رغم خورد که دو شکارچی به دنبال شکار غیرمجاز خود در منطقه حفاظت شده «فیله خاصه» در استان زنجان سر آنها را هدف گلوله‌هایی قرار دادند که اعلام شد؛ گلوله جنگی بوده است.
این نخستین بار نیست که مردان جوانی در حال انجام وظیفه و نگهبانی از طبیعت در معرض خطر ایران؛ کشته می‌شوند؛ در سه دهه گذشته ۱۴5 محیط‌بان ایرانی در درگیری با شکارچیان غیرقانونی کشته شده و صدها نفر از آنها هم زخمی شده‌اند. فعالان محیط زیست دلیل اصلی این حجم از هزینه‌های جانی که متوجه محیط‌بانان کشور می‌شود را به ناکارآمدی قوانین و کمبود نیروی فعال در این عرصه نسبت می‌دهند. موضوعی که سبب شده است تا در روزهای اخیر، جمعی از محیط‌بانان کشور در پی شهادت همرزمان خود بیانیه صادر کنند و جمعی از دوستداران محیط زیست با راه‌اندازی کارزاری از نمایندگان مجلس و رئیس سازمان محیط زیست بخواهند برای اصلاح و اجرای قوانین حمایت از محیط‌بان قدمی بردارند.
دست و پای بسته محیط‌بانان در به‌کارگیری سلاح
سال گذشته قانونی مبنی‌بر به‌کارگیری سلاح ازسوی محیط‌بانان همچون ماموران پلیس تصویب و بعد از تایید شورای نگهبان به سراسر کشور ابلاغ شد. براساس این قانون محیط‌بانان تحت حمایت بیمه‌ای و قضایی قرار گرفتند. به گفته فعالان محیط زیست اینکه براساس این قانون «محیط‌بانان تنها زمانی که جانشان یا جان همکارشان در خطر باشد اجازه استفاده از سلاح را دارند» دست و پای مدافعان طبیعت را می‌بندد. چرا که وقتی محیط‌بان در منطقه حفاظت شده، افرادی را سوار بر خودرو یا موتور با سلاح گرم ببیند، تا زمانی که به سمت او هدف‌گیری و شلیک نکنند اجازه شلیک ندارد و شکارچی غیرمجاز حتی اگر شکار هم کرده باشد می‌تواند به راحتی با سلاح گرم در منطقه تردد کند.
جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست نیز با بیان اینکه قانون به کارگیری سلاح محیط‌بانان نیاز به اصلاحیه دارد می‌گوید: «طبق این قانون، حالت پدافندی برای محیط‌بانان تصویب شده، اما ما باید به این فکر باشیم که محیط‌بانان تنها منتظر عمل طرف مقابل نباشند که عکس‌العمل نشان دهند، چون امکان دارد شکارچی در همان ابتدا سر محیط‌بان را نشانه بگیرد و محیط‌بان کشته شود و در این جا دیگر عکس‌العملی برای محیط‌بان وجود ندارد، چون جان خود را از دست داده است».
وی می‌افزاید: «پس در این رابطه باید یک ماده قانونی به این موضوع اضافه شود. مانند زمانی که فردی مسلح در حال فرار باشد پلیس دستور ایست می‌دهد و اگر فرد مسلح متوقف نشد پلیس اجازه شلیک از کمر به پایین فرد مسلح را دارد و می‌تواند تیر هوایی بزند».
محبت‌خانی می‌گوید: «در رابطه با اصلاحیه قانون، مجلس هم اعلام آمادگی کرده و ما به دنبال اصلاح قانون به‌کارگیری سلاح محیط‌بانان هستیم تا این نیرو‌های خدوم و زحمتکش با ایمنی بتوانند حافظ طبیعت کشور باشند».
قانون اصلاح نشود شاهد مرگ بیشتر هستیم
این موردی است که جمعی از محیط‌بانان کشور نیز در پی کشته شدن دو همکارشان توسط شکارچیان غیرمجاز در بیانیه‌ای اعلام کردند. در بخشی از این بیانیه آمده است: «ما برای حفاظت هم پشت‌مان خالی‌ست هم دستان‌مان. ... اگر قوانین موجود به نفع ما محیط‌بانان اصلاح نشود، بودجه اختصاصی برای یگان حفاظت محیط زیست لحاظ نشود، قانون به کارگیری سلاح اصلاح نشود، تعداد محیط‌بان کافی جذب و استخدام و در مناطق به کار گرفته نشوند و تجهیزات مدرن در راستای حفاظت از عرصه‌های طبیعی به کار گرفته نشوند به زودی شاهد درگیری‌های بیشتر و حتی شهادت محیط‌بانان دیگری خواهیم بود و پویایی طبیعت و سر زندگی حیات وحش زیبای کشورمان نیز به مخاطره خواهد افتاد و آیندگان نسل ما را خائن قلمداد خواهند کرد».
در سه دهه گذشته ۱۴5 محیط‌بان ایرانی در درگیری با شکارچیان غیرقانونی کشته شده و صدها نفر از آنها هم زخمی شده‌اند
همچنین در روزهای اخیر عده‌ای از فعالان محیط زیست و گروه‌های مردمی با راه‌اندازی کارزاری از نمایندگان مجلس و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست خواسته‌اند برای اصلاح و اجرای قوانین حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان اقدام کنند.
تا دیروز بیش از ۸ هزار و 6۰۰ نفر از این کارزار حمایت کرده‌اند. آنها در بخش‌هایی از بیانیه این کارزار خطاب به رئیس مجلس، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس و همچنین رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست نوشته‌اند: «آزادی عمل شکارچیان و جولان آنان در عرصه‌های طبیعی و حفاظت‌شده، موارد مکرری از برخورد میان محیط‌بان و شکارچی را رقم زده است که در نبود حمایت‌های قانونی از محیط‌بانان، فاجعه‌های تلخی را در پی داشته است. اشاره می‌شود که تاکنون بیش از ۱۴۰ نفر از محیط‌بانان کشور به درجه شهادت نائل آمده‌اند که قریب به 30 درصد از این موارد، قتل به واسطه شلیک تیر جنگی بوده است؛ این در حالی است که محیط‌بانان به خاطر خلاهای قانونی نتوانسته‌اند از سلاح خود به‌درستی استفاده کنند».
در بخش‌های دیگری از این نامه به زندانی شدن برخی از محیط‌بانان به دلیل مقابله و شلیک به شکارچیان غیرمجاز اشاره شده و آمده است: «از دیگر سو محیط‌بانانی که در مواجهه با شکارچیان با رعایت ضوابط اقدام به شلیک یا به‌کارگیری اسلحه کرده‌اند، بعضاً با محکومیت‌هایی از قبیل قصاص روبرو شده‌اند». این کارزار همچنان در آدرس (https://www.karzar.net/foresters) در حال جمع‌آوری امضاست.
هر ۱۲ هزار هکتار یک محیط‌بان!
بر اساس استانداردهای جهانی هر هزار هکتار عرصه، به یک محیط‌بان نیاز دارد تا در وقت آتش‌سوزی یا تعرض شکارچیان غیرقانونی از آن حفاظت شود اما در ایران برای وسعت ۲۴ میلیون هکتاری مناطق چهارگانه و شکار ممنوع حدود ۲ هزار محیط‌بان فعال هستند و این یعنی، سرانه حفاظت هر محیط‌بان برای این مناطق ۱۲ هزار هکتار است که به گفته سرهنگ جمشید محبت‌خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور ۱۲ برابر استاندارد جهانی است.
محبت‌خانی به ایرنا می‌گوید: «تعداد زیادی از نیروها در مناطقی خدمت می‌کنند که فاقد منطقه رسمی یا شکار ممنوع بوده و مناطق آزاد تحت پوشش هر استان را تحت حفاظت قرار می‌دهند و در واقع آمار بسیار فراتر از این عدد است.»
جمعی از محیط‌بانان و دوستداران محیط زیست در پی کشته شدن دو محیط‌بان توسط شکارچیان غیرمجاز؛ خواستار اصلاح قوانین کشور در این خصوص شدند
یگان حفاظت محیط زیست دارای ۷ هزار و ۳۴۰ پست سازمانی است و در حال حاضر ۳۴۰۰ نفر رسمی، پیمانی و قراردادی در سطوح مختلف آن خدمت می‌کنند اما این تعداد پاسخگوی نیاز عرصه‌های کشور در حوزه محیط زیست نیست.
اختلاف‌نظر بر سر کارآیی قانون حق‌الکشف
اما علاوه بر مشکلات مطرح شده قانونی که محیط‌بانان برای مقابله با شکارچیان غیرمجاز با آن درگیر هستند، محمد درویش فعال و پژوهشگر محیط زیست می‌گوید:«قانون بدی در کشور داریم که اگر محیط‌بانی بتواند یک شکارچی را بعد از شکار و داشتن لاشه بازداشت کند، هم لاشه نصیب محیط‌بان می‌شود و جایزه خیلی خوبی دریافت می‌کند، ولی اگر یک محیط‌بان یک شکارچی را قبل از شکار دستگیر کند، هیچ چیزی به او تعلق نمی‌گیرد».
درویش معتقد است که محیط‌بانان برای اینکه منافع مادی بیشتری داشته باشند، طبق قانون ناخودآگاه آدرس غلط دریافت می‌کنند که اجازه دهند شکار اتفاق بیافتد تا پاداش بیشتری دریافت کنند. از سوی دیگر هم شکارچی که شکار کرده، می‌داند در آن لحظه تقریبا تمام زندگیش در معرض نابودی است و علاوه بر تحویل اسلحه و پرداخت جریمه باید زندان هم برود، پس به شدت مقابله می‌کند.
با این حال جمشید محبت‌خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس ضمن رد ادعاهای درویش گفت: «حق الکشفی که به محیط‌بان داده می‌شود براساس جریمه‌ای است که شکارچی غیرمجاز می‌شود و درصدی از آن جریمه طبق قانون به عنوان حق الکشف به محیط‌بانان باید پرداخت شود که آن هم از سال ۹۴ تاکنون اصلا پرداخت نشده است. حق‌الکشف برای محیط‌بان انگیزه ایجاد می‌کند که برود بیشتر گشت بزند و در کارش اهتمام بیشتری کند ولی این حق الکشف ابدا باعث افزایش درگیری نمی‌شود».
در هر حال از جنگل‌خواری گرفته تا شکار بی‌رویه، از قاچاق چوب تا آتش‌سوزی عرصه‌های طبیعی، همه از مواردی‌ست که منابع طبیعی در کشور را تهدید می‌کند. در این شرایط بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی از بین رفته و بسیاری دیگر در معرض نابودی قرار دارد. این در حالی است که محیط‌بانان و یگان حفاظت محیط زیست با امکانات و نیروی کم تنها هستند و به نظر می‌رسد، با توجه به شرایط کشور در حال حاضر تنها کاری که می‌توان کرد اصلاح قوانین به نفع محیط‌بانان است.
دیدگاه تان را بنویسید