دلایل مخالفت با فعالیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد نیاز به روشنگری دارد؛
چرا دولت در فکر انحلال جمعیت امام علی است؟
سعیده علیپور
روز یکشنبه بود که جمعیت دانشجویی امام علی، در حساب کاربری توییتر خود از ارائه دادخواست انحلال این جمعیت به مرجع قضایی خبر داد. انحلالی که بسیاری از زمان دستگیری موسس و چند تن از اعضای این جمعیت در تابستانی که گذشت، انتظار آن را داشتند، اما شاید کمتر کسی گمان می‌برد این بار، وزارت کشورِ دولت روحانی دادخواست این انحلال را به مراجع قضایی ارائه کند. انحلالی که برخی آن را ضربه‌ای کاری به پیکر قد نکشیده و ضعیف جامعه مدنی و سازمان‌های مردم نهاد در ایران می‌دانند.
به گوش رسیدن زمزمه‌های انحلال از مدت‌ها پیش
سوم تیر ماه امسال، روابط عمومی جمعیت امام علی در اطلاعیه‌ای درباره جزئیات بازداشت سه عضو این جمعیت، شارمین میمندی‌نژاد و مرتضی کی‌منش و کتایون افرازه، اعلام کرد که این بازداشت‌ها، اول تیر و با ورود همزمان دو گروه از نیروهای امنیتی به منزل شارمین میمندی‌نژاد و یک عضو دیگر جمعیت و با «شکایت قرارگاه ثارالله» انجام شده است.
این بازداشت‌ها چندین ماه به طول انجامید و شارمین میمندی‌نژاد، موسس این جمعیت پس از پنج ماه در ششم آبان با قرار وثیقه دو میلیارد تومانی آزاد شد. در حالی که در طول دوران بازداشت اعضای این جمعیت، اتهامات فراوانی علیه فعالیت‌های این مجموعه مطرح بود، برخی منتظر انحلال قریب‌الوقوع آن بودند، اما این انحلال صورت نگرفت و این جمعیت نه با جنب و جوش گذشته، ولی به آرامی به فعالیت‌های خود در محلات و مناطق فقیر و تحت آسیب ادامه می‌داد.
اینها در حالی بود که که اردیبهشت امسال نیز اکانت‌های تلگرام، جی‌میل، فیسبوک و لینکدین تعداد زیادی از اعضای این جمعیت هدف «حمله سایبری» قرار گرفت. این مساله پیش‌تر هم در بهار سال ۹۷ اتفاق افتاده بود و پیگیری‌ها برای شناسایی عاملان حمله، نتیجه‌ای در بر نداشت.
هرچند گروهی، دادخواست اخیر انحلال که قرار است چند روز آینده، یعنی 12 اسفند در قوه قضاییه رسیدگی شود را، شروع بستن پرونده این جمعیت پس از دو دهه فعالیت در این روزهای آخر سال می‌دانند.
دو دهه فعالیت جمعیت
جمعیت امداد دانشجویی امام علی (ع) یک سازمان غیردولتی و مستقل دانشجویی است که در سال ۱۳۷۸ شروع به کار و در سال ۱۳۷۹ نخستین دفتر رسمی خود را در دانشگاه صنعتی شریف تأسیس کرد.
این موسسه که در روزهای پایانی دولت اصلاحات در سال ۱۳۸۴ از وزارت کشور مجوز فعالیت گرفت، در این سال‌ها در حوزه‌هایی چون کودک‌آزاری، ازدواج کودکان، کودکان کار و اعتیاد در میان کودکان فعالیت داشت و ضمن ارائه خدمات مددکاری و بهداشتی به این افراد همایش‌هایی برگزار می‌کرد و پژوهش‌هایی در این زمینه انجام می‌داد. فعالیت‌هایی که رسانه‌ای شدن برخی از آنها به زعم گروه‌های مخالف سیاه‌نمایی و ابزاری برای سوء استفاده دشمنان تلقی شد.
در حال حاضر جمعیت امام علی یکی از بزرگ‌ترین موسسات خیریه غیردولتی در ایران است که به گفته این نهاد بیش از ۱۰ هزار همکار داوطلب در استان‌های مختلف کشور دارد. ضمن اینکه پس از ۱۰ سال فعالیت در سال ۲۰۱۰ به عضویت شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد ECOSOC درآمد.
شاید نگاهی به بخشی از کارنامه جمعیت امام علی در کمک به نیازمندان، بسیاری را از هجمه‌های صورت گرفته به این جمعیت متعجب کند. اما مخالفان ساز دیگری می‌زنند و فعالیت‌های این گروه را سیاه‌نمایی اوضاع داخلی می‌دانند
در سایت این جمعیت در خصوص فعالیت‌های آن این طور نوشته شده است: «یکی از فعالیت‌های این جمعیت نجات برخی کودکان محکوم به اعدام همچون «صفر» بوده است. این جمعیت 19 سال است که به صورت متوالی در شب‌های قدر آیین کوچه گردان عاشق را در برخی استان‌ها برگزار می‌کند که طی این آیین اعضای داوطلب مردمی به محله‌های محروم شهر خود رفته و به توزیع بسته‌های غذایی بهداشتی می‌پردازند».
همچنین جمعیت امام علی (ع) با کمک مردم، ۳۳ خانه ایرانی را در نقاط محروم کشور ایجاد کرده است. این مراکز محلی برای کودکان و زنانی است که در طول روز، در گرمای شدید تابستان و سرمای استخوان‌سوز زمستان، سقفی به عنوان خانه ندارند و با دود کردن اسفند، فروش فال و سیگار، معاش خود و خانواده را تأمین می‌کنند.
خانه ایرانی کانون بیشتر فعالیت‌های مددکارى جمعیت امام علی (ع) است که از آن جمله به مشاوره‌های روان‌شناسی، جلسات مشاوره‌های فردی و گروهی، رده‌های آموزشی تحصیلی، هنری، فرهنگی ورزشی برای کودکان، آموزش مهارت‌های خوداشتغالی برای زنان سرپرست خانوار، امور مربوط به درمان خانواده‌ها و... می‌توان اشاره کرد.
برداشت سیاه‌نمایی از فعالیت‌های جمعیت
شاید نگاهی به بخشی از این کارنامه بسیاری را از هجمه‌های صورت گرفته به این جمعیت متعجب کند. اما مخالفان ساز دیگری می‌زنند و فعالیت‌های این گروه را سیاه‌نمایی اوضاع داخلی می‌دانند.
روزنامۀ کیهان در مقاله‌ای با عنوان «مسئولان خواب‌زده و دشمنان بیدار» این نهاد را متهم کرده که با عناوین مذهبی و دینی اقدام به فریب مردم مؤمن می‌کند و با سوء استفاده از باور‌های عمیق مذهبی مردم متدین ایران، ضمن کاسبی مال و آبرو، به نشر افکار ضاله و انحرافی خود می‌پردازد.
در روزهای پایانی سال 97 بزرگ‌ترین اتهامی که متوجه این جمعیت شد مربوط به فیلمی بود که از شهر معمولان در استان لرستان، گرفته شده و در اکانت صفحه رسمی وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی به زبان فارسی با انتساب به این جمعیت منتشر شد. البته جمعیت در یک بیانیه رسمی توضیح داد: «فیلمی که در شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان سیاه‌نمایی در مناطق آسیب دیده از سیل منتشر شده است، فارغ از قضاوت در مورد محتوای آن هیچ ربطی به این جمعیت ندارد و کلیه اعضای جمعیت اعزام گشته در سه روز اول بحران به منطقه معمولان جهت امدادرسانی ذکور بوده (و این در حالی است که فرد سخنگو در آن فیلم خانم است) که این امر از نیروهای هوایی همکار در این امدادرسانی قابل استعلام است و کلیه فیلم‌های جمعیت از کانال‌های رسمی این موسسه منتشر می‌گردد». هر چند این توضیحات هم راه به جایی نبرد و این مجموعه را از زیر تیغ اتهامات خارج نکرد.
مخالفان چه می‌گویند؟
با وجود این حجم فعالیت‌های خیریه جمعیت امام علی، برخی از مخالفان، اتهام نخست این مجموعه را استفاده سیاسی از عملکرد خود می‌دانند.
کاربری منتقد در توییتر در این خصوص این طور نوشت: «دوستان دانشجو طرفدار جمعیت امام علی! به‌عنوان یک برادر کوچک‌تر به شما توصیه می‌کنم بر عملکرد این جمعیت بیشتر دقت کنید تا از احساسات پاک شما سوءاستفاده نگردد. مطمئن باشید هیچ نهاد مردم‌نهادی در طیف اصلاح‌طلب تأسیس نمی‌شود مگر اینکه، اغراض سیاسی و وطن‌فروشانه داشته باشند!».
اتهام دیگر شاید در جریان امدادرسانی در حوزه سیل خود را نشان داد و برخی آن را سیاه‌نمایی علیه نظام دانستند.
کاربر دیگری در توییتر که مخالف عملکرد این جمعیت است این طور نوشت: «آب دستتونه بگذارید زمین برید در مورد جمعیت امام علی تحقیق کنید، اکانت‌های توییتر و اینستاگرامش را باز کنید و رصد کنید و ببینید که چه سیاه‌نمایی‌هایی کرده. بگردید ارتباط سلبریتی‌ها و کانال‌های ضدانقلاب و حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم ضدانقلاب از جمعیت را دربیارید ».
البته برخی هم هستند که می‌گویند اصلاً جمعیت یا برخی از اعضای آن جاسوس یا عامل کشورهای خارجی و معاند هستند.
مثلاً این بخش آغازین یک گزارش سایت مشرق‌نیوز درباره ممنوعیت قانونی ازدواج در سنین پایین است: «حدود دو سال است که یک تیم هماهنگ، متشکل از چند نماینده مجلس شورای اسلامی (عضو فراکسیون زنان مجلس)، چند فعال اجتماعی در جمعیت امام علی(ع) به همراه فردی که در کشور انگلیس برای سیاستگذاری اجتماعی آموزش دیده است با حمایت نهادهای بین‌المللی مثل یونیسف و صرف هزینه‌های سرسام‌آور برای برگزاری همایش، نشست، ساخت فیلم سینمایی و تولیدات انبوه رسانه‌ای حول محور «ممنوعیت قانونی ازدواج در سنین پایین» فعالیت می‌کنند».
کمتر کسی گمان می‌برد این بار، وزارت کشورِ دولت روحانی دادخواست انحلال جمعیت امام علی را بدهد. انحلالی که برخی آن را ضربه‌ای کاری به پیکر قد نکشیده و ضعیف جامعه مدنی و سازمان‌های مردم نهاد در ایران می‌دانند
واکنش‌ها به خبر انحلال
اما در این میان کاربران حامی این جمعیت هم که برخی خود از اعضای فعال آن هستند، کم نیستند.
کاربری پس از خبر درخواست انحلال این جمعیت از سوی وزارت کشور نوشت: «زمانی که ۱۲۰۰ واحد مسکونی در زلزله سی سخت کاملا آسیب دیده و ۳۰۰۰ واحد نیاز به تعمیر اساسی دارد، گروهی در کشور به دنبال انحلال یک سازمان خیریه هستند».
در این میان برخی هم بستن این نهاد را در راستای راه‌اندازی خیریه‌های وابسته به حکومت می‌دانند.
پدرام سلطانی، نایب رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران، عملکرد وزارت کشور دولت روحانی برای دادن درخواست انحلال جمعیت امام علی را یک سرافکندگی بزرگ دانست و کاربری که خود از اعضای فعال جمعیت است در توییترش نوشت: «از تهران با یک پزشک به سمت پاکدشت تو راهیم، می‌رویم مرکز جمعیت امام علی به دخترهایی که توی کوره آجرپزی کار می‌کنند پته‌دوزی یاد بدهیم و به پسرکی که در مدرسه ثبت‌نام نشد درس بدهیم. کجای این کار گناهه بگویید تا ما هم بفهمیم؟».
نظر کاربری دیگر به این ترتیب است: «چطور میشه خدمات شبانه روزی اعضای #جمعیت_امام_علی در کنار کودکان حاشیه شهرو نادیده گرفت؟
شب بیداری‌ها در کنار کودکان درگیر اعتیاد حاشیه شهر هنگام ترک رو مگه نمیشه ندید و دادخواست انحلال داد؟» کاربر دیگری نوشت: «این مجموعه اولین موسسه‌ای بود که در مورد آسیب‌های اجتماعی پژوهش‌های میدانی گسترده انجام داد و برای هر کدام همایش‌های در دانشگاه‌ها برگزار و چندین جلد کتاب منتشر کرد و بین فضای آکادمیک و خیریه‌ها و آسیب‌های اجتماعی و مسئولان پیوندی در جهت کاهش معضلات اجتماعی ایجاد کرد».
در این میان هم برخی معتقدند انحلال سمن‌هایی که در طول سال‌ها فعالیت خود تجربه و دانش مددکاری لازم برای کمک به گروه‌های آسیب دیده را پیدا کرده‌اند، می‌تواند تا سال‌ها زخمی عمیق بر پیکره جامعه مدنی باقی بگذارد و اندک سرمایه‌های اجتماعی فعال برای توسعه و بهتر شدن اوضاع کشور را در نطفه خفه کند.
دیدگاه تان را بنویسید