تجلیل نمی‌خواهیم؛ قانون را اجرا کنید

سعیده علیپور

حدود یک سال پس از شیوع کرونا و شرایطی که این ویروس به مردم سراسر دنیا تحمیل کرد، شاید بیش از همه، زندگی کادر درمان و به خصوص پرستاران دستخوش تغییر شد. آنها در این مدت، شاهد مرگ‌های زیادی بودند، جان‌های زیادی را نجات دادند و بعضا خود در معرض آسیب‌های جدی قرار گرفتند.

بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت ایران، از ۱۴۵ هزار پرستاری که در حال خدمت در کشور هستند بیش از ۶۰ هزار نفر تاکنون به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند و ۱۰۰ نفر نیز بر اثر این بیماری جانشان را از دست دادند.

روز پرستار در سایه کرونا

امروز مصادف با تولد حضرت زینب و روز پرستار است. روزی که سالهاست صدای معترضانش بلندتر از تجلیل‌کنندگان به گوش می‌رسد. معترضانی که از کمبود نیرو، کمبود دستمزد، تاخیر در دستمزد و قوانین ناعادلانه و تبعیض‌آمیز حاکم بر نطام درمان شکایت دارند و همواره این موضوع را تکرار می کنند که به جای تجلیل به دنبال قوانینی هستند که رافع این تبعیضات است. این در حالی است که امسال با درگیری یک ساله کادر درمان با بیماری سهمگین کرونا و وخامت وضعیت در بسیاری از نقاط کشور، کادر درمان و به خصوص پرستاران بیشتر در معرض آسیب قرار داشتند و موج نارضایتی‌ها هم در آنها تشدید شد. وقتی در روز پایانی بهمن ماه 98 وزارت بهداشت ایران از مرگ دو نفر در کشور بر اثر ویروس کرونا خبر داد، شاید بیش از هر کس این پرستاران بودند که لرزه بر اندام‌شان افتاد. آنها که پیش از این نیز با کمبود شدید امکانات و نیروی کافی و عقب افتادن مکرر کارانه‌ها و دستمزدها مواجه بودند، به خوبی می‌دانستند که روزهای سختی را در پیش روی دارند. به طوری که حتی بسیاری از آنها در همان روزهای نخست شیوع بیماری حتی ماسک کافی برای مراقبت از سلامتی‌شان را هم در اختیار نداشتند.

کمبود نیروی پرستاری

آنچه که در این سال‌ها بیش از هر چیز مورد اعتراض پرستاران بوده، کمبود نیروی پرستاری است. در حالی که بر اساس متوسط جهانی به ازای هر ‌هزار نفر‌‌،6 پرستار تا حداقل سه پرستار تعریف شده است، در ایران این استاندارد تا سال گذشته و قبل از شروع اپیدمی کرونا بسیار پایین و برابر با یک و 6 دهم نفر، یعنی نصف کف حداقل استانداردها بود. این در حالی است که بر اساس آخرین آمار اعلام شده، این وضعیت بعد از شیوع کرونا بدتر هم شد، به طوری که گفته می‌شود نسبت پرستاران به تخت‌های بیمارستانی به کمتر از یک رسیده است.

اما این کمبود پرستار به معنی نبود فارغ التحصیلان پرستاری نیست، بلکه به معنی عدم جذب پرستاران در سیستم بهداشت و درمان است.

در کنار این موضوع برخی از پرستاران معتقدند جاذبه اشتغال برای پرستاری وجود ندارد و به همین دلیل بسیاری از فارغ الحصیلان از پرستاری فاصله می‌گیرند و از سوی دیگر پرستارانی که در بیمارستان‌ها هم مشغول فعالیت هستند به دلیل پایین بودن مزایا تمایل بیشتری به فعالیت در قسمت‌های اداری دارند.

از سوی دیگر به دلیل کم بودن حقوق و مزایا، پرستاران در شهرهای بزرگ مجبورند علاوه بر بیمارستان‌های دولتی در بیمارستان‌های خصوصی نیز مشغول به کار می‌شوند و این امر باعث فرسودگی شغلی، افزایش احتمال خطا، خستگی و افت کیفیت خدمات نیز می‌شود.

علیرضا زالی: با وجود پیشنهاد‌های وزارت بهداشت، شاهد لختی کسالت‌آوری در فرآیند دیوان‌سالارانه جذب پرستار هستیم و باید دولت و مجلس راهی میان‌بر و جهادی را مدنظر قرار دهند

جذب سالانه ۲۰ هزار پرستار

این در حالی است که بر اساس آخرین نیازسنجی‌ها حداقل تا سال ۱۴۰۵ باید سالانه ۲۰ هزار پرستار جذب بیمارستان‌ها شوند.

علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فرمانده ستاد مقابله با کرونا در پایتخت دیروز در مراسم تکریم مقام پرستار با اشاره به فشار مضاعفی که بر نیروی پرستاری در ایام کرونا وارد است،گفت: «با ابتلای هر پرستار به کرونا، حداقل ۱۰ روز پرستار از خدمت منفک می‌شود و در نتیجه فشار کاری مضاعفی بر همکاران دیگرش وارد می‌شود». او با اشاره به اینکه بیمارستان‌ها دچار کمبود نیروی پرستاری هستند، ادامه داد: «با وجود پیشنهاد‌های وزارت بهداشت، شاهد لختی کسالت‌آوری در فرآیند دیوان سالارانه جذب پرستار هستیم و باید دولت و مجلس راهی میان‌بر و جهادی را مدنظر قرار دهند و اگر بخواهیم برای استخدام پرستاران منتظر آزمون و گزینش شویم، دردی از ما دوا نمی‌شود».

این درحالی است که به گفته او در ایتالیا در شرایط بحران کرونا در کمتر از دو هفته ۳۵ هزار پرستار جدید استخدام شدند.

زالی در عین این حال صدور مجوز استخدام ۳۰ هزار پرستار را با کمک دولت و توجه سازمان برنامه و بودجه اقدامی استثنائی خواند و افزود: «پیشنهاد مشخص ما این است که این ۳۰ هزار مورد تا پایان سال محقق شود. بسیاری از نیرو‌های ما باید پیمانی شوند که تاکنون هیچ نسخه عملیاتی ندیده‌ایم».

اوحتی به وعده‌ای که وزارت بهداشت به نیروهای پرستاری پیمانی مبنی بر اینکه در صورت فعالیت در بخش‌های کروونا تبدیل وضعیت خواهند شد، اشاره کرد و گفت: «برخی داوطلبان ما در قالب طرح ۸۹ روزه تن بر آتش کرونا زدند، اما هنوز تبدیل وضعیت نشدند. این دور از اخلاق، مروت، فتوت اداری است چرا که این‌ها در سخت‌ترین شرایط به کمک ما آمدند».

در حالی که بر اساس متوسط جهانی به ازای هر ‌هزار نفر‌‌،6 تا حداقل سه پرستار تعریف شده است، در ایران این استاندارد تا سال گذشته و قبل از شروع اپیدمی کرونا بسیار پایین و برابر با یک و 6 دهم نفر، یعنی نصف کف حداقل استانداردها بود

تاخیر در پرداخت کارانه

با این حال همین نیروهای پرستاری اندکی که در بیمارستان ها با انبوهی از وظایف دست به گریبان هستند، تاخیر  درپرداخت کارانه و معوقات هم مشکل دیگری است که جامعه پرستاری از آن رنج می برد.

در حالی که در طول حدود یک سال مبارزه تن به تن کادر درمان و گروه‌های پرستاری و مراقبت از مردم و بیماران بسیاری مجبور بوده‌اند تا بیشتر از موظفی ماهیانه به صورت اضافه کاری ارائه خدمت کنند، به گفته برخی از پرستاران، مبالغ مربوط به اضافه کاری کارکنان با هشت ماه تاخیر مواجه بوده است.

مسعود مجرد، یکی از فعالان صنفی حوزه سلامت می‌گوید:«پس از گذشت یک سال و با وجود ایثارگری‌های کارکنان وزارت بهداشت و درمان و جان باختن تعداد کثیری از این خادمان سلامت در طول این مدت، به جز وعده وعیدهای پوچ و تو خالی چیزی نصیب پرستاران نشده است. متاسفانه هم اکنون معوقات تمامی دانشگاه‌های علوم پزشکی به طور متوسط از هفت تا 10 ماه همچنان باقی‌ است».

مجرد با اشاره به اینکه کمبود نیرو و خستگی مفرط ناشی از کمبود نیرو یکی از مشکلات اساسی کادر درمانی است ادامه می‌دهد: « بی‌تردید اصلی‌ترین خواسته پرستاران اجرای صحیح قوانین مصوب مجلس در رابطه با پرستاری بوده و پرستاران خواسته‌ای جز اجرای قوانین بر زمین مانده ندارند».

بیش از 14 سال از تصویب یک قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری می‌گذرد. قانونی که با وجود مصوبه در مجلس شورای اسلامی تاکنون اجرایی نشده است و معلوم نیست که چه مقامی در کشور باید با قاطعیت دستور اجرای بدون قید و شرط آن را صادر کند.

مصطفی مرادی به عنوان یکی از ده‌ها هزار پرستار کشور، معتقد است که اگر موضوع تعرفه گذاری اجرایی شود، بسیاری از مشکلات پرستاران حل خواهد شد.

وی با عنوان این مطلب که برای هر هزار نفر جمعیت، سه پرستار لازم است، افزود: «این عدد در کشورهای پیشرفته‌ای مانند بلژیک ۱۰ و در برخی کشورهای آسیا حدود هفت و نیم تا ۹ و در گرجستان در حدود ۵ و نیم تا ۶ و در کشور ما تا پیش از شیوع بیماری کرونا یک و نیم بود. این در حالی است که در سال‌های ۹۵، ۹۶ و ۹۷ استخدام پرستار نداشتیم و در سال ۹۸ قرار شد ۱۰ هزار نفر استخدام شوند که از این تعداد حدود چهار هزار نفر به بخش پرستاری اختصاص داده شد».

در همین حال، علیرضا گچ کوبان رئیس نظام پرستاری اهواز، در ارتباط با اجرا نشدن قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری،به خبرگزاری مهر گفت: «از سال ۱۳۸۶ قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری که بدون یک رأی مخالف مصوبه مجلس شورای اسلامی بود، همچنان در انتظار اجرایی شدن است در حالی‌که اجرای تعرفه پرستاری تنها به نفع پرستار نیست بلکه این تعرفه به نفع بیماران و بیمه‌ها است. هر بار هم که این موضوع را پیگیری می‌کنیم با جواب «نبود بودجه» مواجه می‌شویم در صورتی که تعرفه‌های «پرستاری» بودجه کمتری نسبت به تعرفه‌های «پزشکی» نیاز دارد».

مجوز جذب 30 هزار  نیروی پرستاری

مریم حضرتی، معاون پرستاری وزارت بهداشت اما در پاسخ به این انتقادات می‌گوید که در حال حاضر مجوز جذب ۳۰ هزار نیرو صادر و اعتبار آن نیز تأمین شده است. او ابراز امیدواری کرد که حداقل ۶۵ درصد این نیروها به پرستاری اختصاص داده شود تا بتوان کمبود پرستاران را جبران کرد.

او گفت: «اگر تا سال ۱۴۰۵، سالانه ۲۰ هزار نیرو بگیریم شاید بتوانیم به کف استاندارد برسیم».

حضرتی در مورد وضعیت حقوقی پرستاران نیز گفت: «افزایش حقوق ۵۰ درصدی پرستاران در بهمن ۹۸ انجام شده و همچنین نیروهای قرارداد کار معین هم به میزان ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده است. ساماندهی وضع نیروهای شرکتی انجام و میانگین معوقات از ۱۸ ماه به ۴ ماه رسیده و همچنین جدا شدن اضافه کار از کارانه که یکی از درخواست‌های مهم پرستاران بوده در حال حاضر محقق شده است».