نماینده مهاباد: طی یک سال ۱۶۶ کولبر کشته و زخمی شدند
پدیدهای چندوجهی با گردنه‌های مرگبار و دره‌های ژرف
ریحانه جولایی
کولبری؛ کلمه آشنایی که در سال‌های اخیر زیاد شنیده‌ایم. کلمه‌ای که آن را با کوهستان، برف، جوانان با بارهای بزرگ‌تر از جثه‌شان و این اواخر با شلیک و کشته و زخمی شدن می‌شناسیم. کولبری یکی از معضلات مهم کشور ما و مخصوصاً مناطق کردنشین است. پدیدهای چندوجهی که نیاز به بررسی جامعی دارد.
بیکاری و نبود بستر مناسب برای اشتغال در مناطق مرزنشین به‌ویژه در غرب کشور در طول یک دهه اخیر موجب رشد فزاینده تعداد کولبران شده است. در حال حاضر نه‌تنها ساکنان شهرستان‌های مرزی مریوان، سروآباد، سقز و بانه بلکه جوانان بیکار از سایر شهرستان‌های استان کردستان نیز راهی مناطق مرزی شده و با کولبری امرارمعاش می‌کنند.
چند سالی می‌شود که با آغاز فصل سرما، کوه‌های غرب کشور آبستن حوادثی تلخ برای مرزنشینان و به دنبال آن تمام مردم ایران است و هرچند وقت یک‌بار خبری مبنی بر کشته شدن آن‌ها در مسیرهای صعب‌العبور کوهستانی مخابره می‌شود و حالا هم مدتی است خبر تیراندازی و کشته شدن کولبران در رسانه‌ها دست‌به‌دست می‌شود.
این موضوع آن‌قدر بازتاب داشته که نمایندگان مردم کردنشین هم به این مسئله اعتراض کرده‌اند.
نوشدارو بعد از مرگ بی‌فایده است
داستان کولبران پر غصه است. هنوز یک سال هم نشده که فرهاد و آزاد خسروی جان خود را در کوهستان‌های پربرف از دست دادند. آزاد 17 ساله سومین بار بود که کول می‌برد، اما فرهاد برادر 14 ساله‌اش بار اولی بود که برای کمک به معاش خانواده کولبری می‌کرد.
این دو برادر در کولاک گم می‌شوند، ابتدا آزاد جانش را از دست می‌دهد. تلاش‌های فرهاد که بخشی از لباس‌هایش را بر تن او می‌کند تا اندکی گرم شود بی‌فایده است و سرانجام آزاد بر اثر سرما جانش را از دست می‌دهد، فرهاد به‌تنهایی و سوگوار برادر مسیرش را ادامه می‌دهد تا اینکه به یک کلبه کوهستانی می‌رسد.
کلبه بسته و با حفاظ و نرده مسدود شده است. فرهاد با شکستن پنجره و به قیمت زخمی شدن و خونریزی انگشتانش سعی می‌کند وارد کلبه شود، اما نرده‌های کلبه آهنی است و او نمی‌تواند به آن وارد شود.
فرهاد دیگر توانی برای تلاش ندارد سرش را به دیوار کلبه تکیه می‌دهد و چشمانش بسته می‌شود.
مخابره خبر درگذشت این کولبر ۱۴ ساله و عکسی از او که مشت گره‌زده‌اش هنوز باز نشده بود موجی از ناراحتی و درد را برای بسیاری از مردم ایجاد کرد و شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها پر شدند از این عکس و خبر تأثربرانگیز.
پس‌ازاین اتفاق بود که معاون اول رئیس‌جمهور دستور داد تا به وضعیت خانواده این دو جوان رسیدگی کنند. نوشدارویی که پس از مرگ سهراب بود. دستورهایی که اگر زودتر صادر می‌شد جان انسان‌های بسیاری به خاطر فقر گرفته نمی‌شد.
سال 95 دولت پس از پخش گزارش‌های دردناک از زندگی کولبران، تصمیم گرفت مسئله کولبران را حل کند، اما عملاً در این راه موفقیتی کسب نکرد. دولت تلاش داشت با صدور دفترچه‌های مرزی برای کولبران به آن‌ها اجازه واردکردن مقدار مشخصی کالا به‌صورت قانونی را صادر کند، اما این سیاست کارآمدی لازم را نداشت و به گفته بسیاری محدود و فسادآور بود.
ساماندهی کولبران از وعده‌های انتخاباتی روحانی بود، ولی امروز بعد از گذشت بیش از شش سال هنوز خبری از تحقق این وعده‌ها برای ساماندهی این معضل در استان کردستان شنیده نمی‌شود.
کولبری زاییده بیکاری و فقر
داستان ساماندهی مرز در کردستان و دیگر نقاط کشور قبل از دولت روحانی مطرح و اقدامات اولیه در راستای عملیاتی کردن این مهم اجرا شد، اما با روی کار آمدن دولت روحانی، طرح قبلی بایگانی‌شده و این بار داستان ساماندهی مبادلات مرزی در سراسر کشور به‌ویژه استان کردستان مطرح شد.
در حال حاضر نزدیک به جمعیت ۵۰۰ هزارنفری ساکن در شهرستان‌های مرزی مریوان، سروآباد، سقز و بانه بلکه جوانان بیکار از سایر شهرستان‌های استان کردستان نیز راهی مناطق مرزی شده و با کولبری امرار معاش می‌کنند. بیکاری و نبود بستر مناسب برای اشتغال در مناطق مرزنشین به‌ویژه در غرب کشور در طول یک دهه اخیر موجب رشد فزاینده تعداد کولبران شده است. انسان‌هایی که درد روزگار و نبود درآمد مناسب آن‌ها را به این مسیر که آخرین نور امید آن‌ها برای کسب روزی برای خانواده‌هایشان محسوب می‌شود، کشانده است. طی سال‌های اخیر طرح‌های متعددی به‌صورت آزمایشی در خصوص ساماندهی کولبران در استان از انسداد کامل مرزها تا تبدیل کولبری به پیله‌وری ارائه شد، ولی هیچ‌کدام از این اقدامات به نتیجه نرسید و امروز همچنان کولبری به‌عنوان یک مشکل و معضل جدی در این خطه از کشور ادامه دارد.
کولبری برای «شاد»
مدتی است که از گوشه و کنار خبرهای تیراندازی مأموران به کولبران را می‌شنویم. چند هفته پیش خبر پرت شدن مانی از کوه رسانه‌ای شد. مانی پسر 14 ساله پاوه‌ای فقط برای خرید یک گوشی تلفن همراه و استفاده از برنامه «شاد» تصمیم به کولبری گرفت. او در روزهای گذشته حین کولبری برای جان سالم به دربردن از گلوله نیروهای مرزبانی با باری که بر کولش داشت، از کوه سقوط کرد و دچار جراحت‌های عمیق شد.
به گزارش روزنامه شهروند مانی و مادرش برای گذراندن زندگی کولبری می‌کردند و چند شب قبل چهار بسته ۲۵ کیلویی لوبیا را با خود به نقطه صفر مرزی بردند. آن‌ها از ساعت ۲ بامداد به راه می‌افتند و تنها کمی مانده به مرز ایران و عراق، همراه چند کولبر دیگر استراحت می‌کنند تا آسمان روشن شود. اما با روشن شدن هوا مأموران مرزبانی از راه می‌رسند و بار همه آن‌ها را توقیف می‌کنند. کولبران به سمت روستا برمی‌گردند، اما مانی به مادرش می‌گوید دو بسته از بارها را کنار سنگی مخفی کرده است. مانی از کوه بالا می‌رود و خودش را به بارهایی که مخفی کرده می‌رساند و در حینی که میخواست از کوه پایین بیاید، خودروی مأموران مرزبانی سر می‌رسد و یکی از آن‌ها از خودرو پیاده می‌شود.
مأمور مرزبانی از مانی می‌خواهد بارش را زمین بگذارد و برود، اما او سعی می‌کند فرار کند که در سراشیبی کوه پایش پیچ می‌خورد و به پایین سقوط می‌کند. مادرش شاهد این صحنه است و هنگامی که خودش را به مانی می‌رساند، متوجه می‌شود تمام سروصورت او غرق در خون شده است. مانی از کوه پایین می‌افتد و زخمی می‌شود، بااین‌حال مأموران او را به حال خود را کرده و محل را ترک می‌کنند.
عثمان مزین، حقوقدان و وکیل دادگستری: کولبری شغل نیست و آشکارا موجب تحقیر انسان می‌شود، اما این شغل نامطلوب به دلیل نبود شرایط اشتغال در مناطق مرزی و کردنشین به مردم این مناطق تحمیل‌شده است
جوانان ایران را با گلوله ایرانی نکشید
پس از تیراندازی‌های مستقیم مرزبانان و کشته و زخمی شدن چند تن از کولبران هشتگ‌هایی در طرفداری از کولبران ترند شد. واکنش‌های مردم باعث شد تا نماینده مهاباد در مجلس از تیراندازی‌های اخیر به کولبران انتقاد کند. جلال محمودزاده به‌تازگی گفته است که هر ماه نزدیک به ۱۴ نفر از کولبران کشته و زخمی می‌شوند. او دولت را متهم کرد که در سال‌های ۹۶ و ۹۷ دو مسیر رسمی تعریف‌شده برای کولبری را مسدود کرده است.
محمودزاده در ادامه گفته است دولت زمانی که شغلی را تعطیل می‌کند باید برای آن شغل جایگزین تعریف کند، اما این کار را نکرده و همین امر باعث شده کولبران برای معیشت به سمت معابر مرزی و غیررسمی بروند. این معابر غیررسمی هم معمولاً توسط نیروهای انتظامی و مرزبانی کنترل می‌شود که بعضاً به سمت کولبران تیراندازی می‌کنند.
این نماینده مجلس با بیان اینکه در یک سال گذشته ۱۶۶ کولبر بر اثر تیراندازی مأموران کشته و زخمی شده‌اند گفت: «این کولبران جوانان ایرانی و فرزندان این مرزوبوم هستند و عادلانه نیست که با گلوله ایرانی، جوانان ایران کشته و خانواده‌هایشان آواره شوند. این امر تبعاتی دارد و از نظر امنیتی هم به نفع نظام نیست.»
البته آمارهای غیررسمی از تعداد بیشتری از کولبران کشته و زخمی خبر می‌دهند. از سوی دیگر محمودزاده گفته است که برخی نمایندگان در پی ارائه طرحی در مجلس هستند تا تیراندازی به کولبران مشمول مجازات شود. او گفته این طرح فعلاً به کمیسیون امنیت ملی ارجاع شده است.
این در حالی است که پس‌ازاینکه سه جوان کولبر در بامداد ۱۲ شهریور در منطقه مرزی سردشت و نزدیک مرز عراق هدف گلوله مأموران مرزبانی استان آذربایجان غربی قرار گرفتند و جان خود را از دست دادند، امان‌الله حسین‌پور، نماینده سردشت و پیرانشهر در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری، از او پرسید: «چرا باید جوانان بی‌دفاع و مظلوم مناطق کردنشین برای یک‌لقمه‌نان، کولبری کرده و کشته شوند؟ متأسفانه دولت شما نه‌تنها شغلی ایجاد نکرده است بلکه بازارچه‌های رسمی و معابر رسمی کولبری را مسدود و کارگاه‌های تولیدی را به مناطق مرکزی و برخوردار منتقل کرده است.»
حسین‌پور روز بعد در یک تذکر کتبی به عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور خواستار اعزام کارشناسان این وزارتخانه به منطقه شد تا ضمن ساماندهی مرزهای رسمی، بازارچه‌ها و معابر رسمی کولبری با مسببان حوادثی مانند قتل کولبران برخورد کنند.
#کولبر_نکشید
هشتگ کولبر نکشید در هفته‌های گذشته به هشتگ اول ایران در توییتر تبدیل شد. این هشتگ در اعتراض به کشته شدن وزیر محمدی کولبر ۲۹ ساله اهل روستای حشمر از توابع شهرستان ثلاث باباجانی شکل گرفت.
در سال‌های گذشته نیز کاربران فضای مجازی به کشته شدن کولبران اعتراضاتی کرده بودند. حتی این اعتراضات به مجلس نیز کشیده شد که منجر به واکنش وزارت کشور و تسهیل درآمد کولبران شده بود. ولی سؤال اینجاست که رسانه‌ها و کاربران فضای مجازی تا چه حد به زوایای مختلف کشته شدن کولبران پرداخته‌اند؟
در همین رابطه رویداد 24 با عثمان مزین، حقوقدان و وکیل دادگستری گفت‌وگو کرده است. مزین در بخشی از این مصاحبه گفته است: کولبری شغل نیست و آشکارا موجب تحقیر انسان می‌شود اما این شغل نامطلوب به دلیل نبود شرایط اشتغال در مناطق مرزی و کردنشین به مردم این مناطق تحمیل شده است.
او بیان کرده است: در قوانین کولبری جرم و مجازات و عقوبت اقدام به آن کشته‌شدن و قتل نیست لذا مأمور انتظامی حق ندارد بدون حکم قطعی مرجع ذیصلاح قضایی جان مردم را بگیرد. البته تا جایی که می‌دانم تاکنون هیچ ماموری به دلیل تیراندازی به کولبران مورد بازخواست و احضار قرار نگرفته است؛ این یعنی برخی به خود حق می‌دهند علناً کولبران را مستحق قتل بدانند.
نماینده مهاباد: دولت زمانی که شغلی را تعطیل می‌کند باید برای آن شغل جایگزین تعریف کند، اما این کار را نکرده و همین امر باعث شده کولبران برای معیشت به سمت معابر مرزی و غیررسمی بروند
در آخر اما سؤال بسیاری از فعالان اجتماعی حتی برخی از نمایندگان مجلس این است که چرا کولبرها کشته می‌شوند. حتی اگر آن‌ها در قاچاق کالا هم دخیل باشند مجازات آن‌ها مرگ نیست و باید محاکمه شوند و بر اساس جرمی که مرتکب شده‌اند مجازات شوند. اینکه در کوهستان و بدون اینکه جرم آن‌ها نزد یک مرجع معتبر قضایی بررسی‌شده باشند، کشته شوند از انصاف به دور است. بااین‌حال هنوز هیچ مرجعی به این سؤال‌ها پاسخ نداده و دولت هم به وظیفه خود در اقبال اشتغال‌زایی برای مردم غرب کشور عمل‌نکرده است.
دیدگاه تان را بنویسید