افراد پرریسک در اولویت تزریق واکسن آنفلوآنزا

ریحانه جولایی

از بهمن‌ماه گذشته که شیوع کرونا در ایران قطعی و اطلاع‌رسانی شد یکی از ترس‌های پزشکان و کادر درمانی طولانی شدن این بیماری و همراهی آن با ویروس آنفلوآنزا بود. حالا این هم‌زمانی نزدیک است.

هرساله با آغاز فصل سرد ویروس آنفلوآنزا در جهان شایع می‌شود و جان افراد زیادی را می‌گیرد. آنفلوآنزا و سرماخوردگی ازنظر بروز علائم شباهت‌های زیادی به یکدیگر دارند به همین دلیل بسیاری از مردم آن را جدی نمی‌گیرند و در موارد حاد منجر به مرگ بیمار می‌شود.

کمی بیشتر از آنفلوآنزا بدانیم

این روزها از آنفلوآنزا زیاد می‌شنویم بااین‌حال هنوز خیلی از مردم آن را هم‌ردیف سرماخوردگی می‌دانند. در ابتدا بهتر است کمی با این ویروس آشنا شویم.

از سال ۱۹۱۸ که همه‌گیری آنفلوآنزای اسپانیایی حدود ۵۰ میلیون نفر را در سراسر دنیا مبتلا و تعداد زیادی از آن‌ها را کشت، آنفلوآنزا به‌عنوان یک بیماری وایرال با احتمال همه‌گیری بالا و مرگ‌ومیر قابل‌توجه، نظر دانشمندان و کارشناسان بهداشت عمومی را به خود معطوف کرد و از سال ۱۹۹۷ با شناخت توالی ژنتیکی ویروس آنفلوآنزا، ایده ساخت واکسن آنفلوآنزا وارد دنیای پزشکی شد.

خیلی از افراد وقتی‌که عطسه، آبریزش، گلودرد یا گرفتگی بینی پیدا می‌کنند، نمی‌دانند که سرماخورده‌اند و یا به آنفلوآنزا مبتلا شده‌اند. علائم آنفلوآنزا سریع و ناگهانی ایجاد می‌شود و علائم آن شدیدتر از علائم سرماخوردگی معمولی است. اگر دیشب حالتان خوب بوده و امروز صبح که از خواب بیدار شده‌اید، احساس می‌کنید زیر یک کامیون له‌شده‌اید، شما به‌احتمال‌زیاد آنفلوآنزا گرفته‌اید. آنفلوآنزا با گلودرد یا تب ناگهانی و بدن‌درد نسبتاً شدید شروع می‌شود و علائم به‌تدریج تخفیف پیدا می‌کند تا نهایتاً ظرف ۲ تا ۵ روز بهبودی حاصل می‌شود، بنابراین سرماخوردگی با آبریزش و گرفتگی بینی شروع می‌شود و به‌تدریج علائم تشدید می‌شود.

آنفلوآنزا می‌تواند باعث بروز عوارض جدی مثل ذات‌الریه و حتی مرگ شود بنابراین بهتر است ظرف ۴۸ ساعت پس از بروز درمان شود.گاهی در افراد پر ریسک (مانند مبتلایان به دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی، مبتلایان سرطان، بیماران پیوندی، افراد مبتلابه بیماری‌های اتوایمیون یا افرادی که دارو‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی دریافت می‌کنید) دارو‌های ضدویروس توسط پزشک تجویز می‌شود تا دوره بیماری را کوتاه کند. ازآنجایی‌که ویروس آنفلوآنزا مدام در حال تغییر است لذا واکسن آنفلوآنزا به‌صورت سالیانه و مطابق با تغییرات احتمالی ژنوم ویروس فرموله و به بازار عرضه می‌شود و سال ساخت واکسن پس از نام واکسن ذکر می‌شود. پزشکان می‌گویند تزریق واکسن آنفلوآنزا بین ۶ تا ۱۲ ماه شخص را ایمن می‌کند اما پیش از اینکه واکسن آنفلوآنزا تزریق شود بهتر است با پزشک مشورت و در صورت صلاحدید او شخص واکسن بزند.

تأثیر 40 درصدی واکسن آنفلوآنزا بر ویروس

مدتی است که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از واردات بیش‌ازاندازه واکسن آنفلوآنزا خبر می‌دهد. بر اساس این خبر گفته‌شده است که امسال با شیوع بیماری کووید-19 پنج برابر سال‌های گذشته واکسن آنفلوآنزا وارد کشور می‌شود. بااین‌حال روز گذشته معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: واکسن آنفلوانزا حدود ۴۰ درصد برای پیشگیری از ابتلا به این ویروس اثربخش است و افرادی که این واکسن را می‌زنند به‌طور ۱۰۰درصد در برابر ابتلا به ویروس آنفلوانزا ایمن نمی‌شوند.

به گفته علیرضا رئیسی، امسال میزان شیوع آنفلوانزا در کشورها به‌طور چشمگیری کاهش‌یافته است و تقریباً به یک‌دهم رسیده که این موضوع به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی، استفاده از ماسک، فاصله‌گذاری اجتماعی و عدم تجمع است.

او همچنین به این نکته اشاره‌کرده است که با توجه به اینکه بیش از ۷۴ درصد مردم در کشور از ماسک استفاده می‌کنند، انتظار ما این است که در پاییز، میزان شیوع ویروس آنفلوانزا در کشور بسیار کمتر از سال قبل باشد. زیرا همین کارهایی که برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا انجام می‌شود، برای آنفلوانزا هم انجام می‌شود.

از زمانی که وزارت بهداشت آمادگی جهت تزریق واکسن را اعلام کرد بسیاری برای ایمن شدن و زدن واکسن اقدام کردند. در این شرایط که ترس از کرونا هم مزید بر علت شده واکسن آنفلوآنزا با اقبال بیشتری مواجه شده است. به همین دلیل هم معاون بهداشت وزیر بهداشت اولویت تزریق واکسن را به افراد در معرض خطر داد. او اظهار کرد: همه مادران باردار، افرادی که دچار بیماری سرطان یا نقص سیستم ایمنی بدن یا بیماری‌های تنفسی هستند حتماً باید این واکسن را تزریق کنند. افرادی که دیالیزی هستند و افراد بالای ۶۵ سال و به‌ویژه سالمندانی که بیماری زمینه‌ای مثل فشارخون یا دیابت کنترل نشده دارند هم باید این واکسن را تزریق کنند.

رئیسی ادامه داد: تصمیم‌گیری شده برای افرادی که تحت پوشش مراکز بهداشتی و درمانی هستند، این واکسن تزریق شود.

به گفته او تزریق واکسن آنفلوانزا برای سایر افراد یا کسانی که هیچ نوع بیماری ندارند، به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود و همین رعایت کردن پروتکل‌های بهداشتی و رعایت فاصله‌گذاری و استفاده از ماسک مؤثر است.

همچنین تعداد قابل‌توجهی واکسن آنفلوانزا وارد داروخانه‌های سطح شهر می‌شود که افراد دارای بیماری زمینه‌ای می‌توانند با ثبت کد ملی، این واکسن را از داروخانه‌ها دریافت کنند.

واکسن آنفلوآنزا می‌تواند نهایتاً حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد روی این بیماری مؤثر باشد؛ ولی در مهار کرونا به‌هیچ‌وجه نقشی ندارد؛ بنابراین اینکه با دریافت واکسن آنفلوانزا فرد در برابر کرونا ایمن می‌شود باوری کاملاً اشتباه و غیرعلمی است

تمهیدات دولت برای تهیه واکسن آنفلوآنزا از زبان سخنگو

البته روز گذشته علی ربیعی، سخنگوی دولت هم از واکسن کرونا سخن به میان آورد. او با بیان اینکه ضرورتی ندارد همه مردم واکسن آنفلوآنزا بزنند، گفت که در جلسه اخیر ستاد ملی مقابله کرونا برنامه خرید و توزیع عادلانه واکسن‌های موردنیاز جامعه و بودجه و توزیع عادلانه آن موردبحث قرار گرفت؛ سازمان برنامه‌وبودجه مکلف به تأمین بودجه شد و وزارت بهداشت و درمان نیز برنامه‌ریزی توزیع عادلانه واکسن را پیگیری می‌کند.

طبق صحبت‌های ربیعی در سال گذشته حدود یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار واحد (دوز) واکسن آنفلوآنزا مصرف‌شده بود، اما برای امسال برای تأمین ۹ میلیون دوز اقدام و پیش‌بینی‌شده و با تأمین منابع مالی موردنیاز با توجه به احتمالات درخواست‌های بیشتر، ۱۶ میلیون دوز پیش‌بینی‌شده است.

باورهای غلط، اما رایج در مورد واکسن آنفلوآنزا

در مورد آنفلوآنزا باورهای غلطی وجود دارد که بسیار هم بین مردم رایج است؛ ازجمله اینکه این بیماری خطرناک نیست و تنها یک عفونت ویروسی خفیف است یا بسیاری از افراد بر این باورند چون تاکنون دچار آنفلوآنزا نشده‌اند در باقی عمر نیز دچار نمی‌شوند و نسبت به این بیماری مصون‌اند. این باورها در حالی بین مردم جاافتاده است که پزشکان بارها بر این موضوع تأکید کرده‌اند که آنفلوآنزا خطرناک‌ترین بیماری دنیا نیست اما جزو بیماری‌هایی است که سالیانه جان افراد زیادی را در معرض خطر قرار می‌دهد و حدود 250 الی 500 هزار نفر سالانه به علت این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.

آنفلوآنزای H1N1 برای جوانان خطرناک است و نوع فصلی آن برای آنان که سیستم ایمنی ضعیف دارند و افراد مسن و کودکان خطرناک است. همچنین آنفلوآنزا بیماری است که توسط سویه‌های مختلفی که هرساله تغییر می‌کنند ایجاد می‌شود به همین دلیل است که هرسال نیاز به تزریق واکسن جدید دارد. بنابراین نمی‌توان گفت که شما اگر از قبل نسبت به آن مصونیت گذشته داشته‌اید در برابر انواع جدید آن نیز در امان هستید.

از سوی دیگر برخی به‌اشتباه فکر می‌کنند که اگر واکسن آنفلوآنزا را بزنند به بیماری آنفلوآنزا دچار می‌شوند. به همین دلیل این واکسن را که بهترین محافظت‌کننده در برابر ویروس آنفلوآنزا است را به دلیل ترس و وحشت از مبتلا شدن به این بیماری نمی‌زنند. این در حالی است که شما با زدن واکسن تزریقی آنفلوانزا، آنفلوانزا نمی‌گیرید، اما عوارضی جزئی مانند تورم، تب خفیف و درد بدن ممکن است رخ دهد. واکسن آنفلوآنزا حاوی نمونه‌های مرده این ویروس است که موجب بیماری آنفلوآنزا نمی‌شود و در صورتی بیماری ایجاد می‌شود که واکسن زنده باشد.

یکی دیگر از باورهای اشتباه این است که افراد فکر می‌کنند واکسن آنفلوآنزا عوارض جانبی شدیدی دارد؛ درحالی‌که عوارض جانبی واکسن بسیار خفیف است و عبارت است از: درد ماهیچه‌ها، خستگی، تورم و سرخی در محل تزریق سرنگ که در برابر علائم آنفلوآنزا خفیف است و مدت کمتری طول می‌کشد تا این عوارض از بین برود.

واکسن آنفلوآنزا مانعی برای کرونا نیست

از موضوعاتی که در روزهای اخیر زیاد شنیده و خوانده‌ایم تأثیر واکسن آنفلوآنزا بر عدم ابتلا به کرونا است. اما این موضوع تا چه اندازه درست است؟ محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل‌پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در این رابطه گفته است که واکسن آنفلوانزا اختصاصی عمل می‌کند و از کرونا که اکنون تبدیل به پاندمی جهانی شده است، جلوگیری نمی‌کند.

به گفته او این واکسن می‌تواند درنهایت حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد روی بیماری آنفلوانزا مؤثر باشد. ولی در مهار کرونا به‌هیچ‌وجه نقشی ندارد؛ بنابراین این گمان که با دریافت واکسن آنفلوانزا فرد در برابر کرونا بیمه می‌شود حرف کاملاً اشتباه و غیرعلمی است.

ازآنجاکه ویروس آنفلوآنزا مدام در حال تغییر است واکسن آنفلوآنزا به‌صورت سالیانه و مطابق با تغییرات احتمالی ژنوم ویروس فرموله و به بازار عرضه و سال ساخت واکسن پس از نام واکسن ذکر می‌شود

در آخر اینکه ممکن است این نگرانی در جامعه باشد که به دلیل وجود کرونا و هم‌زمانی آن با آنفلوانزا در فصول سرد سال خیلی از افراد که در گروه‌های پرخطر هم نیستند فکر کنند باید واکسن آنفلوانزا بزنند. درحالی‌که این‌طور نیست و بسیاری از صاحب‌نظران عقیده دارند همین اقدامات پیشگیرانه برای کرونا مثل ماسک زدن، رعایت فاصله‌گذاری‌های اجتماعی و شستشوی مرتب دست‌ها از ابتلا به آنفلوانزا هم تا حد بسیار زیادی جلوگیری می‌کند. البته پزشکان توصیه می‌کنند ازآنجاکه پس از تزریق واکسن حدود ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد تا ایمنی ایجاد شود، لذا از ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهر بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفلوآنزا است. لازم به ذکر است این واکسن از ابتدای مهرماه توزیع و مبلغ آن حدود ۴۲ هزار و ۵۰۰ تومان پیش‌بینی‌شده است.