پایانی بر انحصار صداوسیما متصور است؟

ریحانه جولایی

هشتم خردادماه طرح «هر ایرانی، یک تلویزیون اینترنتی» که از سوی سازمان فناوری اطلاعات راه‌اندازی شده بود توسط حسن روحانی، رئیس‌جمهور افتتاح شد. طرحی که از همان ابتدا طرفداران خود را پیدا کرد چراکه بسیاری معتقد بودند هر ایرانی، یک تلویزیون اینترنتی می‌تواند پایانی بر انحصار صداوسیما باشد.

 اما داستان تلویزیون‌های اینترنتی از کجا آغاز شد؟

کرونا تلویزیون‌های اینترنتی را مطرح کرد

از اوایل اسفندماه بود که خبرهایی مبنی بر شیوع ویروس کرونا در ایران نخست در شهر قم و سپس در سراسر کشور منتشر شد و به دنبال این اخبار کشور در آخرین روزهای سال ۹۸ در شرایط متفاوت و ویژه‌ای قرار گرفت.

اعلام آمار هرروزه مبتلایان و قربانیان این ویروس و لزوم رعایت بهداشت موجب شد تا هم‌وطنان برای مراقبت بیشتر از خود و حفظ سلامت جامعه در خانه‌های خود بمانند و ترددها به‌ویژه برای سرگرمی و تفریح به حداقل برسد. تعطیلی بخش فرهنگی کشور ازجمله سینما، موسیقی و تئاتر کاهش تجمع در اماکن عمومی و شرکت در فعالیت‌های جمعی را به همراه داشت که البته تعطیلی برخی صنوف از سوی وزارت بهداشت نیز بر این روند بسیار تأثیرگذار بود.

این در خانه ماندن ضرر و آسیب‌های فراوانی را برای بخش‌های اقتصادی به همراه داشت و موجب شد در آستانه نوروز بسیاری از بخش‌ها تعطیل شوند و حال و هوای کشور را تغییر دهند. با توجه به اینکه ذائقه ایرانیان از دیرباز به قصه‌گویی و داستان علاقه نشان داده است و برنامه‌های تلویزیونی مورد اقبال آن‌ها قرار داشت در آن روزها که شیوع ویروس کرونا موجبات در خانه ماندن مردم را فراهم کرده بود بیش از گذشته برنامه‌های تلویزیونی و اینترنتی موردتوجه قرار گرفت.

ویروس کرونا پیش از ایام نوروز ۹۹ توانسته با خانه‌نشین کردن مردم مخاطبان بسیاری را برای تلویزیون به همراه بیاورد اما این تماشاگران تلویزیونی تنها مختص به صداوسیما نبودند بلکه تلویزیون‌های اینترنتی به‌عنوان رقیبی سرسخت وارد میدان جذب مخاطب شدند و در نبود برنامه‌های جذاب در صداوسیما به‌سرعت آمار تماشاگران را به نفع خود تغییر دادند و ازاینجا داستان اقبال مردم به تلویزیون‌های اینترنتی آغاز شد.

تلویزیون‌های اینترنتی رقیب جدی صداوسیما

در همان ابتدا کارشناسان حوزه فناوری معتقد بودند وزارت ارتباطات در بهترین زمان ممکن، اقدام به راه‌اندازی تلویزیون اینترنتی کرده، چراکه تمام بسترها (مانند وجود اینترنت پرسرعت در شهرها و حتی روستاها و پرداخت حق اشتراک) از سوی کاربران آماده است.

از سوی دیگر آن‌ها به این مورداشاره می‌کردند که رسانه‌های ویدئویی با سرعت عجیبی در حال رشد هستند و تماشای محتواها در هر بار نمایش یک فیلم و ویدئو به میلیون‌ها دقیقه می‌رسد. شرکت‌های بزرگ اشتراک ویدئویی مانند آپارات یا تلویزیون‌های اینترنتی مانند تلوبیون، آیو یا VODهایی مانند نماوا و فیلم نت، تماشاخانه و... شکل گرفته‌اند و مسیر فوق‌العاده‌ای در این حوزه شکل‌گرفته و ورود به این صحنه شکستی در بر نخواهد داشت.

به گفته بسیاری از کارشناسان این طرح موجب می‌شود تا انحصار در صداوسیما شکسته شود و شکسته شدن انحصار باعث رشد، افزایش درآمدزایی و کیفیت محصولات فیلم و ویدئو و بالا رفتن رقابت می‌شود چراکه وقتی رقابت در اکوسیستم شکل بگیرد آن‌هایی که قوی هستند می‌مانند و رشد می‌کنند و آن‌هایی هم که ضعیف هستند یا از رده خارج‌شده یا ادغام می‌شوند و این در کل به نفع مخاطب است که می‌تواند از بین محتواهای زیاد حق انتخاب داشته باشد. از سوی دیگر تمام اجزای اکوسیستم از تولیدکننده محتوا تا ارائه‌کننده پلتفرم و حتی مخاطبان می‌توانند از این طرح سود ببرند. حتی این طرح برای خود سازمان صداوسیما نیز مفیداست چون رسانه‌های اینترنتی موجب می‌شود که کیفیت برنامه‌های این سازمان نیز افزایش یابد و محتوایی که عرضه می‌کند کیفیت خوبی داشته باشد.

یکی دیگر از موضوعاتی که آن‌ها به آن اشاره کردند دقت در عدم انحصاری شدن همین تلویزیون‌های اینترنتی بود تا تلویزیون‌های اینترنتی منحصر نشود و سعی کنیم فضایی ایجاد شود که همه در این فضا رشد کنند و آن‌هایی که محتوای خوبی ارائه می‌دهند، ماندگار شوند.

ریزش مخاطبان صداوسیما به 25 درصد

دوران کرونا و خانه‌نشینی مردم اما برای هرکه بد شد برای تلویزیون‌های اینترنتی دوره شکوفایی بود تا جایی که برخی ادعا کردند تلویزیون اینترنتی گوی سبقت را از صداوسیما ربوده است.

آمارهای رسمی و غیررسمی منتشرشده از سوی صداوسیما و تلویزیون‌های اینترنتی نشان می‌دهد که این رسانه بافاصله چشمگیری از تلویزیون‌های اینترنتی عقب‌مانده است.

بررسی رفتار تماشای کاربران در بخش انیمیشن تنها یکی از تلویزیون‌های اینترنتی از تاریخ ۷ تا ۱۶ اسفند نشان می‌دهد که میانگین بازدید انیمیشن‌ها رشدی در حدود ۷۴ درصدی داشته و افراد زیادی با کمک دسترسی رایگان این محتواها را تماشا کرده‌اند.

کارشناسان حوزه فناوری معتقدند وزارت ارتباطات در بهترین زمان ممکن، اقدام به راه‌اندازی تلویزیون اینترنتی کرده، چراکه تمام بسترها (مانند وجود اینترنت پرسرعت در شهرها و حتی روستاها و پرداخت حق اشتراک) از سوی کاربران آماده است

سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی موجود در این بخش نیز رونق بسیاری را برای تلویزیون‌های اینترنتی به همراه داشته است از یک‌سو منطبق بودن پوشش بازیگران و روابط مجموعه‌های شبکه نمایش خانگی موجب توجه بیشتر می‌شود از سوی دیگر موضوعات طرح‌شده در داستان می‌تواند نظر بینندگان بسیاری را به خود جلب کند.

درحالی‌که آمار تماشاگران تلویزیون‌های اینترنتی پیش‌ازاین نیز شامل میلیون‌ها دقیقه تماشا بود این روزها به سه برابر افزایش‌یافته است اما صداوسیما تنها از آمار ۲۵ درصد تماشاگر برای سریال‌های پخش‌شده در روزهای ویژه کرونا خبر می‌دهد و این درصد بالاترین عددی بود که برای پنج مجموعه تلویزیونی داشت و باقی مجموعه‌ها هرکدام کمتر از ۲۰ درصد مخاطب را به خود اختصاص داده‌اند که حتی این آمار در مقایسه با برنامه‌های صداوسیما ناچیز محسوب می‌شود.

تلویزیون‌های اینترنتی ناقض قانون اساسی!

همین علاقه و روی آوردن به تلویزیون‌های اینترنتی کار را سخت کرد. روز شنبه حسن درویشیان، رئیس سازمان بازرسی کل کشور در نشستی با این پروژه «هر ایرانی، یک تلویزیون اینترنتی» مخالفت کرده و گفته است که این کار، نقض قانون اساسی است و هر نوع تلویزیون باید تحت پوشش صداوسیما باشد. بر اساس گفته‌های درویشیان این کار برابر با نقض اصل ۱۵۷ قانون اساسی است و خواهان بازرسی ویژه شد.

درویشیان بیان کرده است که رسانه ملی می‌تواند تأثیر بسزایی در پیشگیری از فساد و وقوع جرم، فرهنگ‌سازی و اصلاح جامعه داشته باشد و از سوی دیگر اگر به جایگاه خطیر و مؤثر آن توجه نشود می‌تواند باعث تخریب و تغییر فرهنگ اصلی کشور شود، بنابراین همه ارکان نظام باید به صداوسیما به‌عنوان جایگاهی که می‌تواند چنین اثرات شگرفی داشته باشد، توجه و کمک کنند و بر همین اساس هر کمکی از ما در جهت رفع مشکلات بربیاید، دریغ نمی‌کنیم.

درویشیان تصریح کرد: سازمان بازرسی ظرفیت خوبی برای دستگاه‌های اجرایی در زمینه پیگیری مطالبات و رفع موانع است و در این راستا آمادگی داریم به سازمان صداوسیما نیز کمک کنیم.

او همچنین گفته است اینکه 60 درصد بودجه صداوسیما از تبلیغات تأمین می‌شود فاجعه است و بی‌کیفیتی و نامطلوب بودن محتوای برنامه‌های تلویزیونی به این دلیل است و با آن رابطه مستقیم دارد.

درویشیان با تأکید بر استفاده بیشتر از ظرفیت حوزه‌های تخصصی در برنامه‌سازی‌ها، تصریح کرد: طی سال‌های اخیر نسبت به تربیت نیرو و متخصصان و همچنین شیوه‌ جایگزینی نیروهای جدید با نسل قدیم به طور درست و اصولی اقدام نشده است و اگر نیروی جایگزین برخی چهره‌ها تربیت شده بودند، با مشکلاتی که امروز مواجه هستیم، روبرو نبودیم و مشکلی در این زمینه نداشتیم.

حسن درویشیان، رئیس سازمان بازرسی کل کشور در نشستی با پروژه «هر ایرانی، یک تلویزیون اینترنتی» مخالفت کرده و گفته است که این کار، نقض قانون اساسی است و هر نوع تلویزیون باید تحت پوشش صداوسیما باشد

تجربه شیرین انتخاب

در آخر اینکه سال‌هاست صداوسیما مخاطبان خود را ازدست‌داده است و جز گروهی محدود کسی دیگر پای تلویزیون و برنامه‌هایش نمی‌نشیند. این اواخر تلویزیون‌های اینترنتی فرصت خوبی بود تا مردم با تولیدات داخلی آشتی کنند و خودشان انتخاب کنند که چه چیز را می‌خواهند ببینند. «طرح هر ایرانی، یک تلویزیون اینترنتی» تجربه شیرین حق انتخاب محتوا برای شهروندان ایرانی خواهد بود.

از سوی دیگر تشویق مردم به استفاده از تلویزیون‌های اینترنتی بجز دادن حق انتخاب به آن‌ها باعث رشد زیرساخت‌های ارتباطاتی نیز می‌شود به این صورت که مردم برای استفاده از تلویزیون‌های اینترنتی از اینترنت‌های ثابت خانگی استفاده می‌کنند و این موضوع به‌نوعی یک تیر و دو نشان است، درحالی‌که اگر این تلویزیون‌ها بخواهند دوباره زیر نظر صداوسیما باشند احتمال شکست خوردن آن‌ها زیاد می‌شود چراکه اگر صداوسیما از ابتدا سلیقه مردم را در تولید محتوا و ساخت برنامه مدنظر قرار می‌داد مثل امروز با بی‌علاقگی و قهر عموم مردم مواجه نمی‌شد.