تصویب قانون «مالیات خروج از کشور» واکنش‌های بسیاری در پی داشت؛
«گیت‌های جدید مالیاتی» ؛ ازغافلگیری تا ابهام
ریحانه جولایی
دو روز پیش خبرگزاری‌ها از اخذ مالیات جدیدی به نام «مالیات خروج از کشور» خبر دادند. این خبر در همان ساعات ابتدایی با موج شدیدی از انتقادها و مخالفت‌ها از سوی مردم مواجه شد و همچنان مردم در رابطه با آن به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی صحبت می‌کنند و هر کس به شکلی نارضایتی خود را اعلام می‌کند.
مالیات خروج همان عوارض خروج است؟
نمایندگان مجلس در جلسه علنی روز سه‌شنبه و در جریان بررسی جزییات لایحه مالیات بر ارزش‌افزوده، ماده ۳۳ این لایحه را به تصویب رساندند که بر اساس آن سازمان مالیاتی مکلف است بابت خروج هر مسافر ایرانی از مرزهای هوایی، دریایی و زمینی وجوهی را به‌عنوان مالیات از مسافران دریافت و خزانه واریز کند. همین موضوعی شد تا مردم خشمگین شوند و در مورد این مصوبه صحبت کنند.
در بخش دیگری از این مصوبه و بر اساس ماده ۳۴، اشخاصی که مبادرت به حمل‌ونقل برون‌شهری مسافر و فروش بلیت در داخل کشور با وسایل نقلیه زمینی (به‌استثنای ریلی) و دریایی می‌کنند، مکلف‌اند پنج درصد بهای بلیت را به‌عنوان عوارض شهرداری از مسافران اخذ و هر ماه حداکثر تا پانزدهم ماه بعد به‌حساب شهرداری مبدأ سفر واریز کنند.
همچنین گفته‌شده واریز عوارض مذکور بعد از موعد مقرر موجب تعلق جریمه‌ای به میزان دو درصد به ازای هر ماه تأخیر خواهد بود. اختلاف و استنکاف از پرداخت عوارض موضوع این ماده مشمول ماده (۷۷) قانون شهرداری‌ها با اصلاحات و الحاقات بعدی خواهد بود.
بر اساس ماده ۳۵، مالیات و عوارض موضوع این فصل به‌عنوان اعتبار مالیاتی محسوب نمی‌شود. همچنین مالیات و عوارض موضوع مواد (۳۰) و (۳۲) این قانون به‌عنوان هزینه قابل‌قبول مالیاتی پذیرفته می‌شود.
اما از سوی دیگر و پس از تصویب لایحه، در بحبوحه اعتراضات در رابطه با این موضوع نمایندگان و مسئولان سعی کردند با انتشار توییت و خبر در خبرگزاری‌ها کمی مردم را آرام کنند و به این پرداختند که مالیات خروج از کشور همان عوارض خروجی است. به گزارش ایسنا، یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفته بود که مصوبه جدید مجلس برای اخذ مالیات خروج از کشور مالیات جدیدی نیست و همان عوارض خروجی است.
سید فرید موسوی در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «مالیات خروج از کشور پایه جدید مالیاتی نیست، همان عوارض خروجی است که قبلاً تعریف‌شده. چون عوارض باید به شهرداری‌ها پرداخت شود، صرفاً نام آن به مالیات تغییر کرد تا منابع به خزانه کشور واریز شود. همچنین برخی معافیت‌های ضروری که در قوانین به‌صورت پراکنده تعریف‌شده، در این قانون مجتمع شد.»
چه کسانی مشمول معافیت از مالیات خروج می‌شوند
یکی دیگر از موضوعاتی که در روزهای اخیر در مورد آن زیاد صحبت می‌شد تعلق نگرفتن این مالیات به سفرهای زیارتی ازجمله سفر به عراق بود و بسیاری از مردم مخالفت خود را با این مسئله ابراز کردند. این اعتراضات در حالی بیان شد که ظاهراً طیف گسترده‌تری از پرداخت مالیات خروج از کشور معاف شده‌اند. به نقل از خبرگزاری‌های داخلی، بر اساس تبصره ۱ این ماده دارندگان گذرنامه‌های سیاسی و خدمت، خدمه وسایل نقلیه عمومی زمینی و دریایی و خطوط پروازی، دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور، بیمارانی که با مجوز شورای پزشکی جهت درمان به خارج از کشور اعزام می‌شوند و دارنده پروانه گذر مرزی و مرزنشینان، جانبازان انقلاب اسلامی که برای معالجه به کشور‌های دیگر می‌روند، زائران ایرانی که در ایام اربعین حسینی به مقصد عراق از کشور خارج می‌شوند و ایرانیان مقیم خارج از کشور که دارای کارنامه شغلی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستند از پرداخت مالیات موضوع این ماده مستثنا هستند.
همچنین بر اساس تبصره ۲ این ماده گردشگران، ساکنین دائم یا موقت مناطق آزاد تجاری - صنعتی که صرفاً از مبدأ مناطق مذکور به خارج از کشور عزیمت می‌کنند مشمول عوارض خروج از کشور موضوع قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری - صنعتی جمهوری اسلامی ایران و آیین‌نامه‌های اجرایی مربوطه می‌شوند.
از سوی دیگر، بر اساس تبصره ۳ این ماده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران موظف است پرداخت مالیات خروج از کشور مسافران ایرانی که عازم خارج از کشور هستند را به روشی که سازمان تعیین می‌کند کنترل و از خروج مسافرانی که مالیات مزبور را پرداخت نکرده‌اند، جلوگیری کند.
عوارض خروج از کشور از کجا آمد؟
با تصویب ماده ۳۳ لایحه مالیات بر ارزش‌افزوده در مجلس، مالیات سفرهای خارجی بیشتر می‌شود. این در حالی است که کارشناسان معتقدند سفرهای خارجی شهروندان ایرانی در حالی مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده شده که هر مسافر پیش از خروج از کشور، روی بلیت هواپیما، مالیات یا عوارضی را قبلاً پرداخت می‌کند و اگر خدمات دیگری همچون تور را از آژانس مسافرتی خریداری کند نیز یک دور دیگر مشمول پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده می‌شود و هنگام خروج از کشور نیز باید عوارض خروجی را پرداخت کند.
مالیات بر ارزش‌افزوده «مالیات غیرمستقیمی» است که مصرف‌کننده (خریدار) آن را به همراه بهای خرید کالا یا خدمات می‌پردازد و دریافت‌کننده (فروشنده) موظف است مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز کند. البته میزان مالیات بر ارزش‌افزوده سفرهای خارجی هنوز مشخص نشده، فقط مجلس اعلام کرده است این میزان در قوانین بودجه سنواتی پیش‌بینی می‌شود.
دریافت عوارض خروج در سال ۱۳۶۴ پس از شروع جنگ ایران و عراق برای جبران برخی هزینه‌ها مصوب شد. بر آن اساس مقرر شد از هر مسافری که با گذرنامه دولت جمهوری اسلامی ایران به خارج از کشور مسافرت می‌کند، برای بار نخست در هرسال مبلغ ۵۰ هزار ریال و برای بار دوم و بیشتر در همان سال برای هر نوبت، مبلغ ۱۰۰ هزار ریال به‌عنوان عوارض خروج از کشور دریافت و به‌حساب درآمد عمومی کشور منظور کند.
مبلغ این عوارض هر سه سال یک‌بار افزایش می‌یافت، تا این‌که در سال ۱۳۹۶ با تحویل ششمین لایحه بودجه دولت حسن روحانی، عوارض خروج از کشور برای سال ۱۳۹۷، بین ۳ تا ۶ برابر افزایش داده شد، اقدامی که با واکنش و اعتراض‌های گسترده‌ای مواجه شد، به‌طوری‌که حتی از این عوارض با عنوان «تنبیه و جریمه خروج از کشور» یاد شد.
کاهش محسوس سفرهای خارجی
افزایش سه تا شش برابری عوارض خروج از کشور، در سال ۹۷ که با جهش نرخ ارز و قیمت بلیت هواپیما هم‌زمان شد، شوکی را به سفرهای خارجی وارد کرد. تا پیش از آن آمار سفرهای خارجی ایرانی‌ها حدود ۱۱ میلیون نفر بود اما در سال ۱۳۹۷ این آمار به حدود ۷ میلیون نفر رسید. به گفته معاون گردشگری، تعداد سفرهای خارجی ایرانی‌ها در سال ۹۷ حدود ۳۱.۳۰ درصد کمتر شد. گزارش‌های انجمن‌های صنفی شرکت‌های هواپیمایی و آژانس‌های مسافرتی نیز نشان می‌داد که حجم سفرهای هوایی ایرانی‌ها به خارج از کشور در آن سال تا ۵۰ درصد ریزش پیدا کرد. علاوه بر این‌ها، مسافران سفرهای هوایی مالیات دیگری را با عنوان «عوارض فرودگاهی و هواپیمایی» می‌پردازند که روی نرخ بلیت هواپیما محاسبه می‌شود.
نمایندگان مجلس در جریان بررسی جزییات لایحه مالیات بر ارزش‌افزوده، ماده ۳۳ این لایحه را به تصویب رساندند که بر اساس آن سازمان مالیاتی مکلف است بابت خروج هر مسافر ایرانی از مرزهای هوایی، دریایی و زمینی وجوهی را به‌عنوان مالیات از مسافران دریافت و خزانه واریز کند
موارد مصرفی این مالیات نیز جزو ابهامات است، چراکه به‌صورت کلی روی بلیت‌های شرکت‌های هواپیمایی چنین توضیحی نوشته‌شده است؛ «هزینه‌های بلیت می‌تواند شامل مالیات و عوارضی باشد که توسط مقامات دولتی در ارتباط با حمل‌ونقل هوایی وضع‌شده‌اند. ممکن است این مالیات‌ها و عوارض سهم قابل‌توجهی از هزینه مسافرت هوایی را شامل شوند که یا در هزینه حمل‌ونقل لحاظ شده یا به‌صورت جداگانه در قسمت مالیات/ عوارض بلیت درج‌شده‌اند. شما ممکن است ملزم به پرداخت مالیات یا عوارضی باشید که قبلاً دریافت نشده‌اند.»
در توضیح ساده‌تری نیز گفته‌شده؛ شرکت‌های هواپیمایی معمولاً دو نوع عوارض علاوه بر قیمت بلیت از مسافران دریافت می‌کنند که یکی از آن‌ها مربوط به عوارض فرودگاه (LP) و دیگری عوارض هواپیمایی (KU) است که در بلیت مشخص‌شده است.
غافلگیری معاون گردشگری با مصوبه مالیاتی مجلس
معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در واکنش به مصوبه مجلس درباره مالیات خروج از کشور، گفت: از این وجود این لایحه اطلاع نداشتیم و غافلگیر شدیم.
ولی تیموری افزود: این موضوع مورد نظر وزارتخانه نبوده است، ما هم پس از تصویب از وجود این لایحه مطلع و حتی غافلگیر شدیم. قطعا پیگیری می‌کنیم.
وی ادامه داد: نگاه ما به گردشگری خروجی کاملا متفاوت است، بارها گفته‌ایم گردشگری خروجی و ورودی روند تعاملی دارد. اگر بیشترین سفرها از ایران به پنج، شش کشور انجام می‌شود، همان کشورها بیشترین گردشگر را به ایران می‌فرستند، بنابراین وقتی تعداد گردشگران خروجی را کم می‌کنیم نمی‌توان انتظار داشته باشیم از آن طرف تعداد گردشگران خارجی بیشتر شود. این روند دو سویه است و این اقدامات ما را از حالت متوازن خارج می‌کند.
معاون گردشگری افزود: نمی‌دانم این لایحه ارسالی دولت بوده و یا از سوی مجلس به مصوبات قبلی اضافه شده است. به هر حال ما از نمایندگان و بویژه فراکسیون گردشگری مجلس انتظار داشتیم به عنوان حامیان گردشگری که از نیاز این صنعت در شرایط موجود آگاه هستند، این ماده را تصویب نکنند. به نظر می‌رسد این ماده از لایحه مالیات بر ارزش افزوده می‌توانست تصویب نشود. مخصوصا این‌که برای خروج از کشور مبلغی به عنوان عوارض دریافت می‌شود.
دو روز پیش خبرگزاری‌ها از اخذ مالیات جدیدی به نام «مالیات خروج از کشور» خبر دادند که در همان ساعات ابتدایی با موج شدیدی از انتقادها و مخالفت‌ها از سوی مردم مواجه شد
جبران بودجه از جیب مردم عادی؟
در آخر اما معترضان معتقدند دولت کمبودهای بودجه‌ای کشور را می‌خواهد از جیب مردم تأمین کند. افرادی که برای گذراندن تعطیلات یا دیدار خانواده به خارج از کشور سفر می‌کنند. این در حالی گفته می‌شود که بسیاری از نهادها و سازمان‌ها با درآمدهای میلیاردی از پرداخت مالیات معاف شده‌اند یا به طرق مختلف از پرداخت آن سرباز می‌زنند و کسی هم پیگیر این موضوع نیست و آن‌وقت مردم عادی باید برای یک سفر چندین بار هزینه و مالیات بدهند. در کشوری که افسردگی شیوع دارد و آمارها حکایت از افزایش روزافزون این بیماری دارند مسئولان باید کمی هم به فکر مردم باشند و شرایط آرامش روانی را لحاظ کنند و با فراهم کردن تسهیلات و برای بهبود روحیه مردم فرهنگ مسافرت را نهادینه کنند.
دیدگاه تان را بنویسید