مانع باج‌گیری کودکان شویم

فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی 

دست مادرش را رها کرد تا بتواند به مغازه‌ای که چند قدم آنطرف‌تر است برود. از پشت شیشه به ویترین مغازه اسباب‌بازی فروشی خیره شد. نگاهی نافذ و گیرا که گویی دل در گرو یکی از وسایل بازی داخل مغازه سپرده است. برگشت و نگاهی به مادرش انداخت که هنوز مشغول خرید بود؛ دوباره به مغازه پر از اسباب‌بازی‌های رنگی رنگی نگاهی انداخت و مردد بود که می‌تواند داخل برود یا نه! مادر برگشت و صدایش کرد، بیا برویم... آهنگ صدای مادر تاثیری بر وی نداشت. همچنان پابرجا بر سر جای خود ایستاد و به تماشای وسایل بازی داخل ویترین ادامه داد. یالا بیا برویم، دیرمان شده... عزمش را جزم کرد و با صدایی لرزان گفت: «نمی‌آیم. مامان این را برایم بخر.... » با شنیدن کلام «نه» مادر، سیلی از اشک بر پهنای صورتش سرازیر شد. صدای ناله و جیغ و داد وی تمامی مغازه‌داران به بیرون کشاند تا ببینند چه اتفاقی افتاده که کودکی با این حجم از خشم و عصبانیت گریه می‌کند... مادر سعی در آرام کردن فرزندش داشت اما مگر کوتاه می‌آمد! با اصرار بر خواسته خویش و قشقرق راه انداختن مایه آبروریزی شده بود تا بتواند به این طریق به مراد خود برسد. براستی در مقابل سرکشی و اصرار نابجای کودکان باید چه واکنشی نشان داد؟! با باج‌گیری کودک و نوجوان چگونه باید برخورد کرد؟

یکی از مشکلات اکثر والدین در هنگام رفتن به خرید، مهمانی یا فروشگاه این است که نمی‌دانند در مقابل خواسته‌های غیر‌منطقی فرزندشان چه پاسخی دهند تا مجبور نشوند برای ساکت کردن وی با باج دادن، تن به خواسته‌اش دهند. والدین باید درنظر بگیرند بچه‌ها برای آنکه به مقصود خود برسند از هر حربه‌ای چون گریه، آزار و اذیت، جیغ کشیدن، پا کوبیدن به زمین، مشت و لگد زدن، کوبیدن سر، به زمین افتادن، و دیگر نمایش‌های خشونت‌بار سرخوردگی بهره می‌برند تا با به بازی گرفتن والدین و جریحه‌دار کردن احساسات‌شان، آنها را مستاصل کنند. به والدین تاکید می‌شود با قرار گرفتن در چنین موقعیت‌هایی تحت فشار‌های کودک یا نوجوان خویش به هیچ وجه، خواسته آنان را اجابت نکنند، زیرا ممکن است به بدرفتاری فرزندشان در آینده منجر شود. اگر این روال به عادت تبدیل شود، کودک یاد می‌گیرد در پی هر بدرفتاری‌اش، می‌تواند پاداش دریافت کند. بنابراین اگر چنین رفتاری در کودک یا نوجوان شکل بگیرد عوض کردن آن کاری دشوار خواهد بود. 

بنابراین والدین تنها زمانی می‌توانند رفتار قشقرق‌آمیز فرزند خویش را متوقف کنند که در مقابل رفتارشان تسلیم نشوند و پاداش و جایزه نیز در اختیار‌شان قرار ندهند. رفتاری که پاداش نگیرد، خاموش می‌شود و مجددا نیز اتفاق نخواهد افتاد. از‌اینرو به پدران و مادران توصیه می‌شود که این رفتار را در هر موقعیت در پیش گیرند؛ فرقی ندارد در خانه خود هستند یا منزل پدربزرگ و مادربزرگ یا در فروشگاه و... اگر قرار باشد که سوءرفتار کودک خود را خاموش کنند اما در میان راه، بصورت یک خط در میان تسلیم خواسته‌های فرزند خود شوند، در اینصورت سوءرفتار تشدید می‌شود؛ در‌واقع با پیش گرفتن چنین رویه‌ای، والدین بچه خود را به قشقرق راه انداختن‌های هرچه بیشتر و بزرگتر دعوت می‌کنند.

نکته دیگر که لازم است والدین در نحوه برخورد با کودک سرکش و بدقلق خود بدانند و همیشه در الگوی فرزندپروری خویش به کار برند، نحوه تعامل و سوال پرسیدن از فرزندشان است؛ از‌اینرو ضروریست به جای پرسیدن سوالی مثل «چرا این کار را کردی؟» از فرزند خود بپرسند «چطور شد که این کار را کردی؟». البته بعضی از کودکان و نوجوانان نیز هستند که در مواجهه با چنین پرسشی مقاومت کرده و با یادآوری وعده‌ها و قول‌هایی که والدین‌شان به آنها داده‌‌اند درصدد طفره رفتن از پاسخ دادن هستند. از‌اینرو تاکید می‌شود هرگز تسلیم تقاضای غیر‌منطقی فرزند خویش نشوید و به جای هرگونه صحبت اضافی، نصیحت یا سر و صدا فقط به گفتن «نه، نمی‌شود» بسنده کنید.