آغاز فعالیت گشت ارشاد در مترو؛
ناموفق، اما ثابت‌قدم
ریحانه جولایی
هفته گذشته خبر ورود گشت‌های ارشاد به مترو پخش شد و اینطور که گفته می‌شود فعالیت این گشت‌ها در ایستگاه‌های مترو شروع شده است.
چند روز پیش بود که محسن محمدیان، مدیر ارتباطات و امور بین‌الملل شرکت بهره‌برداری قطار شهری تهران، به‌طور رسمی از استقرار مأموران گشت ارشاد در ایستگاه‌ها و حتی واگن‌های مترو خبر داد.
او گفت پس از درخواست کتبی فرنوش نوبخت، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری متروی تهران، از نیروی انتظامی، در حال حاضر مأموران پلیس بانوان مترو تهران در ایستگاه‌ها مستقرند و با ارشاد و همچنین تذکر از بانوان بدحجاب می‌خواهند که شئون اسلامی را چه در ایستگاه و چه در داخل واگن رعایت کنند.
«باحجاب وارد مترو شوید»
محمدیان تأکید کرد که از روز یکشنبه ۱۳ مرداد ۱۳۹۸، کار نصب «بنرهای ارشادی با موضوع بدحجابی» و با محتوای «باحجاب وارد مترو شوید»، در ایستگاه‌های متروی تهران شروع شده است.
به نظر می‌آید طرح‌های مبارزه با بدحجابی تمامی ندارد. پیش‌تر هم برخورد با بدحجابان در فرودگاه، هواپیما، داخل خودرو و کافه‌ها از سوی مسئولان انتظامی کشور اعلام شده بود. برپایی دادسرای ارشاد از سوی قوه قضائیه هم جزو اقدامات اخیر مسئولان در زمینه حجاب است
طی چند روز گذشته خبرهایی از قول مدیران این شرکت در خصوص فعال شدن گشت ارشاد و فعالیت پلیس بانوان در موضوع بدحجابی در ایستگاه‌های مترو منتشر و پس‌ازآن گزارش شد که از چند روز پیش مأموران زن نیروی انتظامی در ایستگاه‌های مترو به زنانی که حجاب اسلامی را رعایت نکنند، تذکر می‌دهند. آغاز نصب بنرهای ارشادی در ایستگاه‌های مترو سومین مرحله از اقداماتی است که مدیران شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه وابسته به شهرداری تهران برای رعایت حجاب در مترو در پیش‌گرفته‌اند.
محمدیان با بیان اینکه برخی مسافران از نحوه پوشش بانوان بدحجاب گلایه دارند، گفت: «به همین منظور تلاش می‌کنیم با اجرای ویژه‌برنامه‌های فرهنگی و ترویجی برای حفظ شئون اسلامی گام‌هایی برداریم.»
او به‌صراحت اعلام کرد که حضور مأموران نیروی انتظامی و گشت ارشاد در مترو به درخواست نوبخت انجام‌شده و اضافه کرد: «مدیرعامل شرکت مترو تهران و حومه نیز چند روز گذشته طی مکاتبه‌ای با فرمانده پلیس مترو خواسته بود که در این زمینه اقداماتی انجام دهد.»
هفته گذشته، نوبخت با تأکید بر اینکه رعایت حجاب اسلامی در مترو الزامی است و ارتباطی به واگن یا ایستگاه ندارد، گفته بود: «اطلاعیه‌ای در این زمینه تهیه‌کرده و رهنمودهای لازم در مورد حجاب اسلامی را در همه خطوط و واگن‌های مترو انجام می‌دهیم و برنامه‌ها در این زمینه آغازشده است.»
او همچنین گفته بود: «فعالیت مأموران مترو ارشادی است و در راستای همکاری با پلیس انجام می‌گیرد و تا قبل از ماه محرم تغییراتی را از لحاظ بهبود وضعیت حجاب در مترو شاهد خواهیم بود.» به گفته نوبخت مأموران پلیس زن مترو، همچون سطح جامعه اقدامات لازم را برای ارشاد بدحجابان و بی‌حجابان انجام می‌دهند ولی باید توجه داشت که شرایط در زیرزمین با روی زمین کمی متفاوت است و ما آهسته و پیوسته در این زمینه گام‌های لازم را برداشته‌ایم.
گشت ارشاد همیشه مخالفان و موافقان خود را در جامعه داشته و این سال‌ها برخی رفتارها نشان از این دارد که اقبال عموم مردم با طرح‌های این‌چنینی همراهی ندارد.
گشت ارشاد از کجا آمد؟
اگر بخواهیم کمی به عقب برگردیم باید تاریخچه دقیق گشت ارشاد را از زمان انقلاب بررسی کنیم. به گفته امام خمینی «ممکن است تعرض به زن‌ها در خیابان کوچه و بازار از ناحیه منحرفین و مخالفین انقلاب باشد ازاین‌جهت کسی حق تعرض ندارد و این‌گونه دخالت‌ها برای مسلمان‌ها حرام است و باید پلیس و کمیته‌ها ازاین‌گونه جریانات جلوگیری کنند.» بعدازاین گفته امام خمینی هرکسی به فراخور درکی که از بدحجابی داشت وارد عمل شد.
از آن زمان مسئولان وقت همچون محمدرضا مهدوی کنی وزیر وقت کشور، محمدعلی رجایی وزیر وقت آموزش‌وپرورش و محمد توسلی شهردار تهران نیز در بخشنامه‌هایی اعلام کردند که حجاب باید ابتدا از زنان کارمند شروع شود و بانوان باید پوشش اسلامی را در محل کار رعایت کنند.
پس‌ازآن دادستانی کل انقلاب و اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس هم در خطبه‌های نماز جمعه عنوان کردند: «رعایت حجاب این است که طوری لباس بپوشند که موها و بدن پیدا نباشد و فقط صورت و دودست از مچ ایراد ندارد و البته چادر ضرورتی ندارد. مسئولین مواظب باشند خانم‌ها با زبان آرام این مسئله را بپذیرند البته اگر توجیه نشوند و بخواهند مقاومت کنند طبعاً این حق دولت و حکومت است که در محیط کارش اجازه ندهد آن چیزی که صلاح نمی‌داند جریان داشته باشد.»
در گزارشی که در سال 94 مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر کرد گشت ارشاد را طرحی ناموفق دانست که باعث ایجاد دورویی و نفاق در جامعه می‌شود و علت اصلی این عدم توفیق را نیز در فقدان مطالبه و خواست عمومی دانست
تا سال 76 سختگیری‌های زیادی در رابطه باحجاب اعمال می‌شد اما باروی کار آمدن دولت اصلاحات در سال 76 نوع نگاه به پوشش‌ها رنگ دیگری به خود گرفت و صحبت‌هایی مبنی بر حقوق شهروندی و حق انتخاب پوشش توسط افراد مطرح شد و در این دوران و با توجه به فضای جدید به وجود آمده تقریباً مبارزه با بدحجابی کنار گذاشته شد اما در سال آخر دولت اصلاحات کار به‌جایی رسید که به گفته سردار کارگر معاون اجتماعی نیروی انتظامی با بالا گرفتن بدحجابی در سال 84، رئیس دولت اصلاحات دستور تنظیم راهکار شانزده‌گانه حجاب و عفاف را صادر کرد و این راهکارها در شورای عالی انقلاب فرهنگی دولت اصلاحات به تصویب رسید.
با آغاز کار دولت محمود احمدی‌نژاد در سال 84 طرح حجاب و عفاف از سوی رئیس‌جمهور ابلاغ شد که ابتدا در سال تابستان 85 با حضور ون‌های سبزرنگ گشت ارشاد در خیابان‌ها طرح ارتقای امنیت اجتماعی کلید خورد و در سال 86 نیروی انتظامی این طرح را رسماً در برخورد با چکمه‌پوشان آغاز کرد. البته در زمستان 87 محمود احمدی‌نژاد انتقاداتی را از نحوه اجرای این طرح مطرح کرد و در سال 88 به خاطر انتخابات حساس ریاست جمهوری این طرح تقریباً کم‌رنگ شد ولی در سال 89 با تغییر رویکردی تحت عنوان طرح امنیت اخلاقی ادامه یافت. در سال 90 فعالیتش بیشتر شد و در تابستان 91 به حضور در کنسرت‌ها هم کشیده شد اما باز با انتخابات ریاست جمهوری این طرح کم‌رنگ‌تر شد؛ ولی پس از انتخابات و در تابستان 92 گشت ارشاد دوباره در میدان‌ها، مراکز خرید و کنسرت‌ها حضور یافتند.
در سال‌های اخیر تقریباً با آغاز فصل گرما گشت‌های ارشاد به‌صورت محسوس در خیابان‌ها دیده می‌شود اما بعدتر اطلاع داده شد که حضور هفت هزار نیروی نامحسوس انتظامی برای پیشبرد طرح امنیت اخلاقی که وظیفه آن‌ها مقابله با مصادیق بد پوششی، کشف حجاب در خودرو، مزاحمت برای نوامیس در نظر گرفته‌شده در سطح شهر کلید خورده است.
طبق گفته‌های مقامات نیروی انتظامی از سال 93 پلیس اقدام به رصد ناهنجاری‌ها کرده که چهار موضوع آلودگی صوتی، رانندگی پرخطر در سطح بزرگراه‌ها، انجام حرکات نمایشی، ایجاد مزاحمت برای نوامیس و کشف حجاب در خودروها جزو چهار محور اصلی بودند که با آن‌ها برخورد شده است و طرح امنیت اخلاقی علاوه بر اینکه به شکل محسوس در سطح گسترده‌ای در میدان‌ها، مجتمع‌های تجاری و بزرگراه‌های پایتخت به اجرا درآمده گشت نامحسوس پلیس امنیت اخلاقی نیز در سطح معابر فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. البته این نیروها حق برخورد با شهروندان را ندارند و تنها اطلاعات مصادیق را به پلیس امنیت منتقل خواهند کرد چراکه تنها پلیس به شکل محسوس و بالباس نیروی انتظامی حق برخورد با شهروندان خاطی را دارد.
موضوع مبارزه با بدحجابی همواره مطرح بوده است
به‌هرحال از ابتدای انقلاب باوجود کمیته‌ها و یا گشت‌هایی تحت عنوان گشت جندالله، گشت ثارالله، گشت انصار، گشت ارشاد و ... موضوع مبارزه با بدحجابی همواره مطرح بوده است و امروز هم شاهد گشت‌های محسوس و نامحسوس هستیم. البته در گزارشی که در سال 94 مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر کرد این طرح را ناموفق دانست که باعث ایجاد دورویی و نفاق در جامعه می‌شود و علت اصلی این عدم توفیق را نیز در فقدان مطالبه و خواست عمومی دانست.
همان‌طور که گفته شد و دیده می‌شود گشت ارشاد هیچ زمانی جزء طرح‌های موفق نیروی انتظامی نبوده است و اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده پیشین نیروی انتظامی هم‌بارها در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره‌کرده بود که اگر پلیس را نسبت به برخورد با موضوعات حجاب معاف کنند از مسئولین تشکر و قدرانی خواهند کرد.
یکی دیگر از مصادیقی که همواره ناموفق بودن گشت ارشاد را به رخ می‌کشد وعده‌های انتخاباتی است. می‌توان به‌جرئت گفت در زمان انتخابات یکی از وعده‌های اصلی تمام نامزدها حذف و جمع‌آوری این گشت‌ها است؛ اما زمانی که رقابت تمام می‌شود این وعده هم مانند سایر وعده‌ها و قول و قرارها به فراموشی سپرده می‌شود یا پس از دوره‌ای سکوت گشت‌ها با طرح‌های جدید و رفتارهای خشونت‌آمیز بیشتر وارد عمل می‌شوند.
بازگشت هرچه سریع‌تر به عقب
به نظر می‌آید این طرح‌ها تمامی ندارد. پیش‌تر هم برخورد با بدحجابان در فرودگاه، هواپیما، داخل خودرو و کافه‌ها از سوی مسئولان انتظامی کشور اعلام شده بود. برپایی دادسرای ارشاد از سوی قوه قضائیه هم جزو اقدامات اخیر مسئولان در زمینه حجاب است. جایی که مرکزی برای گزارش‌های مردمی نسبت به بی‌حجابان خواهد بود.
همچنین ارسال پیامک‌های جریمه خودرو به خاطر بی‌حجابی، تعیین جریمه نقدی و حبس برای خاطیان و حکم یک تا 10 سال زندان برای افرادی که فیلم برای شبکه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران بفرستند هم در زمره همین اقدامات قرار می‌گیرد. همچنین چند روز نیز پیش شنیده شد که نیروی اماکن با حضور در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای تهران به فروشندگان گفته که باید ازاین‌پس به‌جای روسری و شال، مقنعه بر سر کنند و در غیر این صورت فروشگاه پلمپ خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید