سکوت سهمگین دنیای دیجیتال مرگبار است

فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی 

امروزه با‌توجه به آنکه نظاره‌گر نا‌به‌سامانی‌هایی در بخش‌های اقتصادی و سیاسی کشور هستیم، تازه‌ترین پژوهش‌های حوزه اجتماعی نیز از خبر‌های ناخوشایند موجود در بستر خانواده و ارتباطات اعضا با یکدیگر پرده‌برداری کردند. در همین راستا بررسی‌های انجام شده در حوزه اجتماع‌های خانوادگی از کاهش میزان گفت‌و‌گو در بین اعضای خانواده‌های ایرانی خبر داده‌ که بطور متوسط مقدار صحبت رد‌و‌بدل شده میان افراد از 2 ساعت به 20 دقیقه در طول شبانه‌روز تقلیل پیدا کرده است. درواقع در روزگار حاضر بدلیل شرایط سخت معیشتی که خانواده‌ها با آن دست به گریبان هستند، ظهور پدیده «بحران سکوت» در میان فضای خانوادگی خیلی هم پدیده‌ای عجیب و دور از ذهن تلقی نمی‌شود؛ اینکه هر یک از افراد در طول شبانه‌روز چه مدت زمانی را برای وقت‌گذرانی با‌هم صرف می‌کنند در زمره مسائلی است که در سال‌های اخیر نسبت به آن هشدار‌های بسیاری داده شده است. 

در عصر حاضر با‌توجه به نوسانات اقتصادی حاکم بر فضای جامعه، خانواده‌های امروز ایرانی از خانواده متعادل و بهنجاری که باید هسته اولیه و اصلی جامعه سالم و روبه رشد را تشکیل دهد، فاصله زیادی گرفته است؛ در موقعیت فعلی هر دو والد درخانواده مجبور هستند برای تامین مایحتاج اولیه و گذراندن معیشت فرزندان ساعات طولانی از روز را خارج از خانه و بدور از یکدیگر سپری کنند. از‌اینرو اشتغال طولانی مدت والدین سبب می‌شود به رغم آنکه به لحاظ فیزیکی در زیر یک سقف زندگی می‌کنند، به لحاظ عاطفی و معنوی فرسنگ‌ها از همدیگر دور باشند و هر کدام در دنیای درونی خویش با مشغولیات ذهنی مربوط به گرفتاری‌های خاص خود درگیر باشند. در چنین شرایطی که هیچ‌یک از اعضای خانواده در اندیشه ایجاد زمانی خاص برای گفتگو نیستند، دیگر نیاز به صحبت‌کردن و معاشرت به عنوان یک فرآیند طبیعی و ضروری در ساختار زندگی این خانواده احساس نمی‌شود که لازم باشد برای آن معنا، مفهوم و فرصتی ویژه ایجاد شود. در‌حقیقت کمرنگ‌شدن روابط میان اعضای خانواده یکی از مسائل مهمی است که نارسایی‌ها و تبعات جبران‌ناپذیر و بنیادی را برای نظام خانواده‌ به همراه دارد. به همین ترتیب در چنین خانواده‌ای راه برای ورود بسیاری از آسیب‌ها و معضلات اجتماعی همچون سست شدن بنیان خانواده، گسترش شکاف نسلی، کمرنگ شدن صمیمیت میان اعضا، طلاق‌های عاطفی و همچنین کاهش نرخ ازدواج هموار می‌شود. 

براساس تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده روانشناسان معتقدند در دوران حاضر متاسفانه خانواده به عنوان مهمترین و موثر‌ترین نهاد اجتماعی، کارکرد اصلی و حیاتی خود را که کمک به رشد و تعالی اعضای آن می‌باشد از دست داده است؛ به همین علت است که امروزه، پدیده «بحران سکوت» به عنوان یک معضل اجتماعی به شدت خانواده‌ها را مورد تهدید قرار داده و کمر بر فروپاشی بنیان آن بسته است. از منظر آسیب شناسی می‌توان گفت هنگامیکه جامعه شرایطی را بر والدین تحمیل می‌کند که آنها مجبورند تا پاسی از شب، برای تهیه مخارج زندگی مشغول کسب در‌آمد باشند، دیگر رمقی برای این عزیزان باقی نمی‌ماند که بخواهند زمانی را با همسر و فرزندان خویش وقت بگذرانند. در چنین موقعیتی خانواده‌ای را می‌بینیم که شاید گهگاهی به بهانه تماشای تلویزیون دور یکدیگر جمع می‌شوند که در این فضا هم تنها متکلم‌وحده همان قاب شیشه‌ای خواهد بود که یکه و تنها افراد خانواده را بالاجبار کنار یکدیگر جمع کرده است؛ خانواده‌ای که فقط به صورت فیزیکی در کنار هم هستند و به لحاظ ذهنی- روانی هر‌کدام در دنیای خودشان سیر می‌کنند. نکته جالب‌تر آن است که بعضا در همین دورهمی‌های گاه‌و‌بیگاه هم شاهد سرهای فرورفته در گوشی هستیم که هم‌سخنی با دوستان مجازی در صفحات اجتماعی را به درکنار خانواده بودن ترجیح می‌دهند. به همین ترتیب سردی عاطفی در روابط زناشویی و والد-فرزندی شکل می‌گیرد که منجر به سست شدن روابط بین فردی صمیمانه افراد با یکدیگر می‌شود؛ کمرنگ شدن تفاهم، صمیمیت و همدلی اعضا باهم تنها بخشی از آسیب‌های وارد شده بر هسته خانواده می‌باشد؛ بنابراین چنین خانواده‌ای ممکن است با بروز یک تلنگر و یا یک بحران تا مرز ازهم پاشیدگی پیش‌برود که طلاق قانونی و یا طلاق عاطفی یکی از پیامد‌های منفی وجود اختلالات ارتباطی میان اعضا محسوب می‌شود.

باتوجه به مطالب مطرح شده بطور خلاصه می‌توان گفت والدین برای داشتن یک خانواده سالم، متعادل و بهنجار باید فضایی را در جهت افزایش هرچه بیشتر تعاملات و ارتباطات صمیمانه اعضا با یکدیگر فراهم آورند تا به این ترتیب افراد بتوانند از طریق گفت‌و‌گو و تبادل اطلاعات در جوی گرم و دوستانه از همنشینی با یکدیگر نهایت لذت کسب نمایند. از‌اینرو به عنوان نکته آخر به پدران و مادران توصیه می‌شود برای بهبود روابط خانوادگی و همچنین فراگیری مهارت‌های ارتباطی موثر‌تر حتما از راهبرد‌های روانشناسان و متخصصان مجرب استفاده نمایند تا همواره مزرعه زندگانی آنان سر‌سبز و خرم باشد.