توصیه‌هایی به والدین برای مهار خشم کودکان
با خشم و عصبانیت کودکان همدلی کنید
فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی
همه ما «خشم» را می‌شناسیم و آن را احساس کرده‌ایم. قطعا اکثریت افراد در طول زندگی لحظاتی را تجربه کرده‌اند که از شدت طغیان خشم همچون کوه آتشفشان در حال منفجر شدن بودند؛ در این مواقع افراد ممکن است خواه فرصت ابراز خشم و غضب را بدست آورند و خود را به عبارتی خالی کنند و یا اینکه ناگزیرند آن را فروخورده و سرکوب کنند. احساس «خشم و عصبانیت» درزمره آن دسته از هیجان‌هایی است که بسیاری از افراد در کنترل آن و مهار خویشتن نا‌موفق بوده‌اند، البته شدت ابراز خشم بسته به شرایط و موقعیت ناکام‌کننده مقدمه‌ای برای ظهور پرخاشگری است که در افراد مختلف به صورت‌های متفاوتی ابراز می‌شود. درست است که «خشم» یک هیجان پایه و بهنجار در سرشت آدمی است ولی یادگیری نحوه مقابله و کنار آمدن با آن امری ضروری تلقی می‌شود. درواقع یکی از مهمترین دغدغه‌هایی که اکثر والدین در تربیت فرزند خود با آن روبرو هستند همین چالش چگونگی «کنترل خشم» است و شکایت اصلی این دسته از پدران و مادران این است که فرزندانی به شدت اخمو و پرخاشگر دارند. نکته حائز اهمیت در پاسخ به وجود خشم و عصبانیت کودکان، آن است که پدران و مادران فراموش می‌کنند که فرزندان انعکاس‌گر تمام رفتار‌هایی هستند که از بزرگتر‌های خویش دیده‌اند؛ در اکثر اوقات کودکان تحت تاثیر دنیای اطراف، اعمال و کردار والدین خویش از طریق «یادگیری مشاهده‌ای» ثبت و ضبط می‌کنند و سپس عین همان رفتار‌ها را چه مثبت و یا منفی دقیقا مو‌به مو تکرار می‌کنند. ازاین‌رو روانشناسان براساس تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده اظهار دارند که آموزش «مهارت‌های کنترل خشم» به کودکان یکی از مهمترین مهارت‌های زندگی در راستای فرزند‌پروری موفق می‌باشد. به این ترتیب کودکان از طریق آموزش یاد می‌گیرند در مواجه با بدرفتاری‌ها و موقعیت‌های ناکام‌کننده خشم خویش را مدیریت کنند. البته مساله بسیار خطیر دیگری که باید مطرح شود این است که والدین ابتدا خودشان باید مهارت‌های کنترل و مدیریت خشم و عصبانیت را یاد بگیرند و الگوی مطلوب و موجهی را از خود به فرزندانشان نشان دهند تا کودکان بتوانند با درک بیشتر و به نحو مطلوب‌تر چگونگی کنترل خشم را به عنوان یکی از مهارت‌های مهم زندگی فرا‌بگیرند. بر این اساس روانشناسان معتقدند که از سن 3 سالگی به بعد که کودک به درک بیشتری از خود می‌رسد ضروریست والدین درباره انواع هیجانات و احساسات با دلبندانشان به گفتگو بپردازند و از «خشم» و راههای چگونگی ابراز آن به عنوان یکی از هیجانات طبیعی در ذات و وجود آدمی صحبت کنند. در همین راستا روانشناسان تاکید می‌کنند به فرزندان بیاموزید به جای سرکشی و رفتار‌های پرخاشگرانه بهتر است نیاز‌ها و خواسته‌هایشان را به صورت کلامی و از راه گفتگو مطرح کنند؛ همچنین والدین باید متذکر شوند که از خشم و پرخاشگری به عنوان وسیله‌ای برای جلب توجه و ارضای تمایلات خویش استفاده نکنند و یاد بگیرند بیشتر بر حل مساله مشکل یا ناراحتی متمرکز باشند. البته بسیار مهم است که والدین با توضیحات و آموزش‌های خویش، درک این نکته که «احساس عصبانیت» هم مانند مابقی هیجانات است را در وجود کودک نهادینه کنند تا به این ترتیب از احساس گناهی که وی هرازگاهی تجربه می‌کند اندکی بکاهند. بنابراین ضروری است کودک یاد بگیرد احساسات منفی خود را با کلام ابراز کند و از بروز آن به شکل رفتار‌های پرخاشگرانه همچون شکستن، پرت کردن، کتک زدن یا فحش دادن باید پرهیز کند. از اینرو بسیار مهم است والدین در هنگام حالت‌های عصبانیت، رفتار مناسبی را ابراز کنند؛ زیرا کودکان چشمان تیز‌بینی دارند و رفتار والدین و چگونگی کنترل احساسات آنها را در مواقع بحرانی را به شدت زیر نظر دارند و هیچ واکنشی از دیدشان پنهان نمی‌ماند. درواقع با‌توجه به تمام مطالب مطرح شده می‌توان گفت صرف‌نظر از اینکه چه موضوعی سبب خشم فرزندتان شده، سعی نکنید خشم و عصبانیت وی را به سخره بگیرید و بی‌اهمیت جلوه دهید؛ در‌عوض در چنین شرایطی بهتر است با او «همدلی» کنید، به حرف‌هایش گوش دهید و شرایط را طوری هموار سازید که بتواند به راحتی در فضایی صمیمانه دلایل بروز خشم را بیان نماید. در این صورت فرزند شما دیگر نیازی به صرف انرژی برای اثبات خویش به شما را ندارد و به تدریج یاد می‌گیرد که در مواقع بحرانی بهتر است عقلانی و منطقی عمل کند و کمتر واکنش‌های هیجانی بروز کند. از اینرو به والدین عزیز به عنوان اصلی‌ترین مربیان زندگی دلبندانشان تاکید می‌شود با فرزندان خویش دوست باشند. لذا هنگامی که کودک احساس نزدیکی زیادی را با والدین خود داشته باشد، در مواقع استرس‌زا و شرایط صعب زندگی می‌تواند به صورت خلاقانه‌تر در مسیر کشف راه‌حل‌های مشکلاتش پیش‌قدم باشد. همچنین به عنوان نکته آخر توصیه می‌شود اگر رفتار‌های پرخاشگرانه در کودکتان شدید است حتما از کمک روانشناسان متخصص بهره بگیرید تا با استفاده از راهبرد‌های سازنده آنان مسیر رشد و پیشرفت فرزندتان را راحت‌تر سپری کنید.
دیدگاه تان را بنویسید