عبور ذخایر اورانیوم غنی شده کشور از مرز ۳۰۰ کیلوگرم
ایران از سقف برجام گذشت
تا دیروز هرچه بود وعده بود و تهدید و حرف؛ اما دیروز به نقل از یک منبع آگاه خبر آمد که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعد از توزین روز چهارشنبه هفته گذشته، مجددا وزن تولید مواد غنی شده ایران را اندازه‌گیری کردند و مشخص شد که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران از سقف ۳۰۰ کیلوگرم عبور کرده است. بعد از آن محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز تایید کرد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران از مرز ۳۰۰ کیلوگرم گذشته است.
محبوبه ولی
ظریف دیروز این خبر را در حاشیه مراسم ختم مرتضی صفاری نطنزی، نماینده مرحوم نطنز و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تایید کرد و ادامه داد: «طبق آنچه بنده اطلاع پیدا کردم ایران طبق برنامه‌اش از مرز ۳۰۰ کیلو عبور کرده و این را قبلاً هم اعلام کرده بودیم. بر اساس آنچه اعلام شده خیلی شفاف گفته‌ایم چه کار می‌کنیم و براساس آن عمل می‌کنیم؛ این را از حقوق خودمان در داخل برجام می‌دانیم.»
این نخستین گام عملی و ملموس ایران برای خروج از تعهدات دست و پاگیر برجام است و البته ناقوس خطر برای اروپا.
حالا چه می‌شود؟
بدین ترتیب ایران و دیگر طرف‌های برجام وارد دوران جدیدی از برجام یا شاید بهتر باشد بگوییم پسابرجام می‌شوند و مهمترین سوال در این کارزار، این است که حالا چه می‌شود؟ اینکه ایران رفته رفته دارد پایش را از گِل برجام بیرون می‌کشد و برای این کار بلوف هم نمی‌زند دیگر کاملا عیان شده، اما اینکه در نتیجه این اقدام ایران چه اتفاقی خواهد افتاد، همچنان مرموز و ناپیداست. فرضیات مختلفی را می‌توان در نظر گرفت؛ مثلا اینکه جنگ شود که البته اتفاقات چند هفته اخیر نشان داده این احتمال به قدری ضعیف است که دست کم فعلا محل اعتنا نیست.
احتمال دیگر تحریم اروپا علیه ایران است؛ تحریم‌هایی که از سوی شورای امنیت اعمال می‌شوند، مکمل تحریم‌های دونالد ترامپ خواهند بود و شرایط را برای ایران بسیار سخت‌تر خواهند کرد. این احتمال از آن جهت که اروپایی‌ها طی ماه‌های گذشته بارها هشدار داده‌اند که ایران در صورت خروج از برجام با عواقب سختی رو به رو خواهد شد، وجود دارد اما از سوی دیگر امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه همین چند روز پیش در جریان اجلاس کشورهای گروه 20، اعلام کرد که «حتی اگر ایران توافق هسته‌ای را نقض کند، اروپا قصد ندارد به تبعیت از آمریکا فوراً تحریم‌هایی را علیه این کشور وضع کند.» او تاکید کرده بود «در صورتی که عدم پایبندی مشاهده شود، فرانسه، آلمان و انگلیس قبل از هر چیزی با وزیر ایران در این خصوص گفت‌وگو می‌کنند.» روزنامه وال‌استریت ژورنال درباره این گفتگوها نوشته است: «طبق مفاد برجام، در چنین شرایطی روند و گام‌هایی برای بررسی وضعیت وجود دارد که دست‌کم ۵۰ روز به طول می‌انجامد. تنها پس از این مدت زمان است که اگر ایران همچنان خارج از برجام عمل کند، اروپا احتمالاً تحریم‌هایی وضع خواهد کرد.»
بنابراین روشن است که یکی از اتفاقاتی که به دنبال خبر دیروز یعنی شکستن سقف برجام از سوی ایران خواهد افتاد، حتمی بودن سفرهای دیپلماتیک بیشتر و در سطوح بالاتر به ایران خواهد بود.
زنگنه: پول نفت را به اینستکس بریزید
قطعا محتوای این سفرها بیش از هر چیز معطوف به اینستکس خواهد بود. در واقع احتمال دیگر درباره اینکه پس از این چه خواهد شد، راه‌اندازی یک اینستکس نصفه نیمه است. اروپا سرعت وعده‌هایش درباره اینستکس را شدت بخشیده تا جایی که فدریکا موگرینی روز یکشنبه خبر داد که «اینستکس در حال پردازش اولین تراکنش است.» او حتی گفت که علاوه بر انگلیس، فرانسه و آلمان، هفت کشور اروپایی دیگر نیز به اینستکس پیوسته‌اند.
برای ایران اما این خبرهای به ظاهر بزرگ و خوشایند تغییری در رویه‌ای که پیش گرفته ایجاد نکرده است. ایران همچنان بی‌اعتنا به مژده‌های صرفا کلامی موگرینی وعده پنج روز دیگر یعنی 16 تیرماه را می‌دهد که قرار است مرحله دوم کاهش تعهدات برجامی‌اش را به اجرا بگذارد. اینکه در این فرصت کوتاه اروپا بتواند با اینستکس ایران را راضی کند، بعید به نظر می‌رسد؛ چراکه دو طرف اختلاف نظر جدی بر سر اینکه اینستکس مربوط به چه نوع کالاهایی باشد دارند؛ کالاهای غیرتحریمی یا همه کالاها؟ دولت ترامپ قبلا اعلام کرده است که مشکلی با اینستکس ندارد به شرط آنکه کالاهای مبادله شده در قالب آن تحریمی نباشد. ایران اما تاکید دارد که کالاهای تحریمی نیز باید از طریق این کانال مبادله شوند.
بیژن زنگنه که در وین به سر می‌برد دیروز در بدو ورود به هتل کوربوگ وین به خبرنگاران گفت: «اگر اینستکس را به عنوان یک عملیات در نظر بگیرند، بدون واریز مطمئن پول به آن، یا با واریز ۳ یا ۴ میلیون دلار یا یورو، این ساز و کار پاسخگو نیست؛ باید پول نفت به آن واریز شود.»
ظریف دیروز در پاسخ به این پرسش که اگر آمریکا اروپا را تحریم کند چه اتفاقی می‌افتد، گفت: این مشکل اروپایی‌هاست که باید مشکل خود را حل کنند. سخنگوی وزارت خارجه نیز تاکید کرد که اگر اروپایی‌ها گام عملی‌تری بردارند، کاهش تعهدات ایران قابل بازگشت است
طناب پوسیده یا حبل متین؟
اما به‌هیچ‌وجه به نظر نمی‌رسد اروپا بتواند آمریکا را راضی کند که کالاهای تحریمی نیز در کانال اینستکس مبادله شوند مگر اینکه با یک فرض محال تن به تحریم آمریکا دهد. ظریف دیروز در پاسخ به این سوال که اگر آمریکا اروپا را تحریم کند چه اتفاقی می‌افتد، گفت: «این مشکل اروپایی‌هاست که باید مشکل خود را حل کنند.» حال باید در روزهای پیش رو دید که اروپایی‌ها چگونه خواهند توانست این مشکل را حل کنند. سخنگوی وزارت خارجه دیروز تاکید کرد: «اگر اروپایی‌ها گام عملی‌تر، ملموس‌تر و کامل‌تر بردارند اقدامات کاهش تعهدات ایران قابل بازگشت است وگرنه ادامه خواهیم داد.»
انتظار دولت این است که اروپا هزینه خروج آمریکا از برجام را بدهد و با کاربردی کردن سازوکاری مانند اینستکس منافع اقتصادی ایران را به صورت حداکثری تامین کند تا ایران نیز در عوض دست از کاهش تعهدات برجامی خود بردارد. اما این تنها آمریکا نیست که سنگ بزرگ پیش پای اینستکس است. در ایران جناح مخالف دولت نیز معترض و منتقد سرسخت اینستکس هستند. در سه روز گذشته که خبر عملیاتی شدن سازوکار اینستکس منتشر شده، رسانه‌های اصولگرا مکرر هشدار می‌دهند که «مبادا دولت روحانی دوباره فریب «آب‌نبات چوبی» اروپایی‌ها را بخورد؟»
ایران همچنان بی‌اعتنا به مژده‌های صرفا کلامی موگرینی وعده پنج روز دیگر یعنی 16 تیرماه را می‌دهد که قرار است مرحله دوم کاهش تعهدات برجامی‌اش را به اجرا بگذارد
از دید آنها اینستکس طناب پوسیده اروپایی است که دولت با آن دوباره به چاه برجام باز می‌گردد و از دید موافقان، این ساز و کار ریسمان محکمی است برای نجات برجام و تامین حداقل نیم‌بند منافع ایران.
به هر حال خوب یا بد، نتیجه مذاکرات چند روز آتی ایران و اروپا بر سر این ساز و کار تعیین خواهد کرد که ایران باز هم سقف برجام را خواهد شکافت و از آن عبور خواهد کرد یا به عقب بازخواهد گشت.
دیدگاه تان را بنویسید