آمریکا تبادل اورانیوم غنی شده ایران را تحریم کرد؛
تله هسته‌ای
محبوبه ولی
ایران در برجام مانده است و قصد خروج از آن را ندارد؛ هرچند که مقامات ایرانی مداوم هشدار می‌دهند که در صورت قطع امید کامل از برجام و سایر اعضای آن، از این توافق خارج خواهند شد، اما در عمل نشان داده‌اند که دست‌کم در شرایط موجود، خروج از برجام را پرهزینه‌تر از ادامه آن می‌دانند. ایران در پی همین پایبندی به برجام، تاکنون تمام تعهدات مربوط به فعالیت هسته‌ای خود را بی‌کم و کاست به اجرا گذاشته و به هر نوع بررسی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تن داده است.
تمام گزارش‌های آژانس در طول اجرای برجام موید عمل کردن ایران به تعهداتش در این توافق هسته‌ای است؛ حتی گزارش‌های مربوط به یک سالی که ترامپ از برجام خارج شده نیز چنین است. هر بار که آمریکا یا اسرائیل سعی کرده‌اند سندی دال بر تخطی ایران از توافقات برجام پیدا کنند، اسناد آژانس درباره عملکرد ایران، ادعای آنها را بی‌اعتبار کرده است.
برای تیم ترامپ پس از تلاش و فشارهای مستمر یکساله بر پیکره ایران، مسجل شده که ایران دست‌کم در این شرایط بهانه‌ای در زمینه هسته‌ای به دست واشنگتن و متحدانش نخواهد داد؛ حالا اما به نظر می‌رسد کاخ سفید با تصمیم دیروزش درباره معافیت‌های هسته‌ای ایران به دنبال «بهانه» و گرفتن «آتو» از ایران است.
دولت آمریکا چند هفته‌ای هست که درگیر تصمیم‌گیری درباره این موضوع است. اوایل ماه جاری شبکه خبری سی ان ان گزارش داد که دونالد ترامپ و مشاوران او در حال انجام بررسی‌های لازم برای لغو دسته‌ای از معافیت‌های تحریمی هستند که به چندین کشور امکان همکاری با ایران در پروژه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای را داده است. بحث بر سر معافیت‌هایی بود که دولت ترامپ بعد از خروج از برجام برای مراکز هسته‌ای اراک، بوشهر و فردو صادر و اعلام کرد که هدف از صدور این معافیت‌ها حفظ نظارت بر این تأسیسات است.
این شبکه خبری در گزارش خود تاکید می‌کرد که جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و مایک پمپئو، وزیر خارجه دولت ترامپ هر دو مخالف تمدید این معافیت‌ها هستند اما دسته‌ای دیگر هشدار می‌داده‌اند که با لغو این معافیت‌ها، دیگر طرفین برجام به ویژه روسیه و چین دیگر به تعهدات خود درخصوص محدودیت‌های همکاری هسته‌ای با ایران عمل نخواهند کرد و بدین ترتیب امکان اصلاح تاسیسات هسته‌ای ایران برای کشورهایی مانند روسیه و چین فراهم خواهد شد.
محدودیت برای تاسیسات هسته‌ای بوشهر
درنهایت واشنگتن دیروز تصمیم خود را اعلام کرد. وزارت خارجه آمریکا طی بیانیه‌ای عنوان کرد که معافیت اتحادیه اروپا، چین و روسیه برای همکاری تحقیقاتی و غیرنظامی هسته‌ای با ایران در نیروگاه هسته‌ای بوشهر، تاسیسات غنی‌سازی فردو، تاسیسات هسته‌ای در اراک و راکتور تحقیقاتی تهران تمدید می‌شود، اما درعین‌حال معافیت انتقال آب سنگین مازاد به عمان و مبادله اورانیوم غنی‌شده با کیک زرد را لغو کرده است.
در بیانیه وزارت خارجه آمریکا آمده است: «از روز چهارم ماه مه (دیروز) کمک به گسترش تأسیسات هسته‌ای بوشهر ایران به بیش از واحد رآکتور موجود مورد تحریم قرار می‌گیرد. علاوه بر این، فعالیت برای انتقال اورانیوم غنی‌شده به بیرون از ایران برای تبادل آن با اورانیوم طبیعی مورد تحریم قرار می‌گیرد.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «ما همچنین دیگر اجازه نخواهیم داد تا ایران آب سنگین مازادی را که تولید کرده است، انبار کند؛ آب سنگین از این نوع نباید به هیچ طریق در ایران وجود داشته باشد.»
این در حالی است که بر اساس برجام، ایران می‌تواند غنی‌سازی اورانیوم را در سطح 3.67 درصد ادامه دهد و باید مازاد اورانیوم غنی شده خود را به خارج از کشور انتقال دهد؛ بر این اساس اگر مقدار اورانیوم غنی شده موجود در ایران به بیش از 300 کیلو برسد، نقض برجام خواهد بود. این بخش از تعهد ایران، اتفاقا موضوعی است که از سوی سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دقت و حساسیت بالای کنترل می‌شده است.
دوراهی توقف هسته‌ای یا نقض برجام
حالا اما با تحریم‌های تازه آمریکا درباره ممنوعیت انتقال مازاد آب سنگین و اورانیوم غنی شده ایران به خارج از کشور، مشخص نیست که تکلیف گزارش‌های آژانس از پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای چه خواهد بود.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که واشنگتن قصد دارد از این طریق در گزارش‌های بعدی آژانس اخلال و اشکال ایجاد و در ادامه ایران را به نقض برجام و مفاد آن متهم کند.
دولت ترامپ معافیت انتقال آب سنگین مازاد به عمان و مبادله اورانیوم غنی‌شده با کیک زرد را لغو کرده است؛ در حالی که مطابق برجام اگر مقدار اورانیوم غنی شده موجود در ایران به بیش از 300 کیلو برسد، نقض برجام خواهد بود و ایران باید مازاد این مقدار را از کشور خارج کند
رضا نصری، کارشناس مسائل سیاست خارجی روز گذشته درباره تصمیم تازه دولت ترامپ، در صفحه توئیتری خود نوشت: «دولت آمریکا با لغو معافیت‌های مربوط به انتقال مازاد آب سنگین به عمان و مبادله اورانیوم در ازای کیک زرد، قصد دارد در عمل مانع انجام تعهدات ایران شود.»
او ادامه داده: «قاعدتاً آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌تواند ایران را - پس از ممانعت آمریکا از اجرای تعهداتش- به عدم پایبندی متهم کند. اگر هم نکند، این زمینه‌ای خواهد شد تا آمریکا اعتبار گزارش‌های آژانس را زیر سوال ببرد.»
بدین ترتیب آمریکا قصد دارد ایران را ناقض برجام معرفی کند، مگر اینکه ایران غنی‌سازی اورانیوم را به‌طورکامل متوقف کند؛ چراکه در صورت توقف غنی‌سازی دیگر اورانیوم مازادی در کشور وجود نخواهد داشت که نیاز به خروج آن از کشور باشد.
نکته دیگر مربوط به کیک زرد است. از کیک زرد یا همان اکسید اورانیوم غلیظ شده برای تهیه اورانیوم غنی شده استفاده می‌شود. ایران اورانیوم غنی شده را با کیک زرد تبادل می‌کرد؛ با تحریم تازه آمریکا دسترسی ایران به کیک زرد نیز محدود می‌شود که این سنگی دیگر بر سر راه غنی‌سازی در ایران خواهد بود.
پیشنهاد مذاکرات جدید هسته‌ای
بر اساس بیانیه‌ای که در سایت وزارت خارجه آمریکا قرار گرفته، «مایک پامپئو»، وزیر خارجه آمریکا مدعی شده است که این تصمیم با هدف «محروم‌سازی ایران از هرگونه مسیری به سوی تسلیحات هسته‌ای» اتخاذ شده است.
حال ایران باید در کنار پیدا کردن راه‌های فروش نفت، در جستجوی راه‌های تداوم چرخش چرخ هسته‌ای نیز باشد و در آن سو دولت ترامپ در انتظار کوچکترین آتو برای متهم کردن ایران به نقض برجام است.
رضا نصری، کارشناس مسائل سیاست خارجی در صفحه توئیتری خود نوشته است: «دولت آمریکا با لغو معافیت‌های مربوط به انتقال مازاد آب سنگین به عمان و مبادله اورانیوم در ازای کیک زرد، قصد دارد در عمل مانع انجام تعهدات ایران شود.»
در این میان برخی به طرف‌های دیگر برجام امیدوارند؛ هرچند که در مقوله خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های شدید علیه ایران، آبی از دیگر طرف‌های برجام گرم نشد. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس روز گذشته در واکنش به تصمیم تازه دولت ترامپ، مذاکرات تازه با اعضای برجام را پیشنهاد کرده است.
او گفته است: «در برجام قرار بود تولیدات هسته‌ای ایران از طریق کشورهایی مانند عمان و روسیه وارد شود و بعد مواد خام گرفته شده و چرخه هسته‌ای تحت‌نظر آژانس وجود داشته باشد، اما آمریکا با تحریم‌های اخیر عملاً می‌خواهد صنعت هسته‌ای ایران را دچار رکود کند، لذا باید در قالب برجام با اعضای برجام و آژانس هسته‌ای مذاکرات تازه‌ای شروع شود و این مجوز گرفته شده که ایران در داخل سوخت ۲۰ درصد و بالاتر را انجام دهد.»
فلاحت‌پیشه با بیان اینکه این کار برای اعضای برجام هزینه‌ای ندارد چون ایران توان هسته‌ای را داراست، ادامه داده است: «کشورهای عضو برجام که حاضر نبودند در تحریم هزینه بدهند حداقل در مورد تولید سوخت هسته‌ای ۲۰ درصد و بالاتر هزینه کنند. ما در قالب قوانین مجلس شورای اسلامی و بعد نظارتی‌مان این درخواست را داریم.»
روسیه واکنش مثبتی به تصمیم تازه ترامپ نداشته است؛ احتمالا دیگر اعضای برجام نیز چنین واکنشی داشته باشند؛ اما تجربه یک سال گذشته نشان داده انتظار هزینه‌ای بیش از «واکنش منفی نشان دادن» از دیگر طرف‌های برجام، انتظار عبثی است!
دیدگاه تان را بنویسید