کاخ سفید به پیشنهاد تبادل زندانیان ظریف پاسخ منفی داد
گره کو ر یا اولین گام مذاکره؟
محبوبه ولی، روزنامه نگار
روزنامه نیویورک تایمز در زمستان 94 گزارشی از 14 ماه مذاکره پنهانی ایران و آمریکا برای تبادل زندانی منتشر کرد و نوشت: «تیم آمریکایی به رهبری مک‌گرک، نماینده وزارت خارجه آمریکا، برای نخستین بار در نوامبر ۲۰۱۴ در ژنو با گروهی از دستگاه‌های امنیتی ایران ملاقات کرده و رایزنی برای تبادل زندانیان را آغاز کردند؛ ملاقات‌ها ماهانه یا هر ۶ هفته برگزار می‌شد.»
ظریف: نامه‌ای از نماینده ویژه آمریکا در امور گروگان‌ها به دستم رسیده؛ می‌دانید نامه چه چیزی می‌گفت؟ می‌گفت که لطفاً آمریکایی‌های زندانی را آزاد کنید؛ یک پیشنهاد نبود. جریان فکری در واشنگتن این است که از ما انتظار داشته باشند اقداماتی یک‌جانبه انجام دهیم
این روزنامه پس از شرح جزئیاتی از این ملاقات‌ها، ادامه داده بود که «درنهایت طرفین تصمیم گرفتند تبادل اسرا را با اجرای توافق اعلام کنند، اما باز هم اختلاف‌هایی در آخرین ساعات رخ داد. یکی از اختلاف‌ها درباره اسناد مربوط به توافق هسته‌ای بود. ساعت ۹ صبح شنبه به وقت وین، کری با ظریف و همتایان اروپایی دیدار کرد و با وزیر خارجه فرانسه تماس گرفت. کری تلفن را طوری دستش گرفت که همه صدای او را بشنوند، سرانجام ساعت 9:30 همه موافقت کردند.»
نتیجه چنین مذاکراتی این بود که ایران در سال 2015، هنگام توافق هسته‌ای، گروهی از زندانیان دو تابعیتی ایرانی-آمریکایی را با چند ایرانی که به اتهام نقض تحریم‌های آمریکا در زندان بودند، مبادله کرد.
به نظر می‌رسد دولت ترامپ به فرض اینکه با فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها، ایران را در موضع ضعف قرار داده، دست بالا را در موضوع اتباع آمریکایی محبوس در ایران گرفته و قصد دارد فشار بیاورد تا ایران به صورت یک‌جانبه این زندانیان را آزاد کند
یک نامه دستوری؟!
حالا اما با آمدن ترامپ به کاخ سفید گره تبادل زندانی میان و آمریکا دوباره کور شده است. به نظر می‌رسد آمریکا در مورد موضوع «آمریکاییان محبوس در ایران» نیز همان مشی قلدرمآبانه را پیش گرفته است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران روز گذشته به پایگاه خبری المانیتور گفته است که نامه‌ای از «رابرت سی ابرین»، نماینده ویژه آمریکا در امور گروگان‌ها دریافت کرده که نگارنده در آن خواستار آزادی آمریکایی‌های محبوس در ایران شده است.
ظریف اما به المانیتور توضیح داده: «می‌دانید نامه چه چیزی می‌گفت؟ می‌گفت که لطفاً آمریکایی‌های زندانی را آزاد کنید؛ یک پیشنهاد نبود. جریان فکری در واشنگتن این است که از ما انتظار داشته باشند اقداماتی یک‌جانبه انجام دهیم.»
روایت ظریف از زندانیانی که تحریم دور می‌زدند
در مقابل اما محمدجواد ظریف پیش از آنکه خبر ارسال چنین نامه‌ای را تایید کند، چهارشنبه گذشته در انجمن آسیایی نیویورک پیشنهاد تبادل زندانیان را مطرح کرد. او به ایرانیانی که به دلیل نقض تحریم‌های آمریکا در کشورهای مختلف زندانی هستند اشاره کرد و گفت: «در اروپا یک ایرانی با شرایطی سخت زندانی است و جرمش این است که تلاش کرده قطعات یدکی هواپیما بخرد. نه هواپیمای جنگی، بلکه هواپیمای غیرنظامی تا مردم ما بتوانند پرواز ایمنی داشته باشند و این اتهام اوست.»
ظریف همچنین به یک زن ایرانی که سه سال است در استرالیا زندانی است اشاره کرد و افزود: «یک خانم ایرانی در استرالیا داریم که بچه‌اش را در زندان به دنیا آورده و فرزندش خارج از زندان بزرگ می‌شود در حالی که مادرش همچنان داخل زندان است. این زن به جرم انجام ترجمه حین مذاکرات برای خرید تجهیزات ارتباطی برای مخابرات ایران از سه سال گذشته در زندانی در استرالیا است.» او با اشاره‌ای به نازنین زاغری و تلاش‌های وزارت خارجه ایران برای آزادی او، تاکید کرده بود که از آنچه برای زاغری و دخترش رخ داده متاسف است و تمام تلاشش را برای کمک به او کرده اما «در عین حال هیچکس از آن زن ایرانی که در استرالیا زندانی است صحبت نمی‌کند!»
پیشنهاد علنی روی میز مذاکره
ظریف با تاکید بر مواردی از این دست، پیشنهاد مذاکره بر سر تبادل زندانیان را مطرح کرد و هفته گذشته در جامعه آسیایی نیویورک صریحا اعلام کرد: «آنچه من می‌توانم به عنوان وزیر خارجه انجام دهم، این است که این پیشنهاد را علناً روی میز مذاکرات بگذارم. بیایید آنها را تبادل کنیم. تمام افرادی که در زندان‌ها هستند، چه در آمریکا، چه در کشورهای دیگر منتظر استرداد به آمریکا هستند، ما معتقدیم که اتهامات علیه آنها ساختگی است و در مقابل آمریکا نیز معتقد است که اتهامات علیه زندانیان در ایران ساختگی است.»
وزیر خارجه ایران در بخشی از اظهارات خود در جامعه آسیایی نیویورک به استقلال قوه قضائیه ایران اشاره کرد و افزود: «این قوه می‌گوید این افراد مقصر هستند. شاید من با این نظر موافق نباشم، اما این در محدوده اختیارات من نیست، وظیفه من این است که تلاش کنم تا تدارک توافقی در این رابطه و تبادل (زندانیان) را ببینم. من قبلا نیز این کار را انجام داده‌ام و به توافقاتی در این خصوص رسیده‌ایم.»
علی رغم این اظهارات اما او در عین حال تاکید کرد که آمادگی و اختیار تبادل زندانیان را دارد. او به صراحت گفت: «بسیار خب، بیایید هیچ بحثی در این باره نداشته باشیم و به تبادل زندانیان اقدام کنیم. من آمادگی دارم تا این کار را انجام دهم و اختیار انجام این کار را نیز دارم.»
ظریف در عین حال خبر داد: «ما شش ماه پیش به دولت آمریکا اطلاع دادیم که آمادگی این کار را داریم و هنوز هیچ پاسخی دریافت نکرده‌ایم. اگر آنها هر چیزی بجز این به شما بگویند، دروغ گفته‌اند.»
وقتی ترامپ دست بالا را می‌گیرد
اینکه آمریکا پاسخی به درخواست ایران نداده، به هیچ وجه نشانه بی‌اهمیتی یا کم‌اهمیتی این زندانیان برای دولت ترامپ نیست. آمریکا بارها نشان داده که موضوع زندانی‌ها، مسئله‌ای مهم و حساس برای آنهاست. بسیاری از این زندانیان حاوی اطلاعاتی هستند که برای در امان ماندن آن اطلاعات، آمریکا هیچ تمایلی برای ادامه حضور و حبس آنها در ایران ندارد.
تیرماه پارسال روزنامه نیویورک تایمز خبری منتشر کرد مبنی بر اینکه دولت ترامپ، حدود 10 ماه پس از تشکیلش، آمادگی خود را برای مذاکره بر سر زندانیان آمریکایی ایران اعلام کرده است. آنطور که نیویورک تایمز گزارش داده بود، دولت ایران در آن زمان این درخواست را رد کرده بود.
حالا اما به نظر می‌رسد دولت ترامپ به فرض اینکه با فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها، دولت ایران را در موضع ضعف قرار داده، سعی دارد دست بالا را در این ماجرا بگیرد.
بعد از پیشنهاد ظریف برای تبادل زندانی، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش گفت: «ما از اظهارنظرهای اخیر ظریف در جلسه یک سازمان غیردولتی در نیویورک در خصوص آمریکایی‌هایی که به ناحق در ایران بازداشت شده‌اند، اطلاع داریم و متوجه اشاره او به حل و فصل بشردوستانه آن پرونده‌ها که ما بارها خواستار آن شده‌ایم هستیم.»
این سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ادامه داده بود که «رژیم ایران می‌تواند جدیت خود در خصوص مسائل کنسولی را با آزاد کردن فوری اشخاص بی‌گناه آمریکایی نشان دهد. این مسائل کنسولی، آن عده از ایرانی‌هایی که به دلیل نقض کیفری قوانین تحریمی آمریکا بازداشت یا محکوم شده‌اند را نیز شامل می‌شود.»
او همچنین تصریح کرد: «ما از ایران می‌خواهیم همه اشخاص آمریکایی که به طرز غیرمنصفانه بازداشت یا مفقود شده‌اند از جمله ژیو وانگ، رابرت لوینسون، سیامک نمازی، نزار زاکا و دیگران را آزاد کنند.»
ترامپ و احتمال دورزدن نامعقول یک راه حل
بدین ترتیب مشخص است که دولت ترامپ انتظار دارد که گام اول در این زمینه را ایران بردارد و البته هیچ تضمینی هم وجود ندارد که بعد از این گام، آمریکا قدم متقابلی بردارد. نه تنها هیچ تضمینی وجود ندارد بلکه بدعهدی‌های دولت ترامپ هرگونه احتمال مثبت در این باره را از بین می‌برد. هرچه این گره کورتر می‌شود آرزوی آزادی بر اتباع ایرانی و آمریکایی زندانی دورتر می‌نماید. اگر دو طرف حاضر به توافق دو سویه در این باره شوند، موضوع تبادل زندانیان ممکن است به گام اول مذاکره تبدیل شود که البته مخالفان بسیاری در ایران و آمریکا دارد و اگر توافقی حاصل نشود، این موضوع همچنان به عنوان یک برگ بازی در دست دو طرف باقی می‌ماند.
دیدگاه تان را بنویسید