واکنش دو پهلو

محبوبه ولی، روزنامه نگار

10 سال پیش هم ابراهیم رئیسی در یک قدمی ریاست قوه قضائیه بود، اما آن زمان از میان او، آملی لاریجانی، ناطق نوری، دری نجف‌آبادی و محمدی ری‌شهری، این آملی لاریجانی بود که به ریاست این قوه رسید. اکنون از آن مرداد 1388 که صادق آملی‌لاریجانی رئیس دستگاه قضا شد بیش از 9 سال گذشته و کمتر از 9 ماه دیگر دو دوره پنج ساله ریاست او بر یکی از قوای سه‌گانه کشور تمام می‌شود.

از آن جا که معمولا رئیس قوه قضائیه از چندین ماه و حتی یک سال قبل به طور غیررسمی مشخص می‌شود، اکنون نیز مدتی است که به رسم دوره‌های پیشین، گمانه‌زنی‌ها درباره قاضی‌القضات بعدی آغاز شده است. اما چند روز پیش خبری منتشر شد که فراتر از گمانه‌زنی بود. فرید مدرسی از فعالان رسانه‌ای در صفحه شخصی‌اش در توئیتر نوشت ریاست ابراهیم رئیسی بر قوه قضاییه قطعی شده و خبر از گفت‌وگوهای مقدماتی او با آملی لاریجانی برای چگونگی انتقال ریاست به او داد و درنهایت نیز نوشت که قرار است که معاونان قوه قضاییه نهایت همکاری را با رئیسی داشته باشند.

گذشته از خبر تایید نشده فرید مدرسی و واکنش دو پهلوی دادستان کل کشور درباره ریاست رئیسی بر قوه قضائیه، سوابق او در دستگاه قضا نیز این گمان را تقویت کرده است

این خبر غیررسمی که در فضای مجازی منتشر شد، موجی از تایید و تکذیب‌ها را با خود به همراه آورد، اما منابع رسمی چنین خبری را نه تایید کردند و نه تکذیب. برخی رسانه‌ها پست اینستاگرامی ابراهیم رئیسی را نشانه تکذیب این خبر تفسیر کردند. او در حساب اینستاگرامی خود نوشته بود: «نگاه تحولی در آستان قدس رضوی کُند و متوقف نخواهد شد. مصمم هستیم تا جایی که توان داریم و بدون سستی خدمت‌رسانی در جهت اهداف فرهنگی و محرومیت‌زدایی را به صورت تحولی دنبال کنیم.»

رسانه‌هایی که خبر فرید مدرسی را کذب می‌دانستند، نوشتند این پست ابراهیم رئیسی واکنشی به این خبر کذب بوده و او در آستان قدس خواهد ماند و جای دیگری نخواهد رفت. 

 برخی پاسخ دوپهلوی دادستان کل کشور را تایید تلویحی خبر جانشینی ابراهیم رئیسی بر کرسی ریاست دستگاه قضا تعبیر و برخی دیگر اظهارات او را طعنه به فضای مجازی و معطوف به بی‌اعتباری اخبار فضای مجازی عنوان کردند

امتناع دادستان کل  از پاسخ صریح

این تایید و تکذیب‌ها ادامه داشت تا اینکه دیروز محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور به این سوال که بالاخره این خبر صحت دارد یا خیر، صرفا در دو جمله پاسخ داد: «فعلا فضای مجازی است و تا به فضای حقیقی تبدیل شود طول می‌کشد.»

قطعا مقامات قوه قضائیه در جریان شایعات چند روز گذشته درباره جانشین آملی لاریجانی هستند و دادستان کل کشور آمادگی ذهنی درباره این سوال را داشته است اما او پاسخ روشنی به این سوال نداد و همین پاسخ دوپهلوی او منجر به تفسیرهای متفاوت از سوی رسانه‌ها شد.

برخی آن را تایید تلویحی خبر جانشینی ابراهیم رئیسی بر کرسی ریاست دستگاه قضا تعبیر و برخی دیگر اظهارات او را طعنه به فضای مجازی و معطوف به بی‌اعتباری اخبار فضای مجازی عنوان کردند. 

یک سر و سه سودا

اخبار مربوط به جلوس ابراهیم رئیسی بر دستگاه قضا، در حالی پر و بال گرفته که سال گذشته همین موقع خبرهای دیگری مبنی بر برنامه محرمانه رئیسی برای حضور در انتخابات مجلس منتشر می‌شد. این اخبار حکایت از این داشت که ابراهیم رئیسی برای راحت‌تر شدن دسترسی به پاستور، قطعا برای انتخابات مجلس یازدهم لیست می‌بندد تا زمینه را برای جذب آرای بیشتر در 1400 فراهم کند. نه تنها پارسال همین موقع، بلکه همین چند ماه و چند هفته گذشته نیز همین فرضیات درباره او مطرح بود.

اما اکنون گفته می‌شود او همزمان که برای به قدرت رسیدن جریان همسوی خود در قوه مجریه و مقننه تلاش می‌کند، قرار است خودش رئیس قوه سوم شود. 

در دستگاه قضا معمولا رسم بر این است که جانشین رئیس قوه قضاییه، از چندین ماه و حتی یک سال قبل به صورت غیررسمی تعیین می‌شود، دفتری در اختیار او قرار می‌گیرد و ارتباطات او با معاونان و بخشهای مختلف قوه شکل می‌گیرد تا با ساختار آشنا شود. این روند در مورد صادق آملی لاریجانی طی شد به ویژه که او پیش از ریاستش بر قوه قضائیه، یکی از فقهای شورای نگهبان بود و سوابقی در قوه قضائیه نداشت.

اما در مورد ابراهیم رئیسی به احتمال زیاد این فرآیند طی نشود، چراکه وی نه‌تنها با ساختار قوه قضائیه آشناست، بلکه مناصب مدیریتی بالایی در این قوه داشته است. در واقع گذشته از خبر تایید نشده فرید مدرسی و واکنش دو پهلوی دادستان کل کشور درباره ریاست رئیسی بر قوه قضائیه، سوابق او در دستگاه قضا نیز این گمان را تقویت کرده است. او سه سال است که تولیت آستان قدس رضوی را بر عهده دارد، اما پیش از این سه سال تمام دوران کاری خود را در قوه قضائیه سپری کرده است. 

20 ساله بود که دادستان کرج شد و بعدتر دادستانی همدان را نیز همزمان عهده‌دار شد. سال 68 با حکم محمد یزدی، رئیس وقت قوه قضائیه به عنوان دادستان تهران منصوب شد و تا سال 73 نیز در این مسئولیت بود. از 73 تا 83 یعنی به مدت ده سال رئیس سازمان بازرسی کل کشور و ده سال بعدش یعنی از 83 تا 93 نیز معاون اول رئیس قوه قضائیه بود.

رئیسی؛ گزینه‌ای «خاص» 

این سوابق و مناصب بالا در دستگاه قضا گمان ریاست او بر قوه قضائیه را تقویت کرده به طوری که با مطرح شدن نام او، احتمال جانشینی سایر گزینه‌های احتمالی رنگ باخته است. 

پیش از این، آیت‌الله سیدمحمدرضا مدرسی یزدی، از فقهای شورای نگهبان و آیت‌الله اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور و امام جمعه قم برای جانشینی صادق آملی لاریجانی مطرح شده بوده بودند که البته هر دو چنین اخباری را تکذیب کرده و شایعه خواندند.

با این حال منتقدان ریاست ابراهیم رئیسی بر قوه قضائیه با اشاره به حواشی که حول او وجود دارد مانند شکستش در انتخابات ریاست جمهوری و زاویه‌ای که با دولت روحانی دارد یا نقش وی در اعدام‌های سال 67، تصریح می‌کنند گزینه‌هایی که قبلا برای ریاست دستگاه قضا مطرح شده بودند، به دلیل نداشتن چنین حاشیه‌هایی مناسب‌تر بودند.  

همزمان که منتقدان تحلیل می‌کنند و دلیل و برهان می‌آورند که رئیسی گزینه مناسبی برای ریاست این قوه نیست و جبهه مقابل چنین خبری را از اساس تکذیب می‌کند، مراجع رسمی سکوت اختیار کرده و این خبر را نه تایید و نه تکذیب می‌کنند. آنها نمی‌خواهند پایان کار رئیس فعلی دستگاه قضا و آغاز به کار رئیس جدید با جنجال و حواشی آمیخته شود.  اما منتقدان ریاست رئیسی بر قوه‌قضائیه معتقدند که اگر این اخبار صحت داشته باشد و او واقعا قاضی القضات بعدی باشد، حاشیه و جنجال در این قوه و سایر دستگاه‌ها اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.