ایران و اتحادیه اروپا از رفع بن‌بست مذاکرات خبر می‌دهند
آینده مذاکرات؛ همان همیشگی؟!
طهمورث حسینی
«امید به احیای برجام». این شاید مهمترین جمله‌ای است که هم ایران و هم سایر طرف‌های برجامی سخت به آن نیاز دارند. تلاش‌ها برای شکستن یخ مذاکرات دیپلماتیک به نحو فزاینده‌ای شدت گرفته است. سفر انریکه مورا به ایران، آمدن امیر قطر به تهران و سفر قریب‌الوقوع ابراهیم رئیسی به عمان همه حکایت از بازشدن مجدد کانال‌های ارتباطی و دیپلماتیک دارد.
بازگشت پرحاشیه مورا به اروپا
مورا پس از بازگشت پرحاشیه خود به اروپا در خصوص مذاکرات با علی باقری سکوت اختیار کرده است. معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا البته در حساب توییتر از بازداشت خود و دو همکارش در فرودگاه فرانکفورت در مسیر بازگشت از تهران خبر داد.
او که به نظر می‌رسد از این اتفاق سخت آزرده خاطر شده در حساب توئیتر خود نوشت که «پلیس آلمان در فرودگاه فرانکفورت بدون حتی یک توضیح ساده، یک مقام رسمی اتحادیه اروپا را در یک ماموریت رسمی با گذرنامه دیپلماتیک اسپانیایی بازداشت کرد.» او همچنین اضافه کرد که پلیس پاسپورت و گوشی‌های او را هم ضبط کرده است.
پیتر استانو، سخنگوی سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توضیحی به یورونیوز گفته که اتفاق پیش آمده در فرودگاه فرانکفورت، مسئله خاصی نبوده و مورا توانسته سفر خود را طبق برنامه پی بگیرد. رضا نصری، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در صفحه توییتر خود با اشاره به بازداشت موقت «انریکه مورا» هماهنگ‌کننده گفت وگوهای وین در بازگشت از تهران در فرودگاه فرانکفورت توسط پلیس آلمان نوشت: «با توجه به اینکه مبدأ سفر انریکه مورا ایران بوده و گوشی‌های موبایل‌اش - که ممکن است حاوی اطلاعات مربوط به ملاقاتش در تهران بوده باشد - ضبط شده، جا دارد ایران از دولت آلمان نسبت به بازداشت موقت او توضیح بخواهد.»
خبرگزاری ایرنا نیز در تحلیلی درباره این حادثه به نقش سرویس‌های امنیتی اسرائیل اشاره کرده و نوشته است: «حالا پیشرفت حاصل شده رژیم صهیونیستی را نگران کرده و لابی آن را در اروپا دوباره به تکاپو انداخته است.مورا در بازگشت از سفر به تهران برای نیم ساعت در فرودگاه فرانکفورت به طور موقت بازداشت و گذرنامه و گوشی همراهش ضبط شد. این مساله از آن جهت حائز اهمیت است که بدانیم لابی صهیونیستی در بخشی از دستگاه‌های امنیتی آلمان نفوذ خوبی را دارد و برخی از گزارش‌های سرویس‌های امنیتی این کشور به طور اختصاصی در رسانه‌های اسرائیلی و درباره موضوع ایران منتشر شده‌اند.»
ایران و اتحادیه اروپا: مذاکرات مثبت بود
البته در میان سکوت انریکه مورا، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که برای شرکت در نشست وزرای امور خارجه گروه هفت به آلمان سفر کرده است، رایزنی‌های صورت گرفته در خصوص مذاکرات رفع تحریم‌ها را «بسیار مثبت» ارزیابی کرد.
وی توضیح داد: دو ماه بود که مذاکرات به دلیل اختلاف نظر در مورد سپاه پاسداران (انقلاب اسلامی) به بن بست رسیده بود. آقای مورا با پیامی ملموس از طرف من به ایران سفر کرد و پاسخ به اندازه کافی مثبت بوده است تا باور کنیم که می‌توانیم مذاکرات بین طرفین را دوباره ازسربگیریم.مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه این نوع مسائل یک شبه حل نمی‌شوند، افزود: اما اجازه دهید اینطور بگوییم که مذاکرات مسدود شده بود و دوباره از مسدودیت خارج شده است. یعنی چشم‌انداز رسیدن به توافق نهایی وجود دارد.ساعتی بعد، وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز در یک توییت اعلام کرد که درباره نتیجه مذاکرات انریکه مورا با علی باقری کنی در تهران با جوزپ بورل هم‌نظر است.حسین امیرعبداللهیان نوشت: «سفر آقای مورا به تهران و گفت‌وگوهایش با همکارم آقای باقری، فرصت مجددی بود تا بر ابتکارات برای حل موضوعات باقی‌مانده مذاکرات وین متمرکز شویم. توافق خوب و قابل اتکا در دسترس است، اگر آمریکا تصمیم سیاسی خود را گرفته و به تعهداتش پایبند باشد.»وزیر خارجه تاکید کرد که تماس‌ها ادامه دارد. بسیاری سفر امیر قطر به ایران و سفر رئیس‌جمهور ایران به عمان را نیز در راستای بازبودن کانال تماس‌ها به خصوص با آمریکا از طریق کشورهای مورد اعتماد ایران تفسیر می‌کنند.
سپاه پاسداران: آیا مساله تنها این است؟
محمد مرندی، مشاور هیأت دیپلماتیک مذاکره‌کننده ایرانی برخلاف تحلیل‌های ارائه شده در خصوص گره اصلی مذاکرات که همان حذف سپاه پاسداران از لیست گروه‌های تروریستی است، می‌گوید: همین الان اگر امریکا موافقت کند که سپاه را به طور کل از لیست تروریستی خارج می‌کند، وضعیت جاری تغییر نمی‌کند و نمی‌توان از تحقق توافق برای احیای برجام سخن گفت؛ زیرا هنوز چند مسأله باقی مانده که اصلی‌ترین آنها به موضوع تضمین دولت امریکا درباره تعهدات احتمالی‌اش باز می‌گردد.این عضو تیم مذاکره‌کننده در دولت سیزدهم معتقد است که دولت بایدن تاکنون نپذیرفته است که اجرای برجام را حتی در دوره ریاست جمهوری خود تضمین کند. این در حالی است که اگر تضمینی برای سرمایه‌گذاران خارجی جهت ورود به بازار ایران وجود نداشته باشد هیچ کمپانی و شرکتی جرأت نمی‌کند با هدف سرمایه‌گذاری وارد ایران شود و طبیعتاً این مسأله به‌طور فاحشی منافع اقتصادی کشورمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از این‌رو تا زمانی که تضمینی برای اجرای تعهدات دولت امریکا وجود نداشته باشد امکان توافق وجود ندارد.
البته مرندی از کوتاه آمدن ایران از یکی از مهمترین خطوط قرمز خود خبر می‌دهد که همین هم تا امروز چاره کار برجام نبوده است و آمریکا نسبت به آن سرسختی نشان می‌دهد: «ایران قبول کرد که اگر بایدن نمی‌تواند نسبت به رویکرد دولت بعدی درباره برجام تضمین دهد، دست‌کم نسبت به تعهدات دولت خودش تا پایان کار به اجرای تعهداتش در چارچوب توافق احتمالی تضمین دهد اما دولت آمریکا این را هم نپذیرفته است. وقتی او حاضر نیست حتی مسئولیت اتفاقات احتمالی در دوره خودش را بپذیرد، ایران چرا باید خود را به چنین توافق متزلزلی متعهد کند؟
راه‌‌حل توافق؛ همکاری نیروی قدس و نیروی سنتکام
حسین موسویان، عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و استاد دانشگاه پرینستون آمریکا در مقاله‌ای که فایننشال تایمز آن را منتشر کرده، معتقد است که مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های بزرگ دچار پروسه وقت‌کشی شده و لذا نگرانی‌ها درمورد احتمال مرگ این توافق افزایش یافته است. اگر این مرگ اتفاق بیافتد، شانس حل بحران هسته‌ای ایران و شانس کاهش خصومت‌های ایران و آمریکا برای سال‌های متمادی ازدست خواهد رفت؛ ضمن اینکه به فرصت‌های حل و فصل بحران‌های منطقه از طریق دیپلماسی نیز لطمه جدی وارد خواهد شد.
مرندی عضو تیم مذاکره‌کننده: ایران قبول کرد که اگر بایدن نمی‌تواند نسبت به رویکرد دولت بعدی درباره برجام تضمین دهد، دست‌کم نسبت به تعهدات دولت خودش تا پایان کار به اجرای تعهداتش در چارچوب توافق احتمالی تضمین دهد، اما دولت امریکا این را هم نپذیرفته است
موسویان با بررسی هر دو احتمال توافق یا عدم توافق می‌نویسد: شکست مذاکرات برجام یعنی آمریکا با حمایت کشورهای غربی و متحدین منطقه‌ای، به سیاست فشار حداکثری ترامپ بازخواهد گشت. در این سناریو ایران بیشتر به سمت چین و روسیه خواهد رفت. همچنین ایران به عنوان یک اقدام بازدارنده درمورد حمله احتمالی نظامی آمریکا-اسرائیل، ظرفیت غنی سازی خود را تا سطح قابلیت ساخت بمب هسته‌ای افزایش خواهد داد.
این دیپلمات برجسته کشورمان با اشاره به جایگاه نیروی قدس ایران و نیروی سنتکام آمریکا در تحولات منطقه، تنها راه احیای برجام را همکاری این دو نیروی نظامی می‌داند و بر این باور است که شرط احیای برجام توافق آمریکا و ایران با خروج همزمان و متقابل ارتش های دوکشور از لیست سازمانهای تروریستی است:« آمریکا سپاه را از لیست سازمانهای تروریستی حذف و ایران هم متقابلا نیروی سنتکام آمریکا را از لیست سازمانهای تروریستی‌اش خارج کند. واقعیت این است که نیروی قدس ایران و نیروی سنتکام آمریکا، نقش محوری درمنطقه دارند. بدون همکاری نیز شانس حل مسالمت آمیز بحران‌های منطقه‌ای کاهش خواهد یافت.»
موسویان عضو سابق تیم مذاکره‌کننده: واقعیت این است که نیروی قدس ایران و نیروی سنتکام آمریکا، نقش محوری درمنطقه دارند. بدون همکاری این دو نیز شانس حل مسالمت‌آمیز بحران‌های منطقه‌ای کاهش خواهد یافت
البته مایکل کوریلا، فرمانده جدید ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا، سنتکام در ادامه رویکرد تقابلی در منطقه ایران را بی‌ثبات‌کننده‌ترین نیرو در خاورمیانه خوانده و تاکید کرد ایالات‌متحده به ایران اجازه دسترسی به سلاح هسته‌ای نخواهد داد.
فرمانده جدید سنتکام که به عربستان سعودی و مصر سفر کرده، در گفت‌وگو با العربیه خاطرنشان کرد که نگرانی‌های آمریکا در مورد ایران فراتر از توانایی هسته‌ای این کشور است.
مواضعی که نشان می‌دهد اظهارات موسویان درباره توافق دو نیروی نظامی ایران برای دستیابی به توافق بیش از پیش ضروری است.
پایان مذاکره برای مذاکره
پایان بن‌بست در مذاکرات خبر خوبی برای اقتصاد بحران‌زده ایران ناشی از تحریم‌های آمریکا و اروپای درگیر در بحران جنگ روسیه و اوکراین است. البته تجربه مذاکرات احیای برجام در هشت دور قبل یادآور فراز و نشیب‌های فراوانی است. آیا این بار عزم تهران و واشنگتن حل مساله است یا باز هم بازی مذاکره برای مذاکره و انداختن تقصیر بر گردن دیگری رخ خواهد داد؟ به نظر می‌رسد شرایط جهانی و تحولات منطقه‌ای فرصت طولانی به تداوم این استراتژی نخواهد داد و موفقیت یا عدم موفقیت احیای برجام به زودی مشخص خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید