آمریکا در تدارک ممانعت از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران است؛
یک دغلکاری پیچیده!
محبوبه ولی
«مثل مردی که همسرش را رها می‌کند و طلاق می‌دهد؛ اما در عین حال درباره دیدار همسرش با دیگران تصمیم می‌گیرد»؛ این توصیف «استفان والت»، تحلیلگر ارشد آمریکایی و استاد روابط بین‌الملل دانشگاه هاروارد از آمریکایی است که از برجام خارج شده و حالا می‌خواهد مطابق مفاد برجام مکانیسم ماشه را فعال کرده و مانع لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران شود.
دو هفته پایانی مذاکرات برجام، به گفتگو درباره لغو تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی گذشت. مسکو یکی از طرفین بود که اعلام کرده بود این تحریم‌ها باید جزو اولین محدودیت‌هایی باشند که برداشته می‌شوند. کسانی که آن زمان اخبار مذاکرات برجام را پیگیری می‌کردند به یاد دارند که طرح این موضوع از سوی مسکو و پکن موجب بروز اختلافات جدی میان این دو کشور با طرف‌های غربی برجام شد.
تحریم‌هایی که قرار بود برداشته شوند، اولین بار در دسامبر 2006 ذیل قطعنامه 1737 اعمال و بعدتر در سال 2010 در قطعنامه 1929 تشدید شدند. در توافق وین این تحریم‌ها به دو دسته تسلیحاتی و موشکی تقسیم شدند و مقرر شد که پنج سال پس از امضای برجام در سال 2015، یعنی 18 اکتبر 2020 و پس از آنکه گزارش بین‌المللی سازمان انرژی اتمی صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تایید کرد، تحریم‌های تسلیحاتی ایران لغو شوند. در مورد تحریم‌های موشکی نیز یک زمان هشت ساله در نظر گرفته و قرار شد محدودیت‌های مربوط به توسعه برنامه موشکی ایران در سال 2023 برداشته شوند.
تا 2023 سه سال دیگر باقی است، اما تا 18 اکتبر 2020، یعنی مهرماه 1399 تنها چند ماه باقی مانده است و جالب اینکه آمریکا برای ممانعت از لغو این تحریم‌ها، قصد بازگشت به برجام را کرده است!
طرحی برای پاییز
علی‌القاعده آمریکا از برجام خارج شده و بر همین اساس نمی‌تواند از مکانیسم‌های مندرج در این توافق استفاده کند و به قول ستار عزیزی، استاد حقوق بین‌الملل «در واقع آمریکا با خروج از برجام خود را از مزایای این سند محروم کرده است»، اما روزنامه نیویورک تایمز دو روز پیش گزارشی منتشر کرد مبنی بر اینکه مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در حال آماده کردن یک سری استدلال‌های حقوقی است تا به موجب آن اثبات کند که ایالات متحده از برجام خارج نشده و دونالد ترامپ همچنان می‌تواند از امتیازات این توافق استفاده کند!
نیویوک تایمز این اقدام را یک استراتژی پیچیده به منظور فشار به شورای امنیت برای تمدید تحریم تسلیحاتی تهران یا افزایش تحریم‌های سختگیرانه‌تر عنوان کرده و افزوده است: «هدف اصلی کلید زدن مکانیزم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران است. بر این اساس، اگر تحریم تسلیحاتی تمدید نشود، آمریکا از «حق» خود براساس ادعای حقوقی‌اش مبنی بر عضو برجام استفاده می‌کند. این گام می‌تواند باعث بازگشت تحریم‌های نفتی و بانکی پیش از انعقاد برجام در سال 2015 شود.»
به نوشته این روزنامه «تمام این ماجراها احتمالا در پاییز اتفاق می‌افتد؛ تنها چند هفته پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا؛ امری که می‌تواند رویارویی بالقوه‌ای با ایران را در میانه رقابت‌های انتخاباتی به وجود آورد.»
کارشناسان درباره موفقیت آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران ابراز تردید می‌کنند. خبرگزاری رویترز به نقل از یکی از دیپلمات‌های مستقر در شورای امنیت نوشته است: این اقدام در بدو ورود محکوم به شکست است
سد روسی
به عنوان مقدمه این طرح، یک مقام آمریکایی اعلام کرده که این کشور پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم‌های آمریکا را به انگلیس، فرانسه و آلمان ارائه کرده اما هنوز آن را در اختیار 11 عضو دیگر شورای امنیت از جمله روسیه و چین قرار نداده است.
این قطعنامه در صورت دارا بودن ۹ رأی موافق و وتو نشدن از طرف کشورهای روسیه، چین، ایالات متحده، انگلیس یا فرانسه به تصویب خواهد رسید. چین و به طور ویژه‌تر روسیه قطعا سد بزرگی بر سر راه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران خواهند بود.
روز دوشنبه نیز هیأت نمایندگی دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر درباره اینکه آمریکا هنوز خود را یکی از طرف‌های برجام می‌داند تا از این طریق بتواند موجب تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل درخصوص ایران شود، نوشت: «آمریکا در هشتم ماه مه 2018 گفت که به عضویت خود در برنامه جامع اقدام مشترک پایان می‌دهد و آن را از بین می‌برد. اکنون ادعاهایی وجود دارد که آمریکا هنوز خود را یکی از طرف‌ها (در برجام) می‌داند. آیا این یک موقعیت شبیه به "Catch-22" برای ایران، شورای امنیت سازمان ملل و تمام جهان است؟»
"Catch-22" یک رمان آمریکایی درباره جنگ است که از نام آن برای استعاره از یک شرایط دشوار یا یک معضل استفاده می‌شود که به دلیل وجود موقعیتی متناقض و محدودیت‌های وابسته به آن، نمی‌توان از آن فرار کرد.
محکوم به شکست؟
به دلیل همین واکنش‌های روسیه است که آمریکا تلاش می‌کند تا با استدلال‌های حقوقی نشان دهد که همچنان عضو برجام است، سپس با استناد به اینکه ایران در حال نقض برجام است، خواستار بازگشت تحریم‌ها شود؛ یک دغلکاری پیچیده!
اما آیا ایالات متحده موفق به این کار خواهد شد؟ کارشناسان درباره موفقیت آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران ابراز تردید می‌کنند. خبرگزاری رویترز به نقل از یکی از دیپلمات‌های مستقر در شورای امنیت نوشته است: «این اقدام در بدو ورود محکوم به شکست است».
یک دیپلمات اروپایی که نام او نیز فاش نشده هم گفته است: «برای آمریکا سخت خواهد بود که خود را به عنوان یک ناظر پیرو توافقی که از آن خارج شده، نشان دهد.»
شماری دیگر از کارشناسان نیز تاکید می‌کنند که اگر آمریکا موفق شود که به برجام بازگردد و مانع لغو تحریم تسلیحاتی ایران شود، آثاری به مراتب گسترده‌تر داشته و چه بسا منجر به نابودی کامل برجام خواهد شد. در این بین دسته‌ای از ناظران معتقدند این همان چیزی است که آمریکا می‌خواهد چون تصور می‌کند بدون نابودی برجام، ایران حاضر به مذاکره مجدد نخواهد شد و بخشی دیگر اذعان می‌کنند که با نابودی برجام، باب مذاکره با ایران بیش از پیش بسته شده و حتی موجب می‌شود ایران به تهدیدات خود عمل کرده و از NPT نیز خارج شود.
آمریکا تلاش می‌کند تا با استدلال‌های حقوقی نشان دهد که همچنان عضو برجام است، سپس با استناد به اینکه ایران در حال نقض برجام است، خواستار بازگشت تحریم‌ها شود؛ یک دغلکاری پیچیده!
رویاهای بزرگ ایران
ایران اما بی‌صبرانه در انتظار 18 اکتبر است. سال گذشته در جریان حضور پررنگ ایران در نمایشگاه هوافضای روسیه، ایران تولیدات نظامی خود ازجمله پهبادهای پیشرفته خود را به نمایش گذاشت و رایزنی‌هایی نیز برای فروش این تسلیحات به کشورهای دیگر صورت گرفت و تحقق عملی این رایزنی‌ها موکول شد به 18 اکتبر که قرار است تحریم تسلیحاتی ایران پایان یابد.
علاوه بر فروش تولیدات، ایران قصد دارد با پایان این تحریم‌ها، سلاح‌های بسیاری نیز خصوصا از روسیه خریداری کند تا جان تازه‌ای به صنعت هوایی و نظامی خود ببخشد؛ به ویژه آنکه ناوگان نیروی هوایی ایران در دوران جنگ تحمیلی بسیار آسیب دید و در طول سال‌های بعد نیز به‌رغم اینکه جنگنده‌ها و تسلیحات نظامی مدرن، پیچیده و بسیار قوی به صنعت هوایی و نظامی جهان افزوده شده، دست ایران به واسطه تحریم‌ها از آنها کوتاه مانده است.
دیدگاه تان را بنویسید