آتـش تفـرقه

محبوبه ولی، روزنامه نگار

اولین جرقه تنش در میان دو کشور را «برق» زد. تیرماه بود که خاموشی‌های گسترده ساعاتی متمادی ایران را به تاریکی فرو برد. اعلام شد که در پی کمبود برق برای تامین نیاز داخل کشور، صادرات برق به عراق متوقف می‌شود و بدین ترتیب خاموشی‌هایی گسترده‌تر از آنچه که در ایران به راه افتاده بود، در عراق جریان پیدا کرد؛ ساعت‌های طولانی خاموشی در گرمای سوزان عراق که بی‌آبی، رنجش را مضاعف می‌کرد.

تحرکات در اعتراض نسبت به این وضعیت در عراق شکل گرفت. نخست وزیر عراق، حیدرالعبادی، دستور داد که برق عربستان جایگزین برق ایران شود اما این جایگزینی محقق نشد و خشم عراقی‌ها از بی‌برقی و بی‌آبی روز به روز افزون‌تر شد.

 در این میان موجی در ایران به راه افتاد، مبنی بر اینکه ایران برق مجانی در اختیار عراق می‌گذاشته است. وزارت نیرو این خبر را تکذیب و حتی اعلام کرد که دولت عراق بابت برقی که از ایران خریده، یک میلیارد دلار بدهکار است. این تکذیبیه‌ها از حساسیتی که نسبت به عراق ایجاد شده بود، کم نکرد و اولین جرقه برای آتش جمعه شب شد.

حیدرالعبادی

 و اظهارات دردسرسازش

آتش این حساسیت زمانی تندتر شد که اندکی بعد حیدرالعبادی، نخست وزیر عراق در مورد تحریم‌های آمریکا علیه ایران اظهار نظر کرد و گفت که با تحریم موافق نیست اما از آن جایی که منافع عراق برای آنها در اولویت است، مجبورند از این تحریم‌ها و عدم استفاده از دلار در مبادلات خود با ایران، تبعیت کنند.  بسیاری از شخصیت‌ها و جریانات سیاسی در عراق نسبت به اظهارات حیدرالعبادی واکنش نشان داده و اعلام کردند که حیدرالعبادی موضع شخصی خودش را گفته و گروه‌های دیگر عراق لزوما موافق مواضع او نیستند. حیدرالعبادی گرچه چند روز بعد از موضع خود عقب‌نشینی کرد اما انتقادها از اظهارات او همچنان ادامه داشت و مخالفت‌هایی که در عراق با او میشد، نمایشی از تشتت و چنددسته‌گی در داخل عراق بود که اتفاقا دامنه‌اش به روابط این کشور با ایران نیز می‌رسید. گفته می‌شد افرادی از حزب بعث در پشت پرده و حتی در برخی مناصب دولتی عراق حضور دارند که به شدت مخالف رابطه با ایران هستند.

نقطه جوش فرهنگی

گرچه موضوع برق و اظهارات حیدرالعبادی هر دو بحث برانگیز شدند اما تا این جای کار را میشد با روابط دیپلماتیک حل کرد تا اینکه خبری تازه در رسانه‌های رسمی و غیررسمی پیچید.

 اوایل ماه جاری، خبری از قول رئیس اتحادیه هتلداران خراسان ‌رضوی با عنوان ارائه خدمات جنسی ۶۰۰۰ خانه ‌مسافر در مشهد به زوار عراقی منتشر و دست به دست شد. این خبر دیگر مانند دو خبر قبلی، دولتها را مقابل یکدیگر قرار نمی‌داد، بلکه دست روی نقطه جوش فرهنگی دو ملت گذاشته بود.

خون خیلی‌ها به جوش آمد. رئیس اتحادیه هتلداران این خبر را تکذیب کرد. امام جمعه مشهد آن را توطئه‌ای انگلیسی خواند، مقامات وزارت خارجه آن را دستمایه‌ای برای تفرقه‌افکنی بین دو کشور خواندند اما علی رغم این تکذیب‌ها، خون‌هایی که به جوش آمده بودند، آگاهانه یا ناآگاهانه به نقطه آرامش برنگشتند.

و همه این‌ها در حالی بود که عراقی‌ها و ایرانی‌ها سال‌هاست که برای زیارت بارگاه ائمه اطهار رابطه متقابل میزبانی و میهمانی دارند و حتی اگر به فرض ماجرای خدمات جنسی به زائران عراقی صحت هم داشته باشد، مطرح شدن آن درست در این شرایط که ایران و عراق هر به شدت درگیر مشکلات داخلی خود هستند، مشکوک به نظر میرسید.

اعتراضاتی از جنس

دی ماه ایران

همزمان با این جرقه‌ها در ایران، اعتراضات در عراق به ضعف خدمات عمومی و اجتماعی نیز همچنان در جریان بود؛ اعتراضاتی از جنس آنچه که دی ماه در ایران اتفاق افتاد؛ افرادی خشمگین و عصبانی که شعارهای ساختارشکنانه میدهند، تخریب می‌کنند و در نهایت کارشان به مداخله نیروهای نظامی و درگیری با آنها می‌کشد. مسمومیت هزاران نفر بر اثر نوشیدن آب آلوده در هفته گذشته، نفت روی آتش این اعتراضات بود.

پنجشنبه و جمعه گذشته این جماعت خشمگین خود را ساختمان دفاتر برخی احزاب و گروه های سیاسی از جمله «حزب الدعوه»، مقر سازمان «بدر»، مجلس اعلای عراق، «عصائب اهل الحق» و «کتائب حزب‌الله» رساندند و این ساختمان‌ها را به آتش کشدند. به دفاتر شبکه‌های تلویزیونی «العراقیه»، «غدیر»، «الفرات» و رادیو «النخیل» نیز حمله کردند.

ده معترض کشته شدند و صدها تن، زخمی. پارلمان عراق خبر داد که شنبه برای بررسی ناآرامی‌های بصره، جلسه فوق العاده تشکیل میدهد اما پیش از آنکه شنبه برسد، آتش این ناآرامی‌ها به کنسولگری ایران در بصره رسید و ساختمان آن را به آتش کشید.

در فیلمی که از حمله این افراد به کنسولگری ایران در بصره منتشر شده، جماعتی با خشونت اموال موجود در ساختمان را میشکنند و تخریب میکنند. مقامات وزارت خارجه اعلام کرده‌اند که ساختمان خالی بوده و کارکنان کنسولگری قبل از حمله آن را ترک کرده‌اند، بنابراین کسی آسیب ندیده است اما ساختمان کنسولگری خسارت بسیار دیده است.

آتشی که هیزمش

در بیرون عراق است

نوری المالکی، معاون نخست وزیر عراق از عملکرد نیروهای امنیتی بصره انتقاد کرد و حیدرالعبادی، نخست وزیر عراق نیز به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح عراق، دستور تحقیق و بازجویی از نیروهای محافظ سرکنسولگری ایران را صادر کرد.

بسیاری از شخصیت‌های برجسته عراق نیز این اقدام را محکوم کردند. گرچه به نظر می‌رسد این واکنش دولت و بزرگان عراق باید آتشی که جمعه شب روشن شده را خاموش کند اما بسیاری معتقدند که هیزم این آتش از جای دیگری تامین می شود و هرچه دو دولت سعی در بهبود روابط داشته باشند، عوامل دیگری در منطقه هستند که بر تنور این اختلاف می‌دمند و کار را به دشمنی میان دو کشور می‌کشانند.

اردشیر نوریان، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به نقش عربستان در این ماجراها اشاره می کند. او به ایلنا گفته است: به نظر من دست سعودی به طور روشن در این اتفاق آشکار است، ضمن اینکه موضوعات دیگری هم،‌ مثل قطع صدور برق، انتقال آب و یا مباحثی که برای بازارچه‌های مرزی ما در آبادان و خرمشهر اتفاق افتاده سعودی‌ها را تشویق و ترغیب می‌کند که به این سیاست ادامه دهند.

برخی دیگر این جریانات را به تحرکات آمریکا برای دخالت در انتخابات قریب الوقوع عراق نسبت می دهند. شیخ قیس خزعلی، دبیر کل «عصائب اهل الحق» در نشست مطبوعاتی جمعه شبش گفته است: واشنگتن می‌خواهد عراق را وارد توطئه‌ها و برنامه‌های بین‌المللی کند. نقشه آمریکا واضح است آن می‌خواهد نخست‌وزیر شخصی خاص و مطابق با خواست کاخ سفید باشد.

جای خالی وحدت

گذشته از درستی یا نادرستی این تحلیل‌ها، آنچه که غبرقابل انکار است، سیر سریع، نمود ناگهانی و مشکوک اختلافات دو کشور است و آنچه که بیش از هر چیز در چنین شرایطی اهمیت دارد، حفظ وحدت در هر دو کشور است تا شیرازه‌شان از هم نپاشد اما اختلافات در عراق حاکی از تفرقه در آن است.

«مقتدی صدر» رهبر ائتلاف سائرون که پیشتاز انتخابات پارلمانی اخیر بود در واکنش به ناآرامی و اعتراض‌ در بصره، تهدید کرده که اگر العبادی پاسخگو نیست، استعفا دهد.

شیخ قیس خزعلی، دبیر کل «عصائب اهل الحق» عراق نیز از حیدرالعبادی، رئیس جمهور عراق خواسته که استعفا دهد.

او عنوان کرده: اگر اعتراضات در بصره به‌دلیل کمبود آب است همه می‌دانند که وزیر آبرسانی کابینه از جریان «صدر» و نفر اول دولت هم «حیدر العبادی» است؛ پس چرا دفاتر جریان صدر و دفاتر نخست‌وزیر به‌آتش کشیده نشد؟

چنین اختلافاتی کنترل شرایط در عراق را با چالش مواجه می‌کند و به تبع کار را برای ایران سخت‌تر خواهد کرد. این موضوع در شرایطی که ایران با گرفتاری های مختلفی از نا به‌سامانی اقتصادی و تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، باری مضاعف بر دوش ایران است و به نظر میرسد آن‌هایی که بر آتش این اختلافات می‌دمند، قصدشان کمر خم کردن ایران زیر همین بارهای مضاعف است!

این روزها جنوب عراق صحنه تظاهرات خشونت‌آمیز مردم عراق است، آنها معتقدند که فساد و سوء مدیریت منجر به عقب‌ماندگی و ناکارآمدی زیرساخت‌ها

شده است.

روز جمعه معترضان عراقی با حمله به کنسول‌گری ایران در شهر بصره آن را به آتش کشیدند. این حرکت در ادامه تظاهرات و شورش خیابانی خونینی است که در اعتراض به کمبود خدمات عمومی و بیکاری جنوب عراق را در برگرفته و در نتیجه تا به امروز چندین اداره دولتی غارت و تخریب شده است.

عده‌ای از معترضان پس از ورود به کنسول‌گری ایران در بصره شعارهایی بر علیه تهران سر دادند و دخالت ایران در امور سیاسی عراق را محکوم کردند. البته ظاهرا کنسول‌گری پیش از حمله تخلیه شده بود و خوشبختانه هیچ‌کدام از هم‌وطنان ما در این حمله آسیبی ندیدند.

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در گفتگو با خبرگزاری فارس اعلام کرد که مردم بصره به هیچ وجه اعتراضی به حضور ایرانیان در این شهر نداشتند و خواستار خروج مقامات ایرانی از بصره نیستند. در راستای این ناآرامی‌ها مقامات عراقی در بصره اعلام حکومت نظامی کردند و از مردم این شهر دو میلیون نفری خواستند که در خانه‌های خود بمانند؛ مقامات عراقی هشدار دادند که تمامی افراد حاضر در خیابان‌ها را دستگیر

خواهند کرد.

طی این ناآرامی که از روز دوشنبه هفته پیش اوج گرفته است، تعدادی از معترضان پس از درگیری با نیروهای امنیتی عراق جان خود را از دست دادند.

شهروندان عراقی اعلام کردند که در اعتراض به فساد و سوء مدیریت مقامات دولتی به خیابان‌ها ریخته‌اند زیرا وضعیت زیرساخت‌های عمرانی شهر به شدت ناکارا است و مردم از دسترسی به آب آشامیدنی و برق در گرمای تابستان محروم‌اند.  

جلسه فوری پارلمان عراق

ناآرامی‌ها در جنوب عراق در حالی افزایش یافته است که سیاست‌مداران عراقی درگیر تشکیل دولت جدید عراق هستند، دولتی که باید توسط مجلس متفرق و چندپاره جدید تشکیل شود.

معترضان عراقی از وضعیت معیشتی خود راضی نیستند، این در حالی است که استان بصره اصلی‌ترین منطقه نفت‌خیز عراق و منبع بخش اعظم بودجه دولت است.

آتش‌سوزی کنسول‌گری عراق تنها چند ساعت پس از سخنرانی نماینده آیت‌الله سیستانی در نماز جمعه نجف رخ داد.

وی خواستار خانه‌تکانی سیاسی در دولت شده بود و از مقامات امنیتی خواسته بود خشونت علیه معترضان در متوقف کنند: «ناتوانی رهبران سیاسی عراقی در سال‌های اخیر علت خشم مردم بصره است؛ در صورتی که دولت آینده عراق با همان معیارهایی که دولت قبلی داشت، تشکیل شود اوضاع تغییر حقیقی نخواهد کرد. باید فشار لازم به مجلس وارد شود تا دولت آینده عراق مانند دولت

 پیشین نباشد»

رییس میان‌دوره‌ای مجلس عراق از نمایندگان خواسته است که روز شنبه جلسه‌ای اضطراری در پارلمان تشکیل دهند تا وضعیت ناآرام عراق را بررسی کنند.

بصره مرکز اعتراضاتی است که از ماه جولای در سرتاسر عراق شروع شده است، این تظاهرات ابتدا در اعتراض به آلودگی آب آشامیدنی بصره و بستری شدن 30.000 نفر در بیمارستان‌های جنوب کشور شکل گرفته بود.

در روزهای اخیر معترضان به دفتر تلوزیون دولتی عراق حمله کرده و بسیاری از ستادهای حزب حاکم، شورای عالی اسلامی و سازمان بدر را به آتش کشیدند، تمامی این گروه‌های سیاسی در عالی‌ترین سطح در حال رقابت برای تصاحب کرسی‌های مجلس هستند.

علاوه بر این معترضان دفتر گروه قدرتمند شیعه، «مصائب اهل حق» و همچنین جنبش حکیم را غارت کرده و منازل بسیاری از اعضای شورای ایالتی حمله کردند.

فعالان حقوق بشر مقامات امنیتی عراق را به آتش گشودن بر سر معترضان متهم کرده اما دولت این ادعاها را رد کرده معتقد است که برخی از افراد در میان معترضان آنها را تحریک کرده و مقامات امنیتی حق استفاده از سلاح گرم را ندارند.