یک سوم کادر درمان با درآمد پایین، اضافه‌کاری اجباری و فشار کار بالا روزگار می‌گذرانند؛
پرستاری؛ شغلی غیرجذاب
در حالی‌که همواره از پرستاران به عنوان ستون اصلی نظام سلامت کشور یاد می‌شود اما این جامعه ۱۶۰هزار نفری همچنان با مشکلات معیشتی و فشار کاری مضاعف دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
«احمد نجاتیان»، رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری، در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه «یک پرستار در کشور به‌جای دو نفر خدمت می‌کند»، از کمبود شدید نیروی پرستاری در بیمارستان‌ها به ویژه در استان‌هایی نظیر تهران، خوزستان و هرمزگان می‌گوید و معتقد است که در برخی بخش‌ها هر پرستار مسئول مراقبت از ۱۰ تا ۱۲ بیمار است؛ نسبتی که به‌طور مستقیم بر کیفیت خدمات و ایمنی بیماران اثر می‌گذارد.
او ضمن تاکید بر فشار کاری بالای پرستاران، می‌گوید که پرستاران به‌طور متوسط حدود ۸۰ ساعت اضافه‌کاری در ماه دارند و در بسیاری موارد، این اضافه‌کاری‌ها جنبه اجباری پیدا کرده و این کار، به قیمت فرسودگی جسمی و روحی پرستاران تمام می‌شود.
رئیس کل سازمان نظام پرستاری همچنین تاکید دارد که دریافتی پرستاران باید به‌گونه‌ای باشد که با یک شیفت کاری، از زندگی مناسب برخوردار باشند.
ضعف در جذب، نگهداری و
انگیزه‌بخشی پرستار
نجاتیان با انتقاد از نبود جذابیت‌های شغلی و ضعف در سیاست‌های نگهداشت نیرو می‌گوید که مشکل کمبود پرستار، نه در آموزش بلکه در جذب، نگهداری و ایجاد انگیزه برای خدمت است؛ طوری‌که سالانه حدود ۱۵هزار نفر از رشته پرستاری فارغ‌التحصیل می‌شوند اما تنها حدود ۶ هزار نفر جذب نظام سلامت می‌شوند.
رئیس کل سازمان نظام پرستاری خواستار توجه ویژه دولت به حوزه پرستاری شده و تاکید دارد که اصلاح تعرفه‌ها، بهبود شرایط پانسیون‌ها در مناطق محروم و اجرای برنامه‌های منطقه‌ای برای جذب نیرو می‌تواند از شدت بحران فعلی بکاهد.
پرستاران؛ حدود یک سوم کارکنان نظام سلامت
نجاتیان اظهار کرد: وسعت فعالیت حرفه پرستاری زیاد است و پرستاران باید خدمات را ۲۴ ساعته به بیماران ارائه دهند به همین دلیل، بخش قابل‌توجهی از نظام سلامت را تشکیل می‌دهند. حدود یک‌سوم کارکنان نظام سلامت را پرستاران تشکیل می‌دهند و همچنین ۶۰ تا ۷۰درصد نیروی انسانی بیمارستان‌ها در اختیار گروه پرستاری است. با توجه به اینکه پرستاران جمعیت کثیری از نظام سلامت کشور را تشکیل می‌دهند، مسائل مرتبط با این گروه اهمیت فراوانی دارد.
او با بیان اینکه آمار و ارقام دقیقی از وضعیت پرستاران شاغل را در اختیار نداریم، توضیح داد: پیش‌بینی می‌شود که حدود ۱۶۰هزار پرستار در تمام سطوح نظام سلامت مشغول فعالیت باشند. اگر گروه‌های پرستاری یعنی اتاق عمل، هوشبری و فوریت‌های پزشکی را به جمعیت پرستاران شاغل اضافه کنیم، تعداد آنها به ۲۰۰هزار نفر می‌رسد.
وضعیت نامطلوب نسبت پرستار به تخت‌های بیمارستانی
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری با بیان اینکه «نسبت پرستار به تخت» یکی از مولفه‌های نظام سلامت است، خاطرنشان کرد: بررسی‌ها بیانگر این است که نسبت پرستار به تخت‌های بیمارستانی کمتر از یک است که گواهی برای کمبود پرستار است. کشورها، استانداردهای گوناگونی برای نسبت پرستار به تخت در نظر گرفته‌اند؛ به نحوی که در برخی کشورها این عدد ۲.۵ یا ۳.۵ است.
وی تصریح کرد: اگر نسبت پرستار به تخت‌های بیمارستانی در یک بخش عمومی یک به ۵ یا ۶ بود امروزه حدود یک به ۱۰ تا ۱۲ شده است. تغییر نسبت پرستار به تخت در بخش عمومی به این معناست که پرستاران باید فشار کاری بیشتری را تحمل کنند و همچنین به دلیل اینکه تعداد بیماران تحت پوشش یک پرستار افزایش یافته، کیفیت خدمات و عوارض ناشی از آن نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. هنگامی که تعداد بیماران تحت پوشش یک پرستار افزایش می‌یابد، کیفیت ارائه خدمات و عوارض ناشی از این موضوع مانند عفونت‌ها، افتادن از تخت و حتی مرگ‌ومیر افزایش می‌یابد.
نبود رغبت برای کار در تهران
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری در ادامه افزود: متاسفانه با سرریز آموزشی در برخی مناطق کشور مواجه هستیم در حالی‌که فرایند جذب در آن مناطق انجام نمی‌شود. سرریز آموزشی و عدم جذب نیرو سبب شده که تعداد نیروی بیکار در آن منطقه افزایش یابد. متاسفانه، شرایط معیشتی به نحوی است که نیروی پرستار بیکار سایر استان‌ها برای حضور و ارائه خدمات در تهران تمایل ندارد چنانچه این روزها، استان‌های خوزستان و هرمزگان هم با کمبود نیرو مواجه هستند.
وی با بیان اینکه در زمینه جذب و ماندگاری پرستاران دچار نقص هستیم، گفت: در زمینه تربیت نیروی انسانی کمبودی نداریم اما در زمینه جذب، نگهداری و ایجاد جذابیت‌های شغلی نقص داریم. متاسفانه، شرایط در برخی نقاط کشور به نحوی است که پرستاران تمایلی برای حضور در چرخه ارائه خدمت ندارند چرا که دریافتی با سختی کار آنها قابل قیاس نیست.
تعرفه‌ها و انتقادهای پرستاران
نجاتیان درباره تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری نیز توضیح داد: منظور از تعرفه‌گذاری این است که برای یک خدمت خاص، قیمتی در نظر گرفته می‌شود که مردم و بیمه‌ها آن را پرداخت می‌کنند که بخشی از هزینه دریافت شده برای ارائه‌دهنده خدمت است. بر این باورم که پیاده‌سازی تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری به طور کامل انجام نشده که چندین علل دارد.
او با بیان اینکه تعرفه‌گذاری پزشکی در سال ۱۳۶۴ مطرح شد، توضیح داد: هنگامی که به موضوع تعرفه‌های پزشکی ورود کردیم از یک الگوی تعرفه‌گذاری و ارزش نسبی که در خارج کشور در دسترس بود، استفاده کردند. سیاستگذارن وقت نظام سلامت، کتاب «کالیفرنیا» را پایه‌ای برای نظام سلامت ایران در حوزه تعرفه‌های پزشکی در نظر گرفتند. اگرچه کتاب کالیفرنیا به عنوان پایه تعرفه‌های پزشکی نظام سلامت کشور در نظر گرفته شد اما روش مدنظر این کتاب که «پرداخت به ازای خدمت» بود، در همان سالی که وارد کشور شد در اروپا و آمریکا منسوخ شده بود.
شرایط پرستاری بهبود نیافته تا مانعی برای کاهش مهاجرت باشد. مهاجرت، پدیده‌ای چندوجهی است که عواملی مانند آرامش سیاسی، وضعیت اقتصادی و حقوق و مزایای شغلی بر آن اثرگذار است
وی با بیان اینکه حدود ۳ سال از اجرای تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در ایران می‌گذرد، گفت: نظام سلامت در زمینه بازتوزیع تعرفه‌ها با مشکلاتی مواجه است و ناهماهنگی در این زمینه وجود دارد؛ به نحوی که درآمد برخی بخش‌ها بیشتر است. به طور کلی، سطح تعرفه‌های پرستاری پایین است و پرستاران نسبت به این موضوع انتقادهایی وارد می‌کنند. دیدگاه سازمان نظام پرستاری این است که سطح تعرفه‌ها نسبت به نرخ تورم کشور پایین است اما باید به روند خوب تعرفه‌های پرستاری طی سه سال گذشته اشاره کرد. رشد تعرفه‌های پرستاری طی سه سال گذشته نسبت به خود، خوب بوده اما نسبت به نرخ تورم کشور پایین است.
ضرورت شفافیت در بازتوزیع تعرفه‌ها
نجاتیان در پاسخ به پرسش «افزایش تعرفه به میزان کافی و اجرای مطلوب بازتوزیع آن چه تاثیری بر ارائه کیفیت خدمات دارد؟» گفت: تعرفه پرستاری به منظور کیفیت خدمات اجرا شده است. متاسفانه برخی افراد اشتباه می‌کنند و جایگاه «حقوق» و «تعرفه» را با یکدیگر عوض می‌کنند. یک کارمند باید به دلیل حضور در محل کار حقوق دریافت کند اما تعرفه یک درآمد مازاد است که به صورت تشویقی در اختیار ارائه‌دهنده خدمت قرار می‌گیرد تا خدمات باکیفیت‌تر ارائه دهد. فلسفه تعرفه‌ها این است که کیفیت خدمات بالاتر برود. هنگامی که قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری را بررسی می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که پیش از اینکه موضوع تعرفه‌های پرستاری مطرح شود، سخن از استانداردهای بسته‌های خدمتی به میان آمده است. منظور این است پیش از اینکه قیمت یک خدمت مشخص شود، استاندارد خدمت در کانون توجه قرار گیرد. در حال حاضر، بسته‌های خدمتی مشخص است و براساس آن تعرفه تعریف شده است. پرستاران نباید تصور کنند چون که درآمد کمی دارند، خدمات را با کیفیت پایینی ارائه دهند. کیفیت خدمات و افزایش تعرفه‌ها باید به صورت یکسان پیش روند.
لزوم ایجاد تعادل بین ارکان نظام سلامت
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری درباره اختلاف درآمد پرستاران با سایر گروه‌های نظام سلامت نیز گفت: براساس قانون «تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری و تعدیل کارانه‌ها»، علاوه بر تعریف تعرفه‌ها باید به تعدیل کارانه‌ها نیز توجه کرد. همان‌طور که کارانه‌های پرستاران با پزشکان مقایسه می‌شود، باید به کارانه پرستاران در مقایسه با گروه‌هایی مانند پشتیبانی نیز توجه کرد. بخشی از تعرفه پرستاری در حوزه پشتیبانی توزیع می‌شود و شنیده‌ها بیانگر این است که درآمد بیشتری نسبت به پرستاران دارند.
پرستاران به‌طور متوسط حدود ۸۰ ساعت اضافه‌کاری در ماه دارند و در بسیاری موارد، این اضافه‌کاری‌ها جنبه اجباری پیدا کرده و این کار، به قیمت فرسودگی جسمی و روحی پرستاران تمام می‌شود
وی با بیان اینکه پایه و اساس تعرفه پرستاری از تعرفه پزشکی کمتر است، توضیح داد: به طور مثال، گفته می‌شود که تعرفه‌ها حدود ۳۰ درصد افزایش یافته اما به دلیل اینکه تعرفه پزشکی نسبت به تعرفه پرستاری بیشتر است، حتی با افزایش ۳۰ درصدی هر دو تعرفه، عدد حاصل تعرفه پزشکی نسبت به پرستاری بیشتر است. هنگامی که یک تعرفه ۹ میلیون تومانی ۳۰درصد افزایش یابد و یک تعرفه ۵۰ میلیون تومانی نیز ۳۰درصد افزایش یابد، به طور قطع، عدد حاصله بسیار متفاوت است. بر این اساس، رشد تعرفه پرستاری در سال ۱۴۰۳ مقداری بیشتر بود و امیدوارم با یک افزایش منطقی در مسیر ایجاد تعادل میان تعرفه‌های پرستاری و پزشکی گام برداریم.
کاهش مهاجرت پرستاران در سال جاری
نجاتیان با بیان اینکه سالانه حدود ۵ تا ۶هزار پرستار جذب می‌شوند، تصریح کرد: میان تعداد دانش‌آموختگان رشته پرستاری و افرادی که جذب می‌شوند، فاصله بسیاری است. آمار و ارقام بیانگر این است که سالانه حدود ۱۵هزار نفر در رشته پرستاری دانش‌آموخته می‌شوند ولی جذب حدود ۶هزار نفر است. اگرچه با چنین شرایطی مواجه هستیم اما سخن از افزایش ظرفیت به میان می‌آید و افزایش ظرفیت در چنین شرایطی به معنای اتلاف منابع کشور است. ادغام آموزش و ارئه خدمات که از افتخارات نظام سلامت کشور و وزارت بهداشت به حساب می‌آید، در حوزه پرستاری کمرنگ شده است.
وی درباره مهاجرت پرستاران هم گفت: این احتمال وجود دارد که برخی پرستاران بدون دریافت گواهی صلاحیت شغلی نسبت به مهاجرت اقدام کنند و به همین دلیل آماری درباره این افراد نداریم. کشورهایی که سیستم بهداشت و درمانی دقیقی دارند برای جذب پرستاران سایر کشورها، گواهی صلاحیت شغلی را مطالبه می‌کنند اما این احتمال وجود دارد که در مراحل اولیه مهاجرت از پرستاران، گواهی صلاحیت شغلی را مطالبه نکنند. سازمان نظام پرستاری، گواهی صلاحیت شغلی را همواره ملاک محاسبه مهاجرت پرستاران در نظر می‌گیرد و به طور قطع میان تعداد گواهی‌های صادر شده و تعداد مهاجران اختلاف وجود دارد.
وی با بیان اینکه عوامل مختلفی سبب مهاجرت می‌شود، گفت: برخی پرسش «آیا شرایط پرستاری بهبود یافته که میزان مهاجرت کاهش یافته است؟» را مطرح می‌کنند. در پاسخ به این پرسش باید گفت که شرایط پرستاری به نحوی بهبود نیافته تا مانعی برای کاهش مهاجرت باشد. مهاجرت، پدیده‌ای چندوجهی است که عوامل متعددی مانند آرامش سیاسی جامعه، وضعیت اقتصادی مردم، اقتصاد مردم و حقوق و مزایای شغلی بر آن اثرگذار است. هنگامی که میزان مهاجرت کاهش یا افزایش می‌یابد، تمام مسائل باید در کانون توجه قرار گیرد.
نجاتیان با بیان اینکه صدور گواهی در ۶ ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته، افزود: تعداد گواهی‌های صادر شده در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۲ نیز کاهش یافته است. سازمان نظام پرستاری در آخرین گزارشی که به وزارت بهداشت ارائه داده، کاهش ۳۰درصدی صدور گواهی در یک سال را ارائه کرده. به طور مثال، دانمارک دیگر تمایلی برای پذیرش پرستاران ندارد و این موضوع یکی از دلایل کاهش تقاضا برای مهاجرت است.
او درباره اصلی‌ترین مطالبه پرستاران از سیاستگذاران گفت: معیشت پرستاران در اولویت قرار دارد. خوشبختانه پرداخت معوقات در پایان سال گذشته بهبود یافت اما پرداخت کارانه پرستاران به دلیل جنگ ۱۲ روزه باز هم با عقب‌افتادگی مواجه شده است. در حال حاضر، متوسط عقب‌افتادگی کارانه پرستاران حدود ۷ ماه است و پرداخت اضافه‌کاری تقریبا به‌روز است؛ چرا که دولت در زمینه پرداخت اضافه‌کار پرستاران ورود کرده است. برخی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور در زمینه پرداخت اضافه‌کار پرستاران از سال گذشته به پرستاران بدهکاری دارند.
دیدگاه تان را بنویسید