مرکز پژوهش‌های مجلس:
۶۰درصد فقرای کشور سرپرست شاغل یا جویای کار دارند
محمد جندقی
«اشتغال ناقص»، «دستمزد پایین» و «عدم پوشش بیمه بازنشستگی» از عوامل بروز و گسترش پدیده شاغلان فقیر است. این در حالی است که اکنون، «میزان درآمد افراد» از سوالات آمار نیروی کار هم حذف شده است.
1: ۶۱درصد از سرپرستان خانوارهای فقیر شاغل، در بخش مشاغل مزد و حقوق‌بگیری بخش خصوصی، حدود ۱۴درصد به عنوان کارکن مستقل در بخش کشاورزی و حدود ۱۹درصد به عنوان کارکن مستقل در بخش‌های غیرکشاورزی مشغول به کار هستند
«طرح حمایت از شاغلین فقیر و بیکاران» ششم آذرماه امسال در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شد که هدف از اجرای آن، حساس کردن برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران به سطح معیشتی شاغلان و ارائه راهکار حمایتی برای بهبود وضعیت معیشتی این گروه از جامعه است. مرکز پژوهش‌های مجلس با بررسی این طرح به استناد آمار و اطلاعات بازار کار اعلام کرده است: در حال حاضر پدیده‌هایی نظیر شاغلان فقیر، دستمزد پایین و اشتغال غیررسمی رو به گسترش است، ضمن اینکه به طور کلی هر چند یکی از مهمترین علل فقر خانوار، «بیکاری سرپرست خانوار» است اما داشتن شغل، لزوما نمی‌تواند خانوار از از فقر رهایی دهد.
مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، خانوارهای فقیر را به دو گروه کلی طبقه‌بندی می‌کند؛ نخست خانوارهایی که سرپرست آنها خارج از بازار کار هستند و حتی در گروه افراد جویای کار نیز قرار ندارند که بر این اساس، این گروه ۴۰درصد از فقرا را تشکیل می‌دهند.
گروه دوم نیز خانوارهای دارای سرپرست شاغل یا سرپرست جویای کار هستند. این گروه از خانوارهای فقیر، ۶۰درصد از فقرا را تشکیل می‌دهند. براساس این مطالعه پژوهشی، شاغلان فقیر هر چند از نظر اقتصادی، فعال و توانایی کسب درآمد بیشتر یا تامین خانواده خود را دارند اما سه عامل عدم اشتغال، اشتغال ناقص و درآمد کم از مهمترین عوامل فقیر بودن این خانوارها محسوب می‌شود.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که ۶۱درصد از سرپرستان خانوارهای فقیر شاغل، در بخش مشاغل مزد و حقوق‌بگیری بخش خصوصی، حدود ۱۴درصد به عنوان کارکن مستقل در بخش کشاورزی و حدود ۱۹درصد به عنوان کارکن مستقل در بخش‌های غیرکشاورزی مشغول به کار هستند.
نتایج منتشر شده در این گزارش حاکی از آن است که ۵۳درصد از خانواده‌های فقیر دارای سرپرست شاغل و ۷درصد از سرپرستان این خانوارها، جویای کار هستند که بخش قابل توجهی از خانواده‌های فقیر را شامل می‌شود. با این وجود دلایلی مانند اشتغال ناقص، دستمزد پایین، عدم پوشش بیمه بازنشستگی و بار تکفل بالا، از مهمترین عوامل فقیر بودن این خانوارها محسوب می‌شود.
براساس تعریف آماری، افراد دارای اشتغال ناقص شامل تمام شاغلانی می‌شود که به دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن شغل با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری یا سایر موارد کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار می‌کنند و خواهان اشتغال کامل در هفته هستند.
همچنین به استناد این گزارش، «دستمزد پایین» یکی دیگر از مهمترین عوامل وجود شاغلان نیازمند حمایت است، به نحوی که متاسفانه براساس طرح آمارگیری نیروی کار توسط مرکز آمار ایران، سوال‌های مربوط به دستمزد افراد شاغل حذف شده است و نمی‌توان اطلاع درستی نسبت به وضعیت درآمدی نیروی کار شاغل در کشور داشت.
وضعیت شاغلان بازار کار نشان می‌دهد طی سال‌های ۸۴ تا ۹۵، به‌رغم افزایش تدریجی سهم شاغلان بیمه شده، به طور متوسط ۴۷درصد از شاغلان، بیمه و ۵۳درصد از شاغلان فاقد بیمه بوده‌اند
با این حال، بررسی آمار کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر نشان می‌دهد که در سال ۹۳ کارگران در ۱۹۸ بنگاه صنعتی کمتر از ۵۰۰هزار تومان در ماه دستمزد دریافت می‌کرده‌اند. هر چند نسبت به سال‌های ۹۱ و ۹۲، تعداد بنگاه‌های با دستمزد پایین رو به کاهش و بنگاه‌های با دستمزد بالا رو به افزایش بود اما وضعیت فعلی نشان می‌دهد که بخشی از کارگران شاغل در کارگاه‌های صنعتی زیر خط فقر و با دستمزد پایین مشغول به کار هستند و به لحاظ میزان درآمد، تفاوت قابل توجهی با بیکاران ندارند.
محرومیت ۴۰ درصد از فقرا از پوشش بیمه‌ای
همچنین براساس آنچه که گفته شد حدود ۴۰درصد از فقرا، سرپرستان خارج از بازار کار هستند و به همین دلیل تحت پوشش بیمه‌ای قرار ندارند. این گروه از افراد در جمعیت غیرفعال اقتصادی قرار دارند، به عبارتی در گروه افراد شاغل یا بیکار قرار ندارند.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بررسی دقیق این گروه از افراد نشان می‌دهد میانگین سن سرپرست خانوار این گروه از جامعه یعنی فقرای بیکار، ۶۸ سال است، بنابراین عمده دلیل فقر این خانوارها می‌تواند ناشی از بازنشستگی یا ازکارافتادگی باشد. در این زمینه نقش بیمه در حمایت از افراد می‌تواند بسیار بااهمیت باشد.
بر این اساس وضعیت شاغلان بازار کار نشان می‌دهد طی سال‌های ۸۴ تا ۹۵، به‌رغم افزایش تدریجی سهم شاغلان بیمه شده، به طور متوسط ۴۷درصد از شاغلان، بیمه و ۵۳درصد از شاغلان فاقد بیمه بوده‌اند. همچنین ۶۱درصد از سرپرستان خانوارهای فقیر، شاغل هستند و بخشی از کارگران شاغل در کارگاه‌های صنعتی زیر خط فقر و با دستمزد پایین مشغول به کار هستند.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، طرح حمایت از شاغلین فقیر و بیکاران دارای ایرادهای حقوقی، ابهامات و مغایرت‌هایی با اصول ۱۲۶، ۱۵۸، ۵۷، ۶۰ و ۷۵ قانون اساسی است و با وجود آنکه در مقدمه توجیهی طرح بر حمایت از شاغل فقیر تاکید شده، اما در محتوای طرح، راهکار مشخصی در این خصوص ارائه نشده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش خود این طرح را در صورت اعمال اصلاحات و برطرف کردن ایرادهای قانونی تایید می‌کند.
همچنین این مرکز اضافه کردن پیشنهادهایی در چارچوب سیاست‌های بازار کار جهت کم شدن اشتغال ناقص، افزایش اشتغال رسمی و نرخ بیمه‌شدگان، تعیین دستمزد مبتنی بر تفاوت‌های منطقه‌ای شغلی را در راستای بهبود وضعیت معیشتی شاغلان را ضروری می‌داند.
دیدگاه تان را بنویسید