مالکان تامین اجتماعی نقشی در مدیریت آن ندارند

نشست «چالش کارفرمایان با تامین اجتماعی» به همت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران شامگاه چهارشنبه هفته گذشته (۲۵ فروردین) در کلاب هاوس برگزار شد.

در ابتدای این نشست «حسین سلاح‌ورزی»، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران گفت: در ابتدا و از منظر انصاف باید اشاره کنم که حداقل در یکی دو سال اخیر سازمان تامین اجتماعی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تلاش‌هایی جدی برای افزایش سطح تعامل با کارفرمایان داشته‌اند.

وی ادامه داد: معتقدیم صاحبان اصلی صندوق تامین اجتماعی، کارفرمایان و کارگران هستند و منابع این صندوق از طریق پرداختی‌ آنها تامین می‌شود. با این توصیف چرا باید تا این حد نارضایتی کارفرمایان از سازمان تامین اجتماعی زیاد باشد؟ اغلب کارفرمایان معتقد هستند که سازمان تامین اجتماعی برای تامین هزینه‌های خود به نوعی با تفسیر سلیقه‌ای قانون، هزینه‌های بیشتری را بر کارفرمایان تحمیل کرده است.

سلاح‌ورزی گفت: برخی از این مشکلات به خاطر اجحافی است که دولت‌ها و مجالس در حق این سازمان داشته‌اند. آنها در دوره‌های مختلف برای کسب محبوبیت، تکالیفی را بر سازمان تامین اجتماعی تحمیل کرده‌اند و البته نمی‌توان از مشکلات و ناکارآمدی مدیریتی این سازمان هم چشم‌پوشی کرد.

نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران اظهار کرد: طبق گزارش‌ها، سازمان تامین اجتماعی از سال ۲۰۱۸ عملا از ذخایر خود استفاده کرده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۷ تمام این ذخایر از بین برود. ضمن اینکه به گفته دولت، در 20 سال گذشته با توجه به اینکه بودجه دولت، حداکثر 30 برابر شده اما کمک دولت به این صندوق‌ حدودا صد برابر بوده است.

وی ادامه داد: طبق برخی از آمارها حدود ۹۰۰هزار کارگاه از تامین اجتماعی خدمات می‌گیرند اما از پرداخت حق بیمه معاف هستند. همچنین گفته می‌شود از ۱۴میلیون بیمه‌شده، ۵۰درصد از حق بیمه چهار میلیون نفر را دولت تقبل می‌کند اما در عمل پولی پرداخت نمی‌شود. لذا به نظر می‌رسد همه این مسائل دست به دست هم داده که تعادل بین منابع و مصارف تامین اجتماعی از بین برود و به خاطر کمبود منابع به جیب کارفرما دست‌درازی کند و با حق بیمه‌های سلیقه‌ای، فشار مضاعفی بر کارفرما وارد کنند.

سیفی: قرار بود تامین اجتماعی به کارفرما کمک کند تا رفاه را برای کارگر خود ایجاد کند اما امروز به یکی از مانع‌های عمده در حوزه تولید تبدیل شده چرا که تفکر دولتی نمی‌تواند هم‌راستای بخش خصوصی حرکت کند

نظام چندلایه تامین اجتماعی باید شکل گیرد

«علی حیدری» نایب رئیس هیات مدیره سازمان تامین اجتماعی هم در این نشست گفت: در ابتدا به بیان مباحثی کلی‌ در ارتباط با نقش تامین اجتماعی در بازار کسب و کار می‌پردازم. همان‌طور که می‌دانیم زمین، کار و سرمایه از دیرباز جزو عوامل اصلی تولید بودند و بهره‌مندی عوامل تولید از ارزش ایجاد شده باید عادلانه و متناسب باشد. تامین اجتماعی از این منظر که بتواند بهره‌مندی مناسب‌تری برای کارگران فراهم کند، حائز اهمیت است و در دنیا و در مقام نظر، تامین اجتماعی را مقوم کار و تولید و اشتغال می‌دانند. ما باید آسیب‌شناسی کنیم که چرا امری که مقوم تولید تلقی می‌شده الان به اعتقاد برخی مانع تولید است؟

وی گفت: نظامات تامین اجتماعی در دنیا دو نوع است؛ نظام مبتنی بر مالیات و نظام مبتنی بر حق بیمه. در حال حاضر اغلب کشورهای دنیا به سمت نظام چندلایه رفته‌اند. متاسفانه در کشور ما به‌رغم اینکه حکم آن در قانون برنامه پنجم و ششم آمده، این نظام چندلایه را نداریم و چون مکانیسم بیمه‌های اجتماعی در ارتباط با سازمان تامین اجتماعی مبتنی بر حق بیمه است، مطابق با آن، سطح پایه تا سطح مازاد و مکمل حق بیمه برعهده کارفرمایان گذاشته شده است در حالی‌که اگر نظام چندلایه تامین اجتماعی وجود داشت، طبیعتا دولت، کارفرمایان و بیمه‌شدگان هر سه باید نقش می‌داشتند. به طور کلی از آنجا که نظام چندلایه تامین اجتماعی در کشور ما شکل نگرفته، تمام این بار بر دوش سازمان تامین اجتماعی سوار شده است.

حیدری اظهار کرد: رویکردهای وزیر فعلی تعاون، کار و رفاه اجتماعی و همکاران ما در وزارت کار و مدیریت سازمان تامین اجتماعی تصحیح این فرآیند است اما محدودیت‌هایی هم در این زمینه وجود دارد.

تامین اجتماعی دچار تعارض منافع شده است

در ادامه، «حسن فروزان‌فرد» عضو هیات نمایندگان اتاق ایران گفت: با پدیده انحصار در سازمان تامین اجتماعی مواجه هستیم و همه می‌دانیم که پدیده انحصار یعنی کیفیت پایین‌تر و قیمت بالاتر. در کنار این موضوع، مکانیزم‌های حکمرانی در سازمان تامین اجتماعی را هم باید مدنظر قرار دهیم، اینکه بالاخره معلوم نیست این سازمان دولتی است یا خصوصی! همچنین باید به این نکته هم توجه کنیم کسانی که منابع این سازمان را تامین می‌کنند در حکمرانی این سازمان هیچ نقشی ندارند و نمی‌توانند منافع خود را کنترل کنند. این سازمان به شکل‌های مختلفی دچار تعارض منافع است و این تضادها سازمان تامین اجتماعی را دچار گرفتاری حاکمیتی و گرفتاری حکمرانی کرده است.

سلاح‌ورزی: صاحبان اصلی صندوق تامین اجتماعی، کارفرمایان و کارگران هستند و منابع این صندوق از طریق پرداختی‌ آنها تامین می‌شود اما اغلب کارفرمایان معتقدند که این سازمان برای تامین هزینه‌های خود، هزینه‌های بیشتری را بر کارفرمایان تحمیل می‌کند

تامین اجتماعی با یکجانبه‌گرایی به جایی نمی‌رسد

سپس «اصغر آهنی‌ها» نایب رئیس کمیسیون بیمه و مالیات اتاق بازرگانی گفت: یکی از مشکلات عمده ما در رابطه با قوانین، فاصله زیاد بین نظرات مدیران سازمان و دستگاه‌های اجرایی است. آنچه در بخشنامه‌ها تنظیم و ابلاغ می‌شود در خیلی از شهرستان‌ها بسیار متفاوت اجرا می‌شود. سازمان تامین اجتماعی باید به این مشکل توجه کند. به اعتقاد من حتی اگر قوانین اصلاح شود اما لایه‌های پایینی اصلاح نشوند، نمی‌توانیم به نتیجه مطلوبی برسیم. یکی دیگر از مشکلات سازمان تامین اجتماعی نداشتن سه‌جانبه‌گرایی و قدرت عمل شرکای اجتماعی است. متاسفانه ما با یک‌جانبه‌گرایی نمی‌توانیم قدمی جدی برداریم.

نهادینه شدن تفکر دولتی در تامین اجتماعی

در ادامه «حمیدرضا سیفی»، دبیرکل کانون عالی کارفرمایان نیز گفت: مشکل اصلی سازمان تامین اجتماعی داشتن مدیریت تفکر دولتی است. وقتی مالک این سازمان کارفرمایان و کارگران هستند اما در مدیریت آن هیچ نقشی ندارند، وضعیت همین می‌شود. نتیجه تفکر دولتی در سازمان این است که اگر قرار بود سازمان تامین اجتماعی به کارفرما کمک کند تا رفاه را برای کارگر خود ایجاد کند، امروز به یکی از مانع‌های عمده در حوزه تولید تبدیل شده چرا که تفکر دولتی نمی‌تواند هم‌راستای بخش خصوصی حرکت کند.

وی گفت: وقتی مدیر این سازمان را دولت تعیین می‌کند، آن مدیر نمی‌تواند جلوی دولت بایستد و حق و حقوق واقعی سازمان را بگیرد، به همین دلیل احیای شورای عالی تامین اجتماعی و دخالت واقعی حوزه شرکای اجتماعی برای رسیدن به نتیجه مطلوب، مهم است.

سیفی اظهار کرد: نکته دیگر نبود تفکر فرآیندمحور است. وقتی قوانین ما به‌روز نیست، نمی‌توان انتظار سازمان تامین اجتماعی کارآمدی هم داشت. همه اینها در یک فرآیند قرار می‌گیرد و وقتی این فرآیندها کامل نباشد ما نمی‌توانیم به نتیجه مطلوبی برسیم.

طبق گزارش خبرگزاری کار ایران (ایلنا)، در نشست چالش کارفرمایان با تامین اجتماعی، «جلیل کاربخش» از اعضای هیات رئیسه اتاق کرمان، «هومن حاجی‌پور» معاون امور کسب و کار اتاق تهران، «افشین کلاهی» عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، «احسان ناصر» عضو هیات نمایندگان در اتاق بازرگانی و «حامد شمس» رئیس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت کار نیز به ارائه نظرات خود پرداختند.