معیشت ۱۰هزار ماهیگیر در خطر است
صیادان؛ قربانیان نخست آب‌های خاکستری
«هیچ رودخانه‌ای در شمال کشور نداریم که موجود زنده داشته باشد زیرا پسماندهای زباله‌ها، شیرابه‌هایی را وارد رودخانه‌ها کرده که هر موجود زنده‌ای را از بین برده است». این اظهارات را «عیسی کلانتری» رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در مهر امسال بیان کرد؛ اظهاراتی که برخی آن را از اساس نادرست دانستند و بعضی هم گفتند این مقام مسئول اغراق می‌کند تا توجهات را به تخریب‌های زیست‌محیطی در شمال کشور جلب کند. واقعیت این است که اوضاع زیست‌محیطی این خطه چه از نظر جنگل‌زدایی، چه از نظر آلودگی خاک و چه از نظر آلوده کردن آب‌های رودخانه‌ای و دریا اصلا خوب نیست و باید به زنگ خطری که به صدا درآمده، توجه نشان دهیم.
آلودگی زیست‌محیطی، چه زمانی که آثارش را در تغییر اقلیم می‌بینیم و چه وقتی که بر کسب و کار‌های مرتبط با طبیعت خودنمایی می‌کند، می‌تواند تاثیرات مخرب اقتصادی بر جا بگذارد. ازجمله کسانی که مستقیما از آلودگی رودخانه‌ها در شمال کشور آسیب می‌بینند صیادانی هستند که تعدادشان به بیش از ۱۰هزار نفر در سه استان شمالی کشور می‌رسد.
کسب رزق حلال از دریای سخاوتمند
سالانه حدود ۱۶هزار تن ماهی استخوانی در دریای خزر صید می‌شود. صید این رده از ماهیان در شمال کشور از اواسط مهر شروع می‌شود و تا فرودین ادامه دارد. در سه استان شمالی کشور ۱۲۱ شرکت تعاونی صیادی فعالیت دارند که ۵۳ تعاونی به مازندران، ۵۱ تعاونی به گیلان و ۱۷ تعاونی به استان گلستان اختصاص دارد. صیادان غیرمجاز را که لحاظ نکنیم به صورت مجاز بیش از ۱۰هزار نفر در این استان‌ها از طریق صیادی روزگار می‌گذرانند و تعداد زیادی نیز با اشتغال در کار‌های مرتبط با صیادی امرار معاش می‌کنند. هر چند در آمار‌ها و اخباری که پیرامون صیادی در شمال کشور منتشر می‌شود از تعبیر ماهیان دریای خزر استفاده می‌شود اما در واقع این رودخانه‌های شمالی هستند که تاثیر اصلی را در غنی‌سازی ذخایر دریایی دارند.
«یعقوب دوجی» مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی ایران در گفت‌وگو با ایلنا می‌گوید: بدون وجود رودخانه‌ها ماهیان دریای خزر وجود ندارند چرا که ماهیان استخوانی باید در آب شیرین و جاری تخم‌ریزی کرده و بچه ماهی‌ها از طریق رودخانه به دریا بروند. هر چند باید رودخانه‌های شمالی را حداقل در دو ماه فروردین و اردیبهشت که زمان تخم‌ریزی ماهیان استخوانی است به حال خود رها کرد اما فعالیت‌های مخرب در این دو ماه نیز ادامه می‌یابد و بدتر از آن آلودگی‌هایی با تاثیرات دیرپا، محیط‌زیست رودخانه‌ها را به خطر انداخته است. «فریبرز جمال‌زاده فلاح» سرپرست پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی نیز درباره اظهارات رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست مبنی بر مرگ رودخانه‌های شمال می‌گوید: در سرچشمه‌های رودخانه‌ها حیات وجود دارد اما در بیشتر قسمت‌های رودخانه حیات وجود ندارد. در واقع اگر یک رودخانه در شهرهای شمالی کشور را در نظر بگیریم، حدود ۸۰درصد طول آن فاقد موجود زنده است. ما ۱۱ رودخانه ورودی به تالاب انزلی داریم که رودخانه پسیخان به عنوان زنده‌ترین و پویاترین رودخانه فعال است و آلودگی شدیدی را از خود نشان نمی‌دهد. وقتی رودخانه‌ها زنده نباشند عملا آب آلوده یا آب خاکستری در محیط رها می‌شود. در کشور، حدود ۱۷ تا ۱۸ میلیارد مترمکعب آب خاکستری داریم. آب خاکستری، آبی است که پاک نیست و عملا بازیافت هم نمی‌شود. امروزه رودخانه‌های مرده در شمال کشور محل انتقال آب‌های خاکستری به دریا هستند.
آلودگی‌های زیست‌محیطی معیشت حدود ۱۵۰هزار خانوار صیادی را در شمال و جنوب کشور تهدید می‌کند. اگر روند‌های فعلی دنبال شود این جمعیت قابل توجه در آینده نزدیک دچار مشکل می‌شوند
به نسبت ظرفیتی که وجود دارد، اقدامات ناچیز است
هر چند نمی‌توان تاثیر آلودگی رودخانه‌ها در شمال کشور را محدود به این کرد که معیشت صیادان را به خطر انداخته، اما صیادان اولین گروهی هستند که آسیب می‌بینند و البته از نزدیک شاهد تخریب رودخانه‌ها هستند.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی ایران با تاکید بر اینکه تخریب رودخانه‌ها منجر به مرگ دریا می‌شود، می‌گوید: عدم بهره‌برداری از رودخانه‌ها حداقل در دو ماه فروردین و اردیبهشت خواسته صیادان است چرا که این ماه‌ها زمان تخم‌ریزی ماهیان استخوانی است. در این ماه‌ها باید آب رودخانه‌ها جاری باشد اما به بهانه‌های مختلف ازجمله کشاورزی و تولید برق، آب را می‌بندند و حیات ماهی‌ها را به خطر می‌اندازند.
او ادامه می‌دهد: چند عامل از جمله آلودگی رودخانه‌ها، صید غیرمجاز و بستن رودخانه‌ها، ماهیان مولد را به خطر می‌اندازد و باعث می‌شود بچه ماهی‌ها بمیرند یا صید شوند و به دریا نرسند.
به گفته دوجی، آلودگی رودخانه‌ها که تهدیدی جدی است ناشی از آلودگی‌های صنعتی است. البته گردشگران با زباله ریختن رودخانه‌ها را آلوده می‌کنند اما این معضل قابل کنترل و پیشگیری است. در مورد آلودگی‌های صنعتی باید توجه بیشتری داشت و ما از قوه قضاییه می‌خواهیم که هم در این زمینه و هم در مورد صید غیرمجاز دخالت کرده و با متخلفان برخورد کند.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی ایران می‌گوید: در فصل تخم‌ریزی ماهیان استخوانی به هیچ‌وجه نباید صید اتفاق بیفتد و حتی نباید محیط رودخانه را به هر طریقی برای ماهیان ناامن کرد اما این ملاحظات رعایت نمی‌شود و در فصل غیرمجاز افرادی به صورت‌های مختلف دست به صید می‌زنند.
او همچنین به اقدامات حمایتی لازم برای حفظ ذخایر دریایی اشاره می‌کند و می‌گوید: لازم است بچه ماهی به رودخانه ریخته شود اما این اقدامات به اندازه کافی از طرف شیلات صورت نمی‌گیرد.
دوجی، پرورش ماهی و میگو را یکی دیگر از فعالیت‌هایی می داند که باید در شمال کشور ترویج و تقویت شود.
او می‌گوید: ظرفیت بالایی در این زمینه وجود دارد و ما می‌توانیم در دریا ماهی پرورش دهیم. هرچند اکنون پرورش ماهی، خاویار و میگو در شمال کشور صورت می‌گیرد اما به نسبت ظرفیتی که وجود دارد، اقدامات ناچیز است.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی ایران با اشاره به اینکه در این مورد حتی پس‌رفت هم داشته‌ایم، عنوان می‌کند: برای مثال در زمینه تولید خاویار ما زمانی حرف اول را در جهان می‌زدیم. در برهه‌ای ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن خاویار در ایران تولید می‌شد اما این میزان اکنون به سه تن رسیده است که واقعا ناچیز است.
او با بیان اینکه آلودگی‌های زیست‌محیطی معیشت حدود ۱۵۰هزار خانوار صیادی را در شمال و جنوب کشور تهدید می‌کند، می‌گوید: اگر روند‌های فعلی دنبال شود این جمعیت قابل توجه در آینده نزدیک دچار مشکل می‌شوند، حال آنکه آنها از زحمت‌کش‌ترین اقشار جامعه هستند و انتظار دارند با حمایت‌هایی که صورت می‌گیرد مشاغل‌شان حفظ و معیشت‌شان تقویت شود.
در سرچشمه‌های رودخانه‌ها حیات وجود دارد اما در بیشتر قسمت‌های رودخانه حیات وجود ندارد. در واقع اگر یک رودخانه در شهرهای شمالی کشور را در نظر بگیریم، حدود ۸۰درصد طول آن فاقد موجود زنده است
آلودگی، دیگر مشکل آیندگان نیست
چند سال پیش وقتی درباره آلودگی‌های زیست محیطی حرف می‌زدیم اغلب عنوان می‌شد که با تخریب طبیعت و ایجاد آلودگی داریم سرمایه نسل‌های بعد را از بین می‌بریم و زندگی آنها را به خطر می‌اندازیم. سرعت آلودگی‌های زیست محیطی و تغییر اقلیم آن‌قدر زیاد شده که اکنون تاثیرات آن را می‌بینیم و جای نسل‌های آینده، خود ما هستیم که درگیر تبعات زیست‌محیطی و تغییر اقلیم شده‌ایم.
نهاد‌های بین‌المللی هشدار می‌دهند در یک دهه آینده تغییرات اقلیمی بیشترین نقش را در فقر بازی خواهند کرد و با تغییرات اقلیمی بسیاری از مشاغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر قرار می‌گیرند. کشاورزی، دامپروری و صیادی ازجمله مشاغلی هستند که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی و آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌بینند، به ویژه اگر این مشاغل به صورت سنتی صورت گیرند، آسیب‌پذیر‌تر خواهند بود.
دیدگاه تان را بنویسید