درگیری پیشمرگه‌ها و اعضای الهرکی در اقلیم کردستان، تهدید امنیتی منطقه را افزایش داد؛
اربیل، صحنه تقابل قدرت حاکم با عشیره‌ها
رامین پرتو
درگیری مسلحانه اخیر میان نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان عراق و اعضای عشیره الهِرکی در منطقه خبات که از سه‌شنبه شب شروع شده و تا روز گذشته (چهارشنبه) هم ادامه داشته است، یکی از تحولاتی است که نشان می‌دهد منطقه خاورمیانه بنا ندارد به این راحتی به سمت آرامش پییش برود و حالا علاوه بر منازعه‌های منطقه‌ای، شاهد تقابل داخلی هم هستیم که تهدید امنیتی برای منطقه را دوچندان می‌کند.
تنش در اربیل بزرگترین درگیری در سال‌های اخیر در منطقه کردستان است که از ثبات امنیتی نسبی برخوردار بوده است، درحالی که مرکز و جنوب عراق شاهد درگیری‌های قبیله‌ای مکرری است که منجر به مرگ و میر و جراحات می‌شود
بر اساس اخبار منتشر شده از سوی خبرگزاری رسمی عراق (واع) درگیری مسلحانه‌ای بین قبیله الهرکی و نیروهای امنیتی در منطقه خبات استان اربیل رخ داد که منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی افراد و آتش گرفتن تعدادی از خودروهای امنیتی شد و علت این اختلاف بر سر آبیاری زمین‌های کشاورزی پس از تغییر مسیر یکی از شاخه‌های رودخانه زاب بزرگ عنوان شده است. این خبرگزاری همچنین اعلام کرده که رهبر قبیله الهرکی از بقیه قبایل استان اربیل درخواست کرده بود که در کنار آنها بایستند و برخی دیگر از منابع هم اعلام کردند که قبایل کرد در ابتدای درگیری‌ها کنترل بزرگراه بین‌المللی بین دهوک و اربیل، بزرگراه بین‌المللی آکره و مناطق اطراف اربیل، لاجان و سیبران را در دست گرفته بودند. از سوی دیگر درگیری به حدی گسترده و عمیق شده بود که پیشمرگه شروع به استفاده از سلاح‌های سنگین علیه عشیره‌ها کرده است. برخی از منابع هم اعلام کردند که عناصر کرد سلاح‌های خود را زمین گذاشته و به قبایل خود برای مقابله با شبه‌نظامیان پیشمرگه پیوستند.
در عین حال برخی از منابع ساعاتی پس از شروع درگیری‌ها اعلام کردند که شیخ قبیله الهرکی تهدید به گشودن جبهه جدیدی بین اربیل، موصل و دهوک کرده که یک خط استراتژیک و شریان اقتصاد منطقه محسوب می‌شود. این منابع اعلام کردندن که شیخ قبیله الهرکی تهدید کرد که در گام دوم، خطوط لوله نفتی که به ترکیه نفت می‌رساند و از اربیل، موصل و دهوک عبور می‌کند را قطع خواهد کرد که این اقدام هم به عنوان ضربه اقتصادی بزرگ به اربیل و بارزانی‌ها محسوب می‌شود.
تشدید شکاف داخلی
خبرگزاری کردپرس در مورد این درگیری‌ها اعلام کرده که این تنش‌ها، که ریشه در اختلافات ملکی با عشیره گوران، نارضایتی‌های معیشتی و شکاف‌های سیاسی دارد، وحدت داخلی اقلیم را به چالش کشیده و پیامدهای گسترده‌ای برای ثبات منطقه‌ای به همراه داشته است. از سوی دیگر فراخوان جوهر محی‌الدین هرکی رئیس عشیرۀ الهرکی برای بسیج هرکیان و تظاهرات ضدحکومتی در «قلادزی» (قلعه دیزه)، نشانه‌ای از تشدید شکاف میان جامعه محلی و حاکمیت حزب دموکرات کردستان است. درگیری های روز گذشته در منطقه خبات اربیل زمانی آغاز شد که نیروهای امنیتی حزب دموکرات کردستان، به دستور «مسرور بارزانی»، نخست‌وزیر اقلیم، برای اجرای حکم دستگیری «خورشید هرکی» اقدام کردند.
منابع رسانه‌ای کردی، گزارش دادند این حکم از سوی دادگاه اربیل به دلیل اختلافات ملکی با عشیره گوران در املاک «گرده رش» صادر شده بود. با این حال، فقدان شفافیت در جزئیات این حکم، به اتهامات سیاسی علیه حزب دموکرات کردستان دامن زده است. برخی منابع محلی ادعا می‌کنند، خورشید هرکی، که پیش‌تر از حزب دموکرات کردستان جدا شده و با میانجی‌گری به آن بازگشته بود، به دلیل اختلافات داخلی و فشارهای سیاسی هدف قرار گرفته است.
نکته اینجاست که در جریان درگیری‌های اولیه، طرفداران «هرکی» مقاومت شدیدی از خود نشان دادند و دو تن از نیروهای زیروانی را به اسارت گرفتند. گزارش‌ها همچنین از انهدام دو دستگاه خودروی نظامی هامر متعلق به حزب دموکرات کردستان حکایت دارد. همچنین جوهر محی‌الدین هرکی، رئیس عشیره، در پیامی علنی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، از تمام هرکیان در مناطق کردنشین، خواست تا برای دفاع از «خورشید هرکی» بسیج شوند. این فراخوان با استقبال هرکی های بادینان و موصل مواجه شد و بیش از ۴۰۰ تن از هواداران هرکی به منطقه اعزام شدند.
بر اساس گزارش برخی از منابع محلی کُردی این درگیری، بزرگترین درگیری در سال‌های اخیر در منطقه کردستان است که از ثبات امنیتی نسبی برخوردار بوده است، درحالی که مرکز و جنوب عراق شاهد درگیری‌های قبیله‌ای مکرری است که منجر به مرگ و میر و جراحات می‌شود اما باید توجه شود که این درگیری‌ها معمولاً به دلیل مشکلات کشاورزی یا آبیاری یا اختلافات اجتماعی رخ می‌دهد.
نگرانی ترکیه صرفاً به دلیل تهدیدهای امنیتی از وضعیت اربیل نیست بلکه آنها منافع اقتصادی بلندمدت و عمیق با کردستان عراق برای خود (به‌ویژه در حوزه نفت و گاز) تعریف کرده‌اند و هرگونه تنش برای آنها تبعات چندسویه خواهد داشت
نگرانی بغداد و آنکارا
بدون شک تنش در اربیل آن هم از نوع تقابل میان جریان سیاسی حاکم با عشیره‌ها، نه تنها برای ساختار سیاسی تحت نظر بارزانی‌ها بلکه برای دولت مستقر در بغداد و آنکارا هم از اهمیت بسیار زیادی برخورد است و حتی آن را یک عنصر مخرب و مخل امنیت و قبات سیاسی- اجتماعی می‌دانند.
بر همین اساس روز گذشته (چهارشنبه) قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق با نیچروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق در اربیل دیدار کرد و دو طرف در جریان این دیدار، روابط بین دولت مرکزی و اقلیم کردستان و راه‌های تقویت همکاری و هماهنگی برای رفع موانع و حل و فصل مسائل و پرونده‌های حل‌نشده، با توجه به منافع عالی ملی مورد بررسی قرار دادند. بر اساس گزارش خبرگزاری رسمی عراق «واع»، دو طرف همچنین مواضع عراق و ترکیه در مورد تصمیم حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) برای انحلال خود و هماهنگی با دولت اقلیم کرستان در این زمینه را مورد بحث قرار دادند. قاسم الاعرجی و نیچروان بارزانی بر ادامه ارتباط و هماهنگی بین دولت مرکزی و اقلیم کردستان، با توجه به الزامات مرحله آتی و فراهم کردن زمینه برای امنیت و ثبات پایدار تأکید کردند. این دیدار در چارچوب تلاش‌ها برای تقویت وحدت ملی و حل‌وفصل مسائل بلاتکلیف و حل نشده بین دولت مرکزی و اقلیم کردستان انجام شد.
گفته شده که قاسم الاعرجی به دستور نخست‌وزیر این کشور وارد اربیل شد تا پس از اتفاقات اخیر در سلسله دیدارهایی با مقام‌های سیاسی و امنیتی اقلیم کردستان، تازه‌ترین تحولات و همکاری‌های دوجانبه را بررسی کند. دفتر رسانه‌ای مشاور امنیت ملی عراق با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: الاعرجی پس از آنکه از سوی محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق برای بررسی این موضوع مأموریت یافت، وارد استان اربیل شد. در ادامه این بیانیه آمده است که این سفر با هدف برگزاری سلسله نشست‌های سیاسی و امنیتی با رهبران اقلیم کردستان انجام شده است.
فارغ از این موضوع باید توجه شود که همزمان با شروع درگیری‌ها در اربیل، پهپادهای ارتش ترکیه در مرزهای جنوبی این کشور و شمال عراق به پرواز درآمدند تا بتوانند به صورت لحظه‌ای وضعیت این درگیری‌ها را زیر نظر داشته باشند و از آنها برآورد بگیرند. این اقدام ترکیه صرفاً به دلیل تهدیدها و نگرانی‌های امنیتی از وضعیت اربیل نیست بلکه آنها به صورت کاملاً مشخص منافع اقتصادی بلند مدت و عمیق با کردستان عراق برای خود (خصوصاً در حوزه نفت و گاز) تعریف کرده‌اند و هرگونه تنش برای آنها تبعات چند سویه خواهد داشت.
دیدگاه تان را بنویسید