مدافع صلح جهانی یا مترسک ترامپ؟
پمپئو در آزمون متحدان شکست خورد
سیدمحمد میرزامحمدزاده
در مقاله‌ای که اخیراً از سوی روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز منتشر شد، دیدگاه‌ها، عملکرد و نقاط ضعف مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در مذاکره با بیش از ده‌ها مقام برجسته کنونی و پیشین آمریکا، دیپلمات‌های خارجی و مشاوران سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است. مقاماتی که نخواسته‌اند نامی از آنها برده شود. در ادامه، این مقاله را می‌خوانیم.
در نگاه مایک پمپئو، جلسه ورشو تاریخی‌ترین روز برای نمایش دستاوردهای وی در عرصه سیاسی از زمان انتخابش به‌عنوان وزیر امور خارجه ایالات متحده به شمار می‌رفت. ماه‌ها برنامه‌ریزی درنهایت به جلسه‌ای با اروپایی‌های بی‌میل، رهبران عرب و نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی منجر شد تا استراتژی‌ها برای تقابل با ایران تبیین شود.
آنگاه، در سخنرانی وقت نهار، مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور این اتحاد شکننده را خرد کرد.
پنس که در جریان جلسه ماه جاری میلادی در ورشو در مقابل مقامات سخن می‌گفت، نزدیک‌ترین متحدان ایالات‌متحده یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان را به دلیل مدارا کردن با، به گفته خودش، رژیم انقلابی خون‌آشام ایران، محکوم کرد. وی از آنها خواست از بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکایی علیه ایران دست بردارند و رئیس‌جمهور ترامپ را در رد توافق هسته‌ای که اتحادیه اروپا در تلاش برای نجات آن است، همراهی کنند.
به گفته دستیاران، پمپئو در پشت پرده از این اقدام برافروخت و گفت که پنس با این اقدام دیپلماسی را زیر سوال برد؛ دیپلماسی که به گفته یکی از مقامات اتحادیه اروپا شامل توافق نزدیک برای اعمال تحریم‌های جدید علیه آزمایش‌‌های موشکی جدید بالستیک ایران بود و پنس با این کار باعث شد تنش‌های اروپا و آمریکا به موضوع اصلی بدل شود.
اما به صورت عمومی، پمپئو هیچ‌وقت عصبانیتش را بروز نداد و روابط خود را با کاخ سفید ثابت نگه داشت.
پمپئو 55 ساله حدود یک سال است که وزیر امور خارجه آمریکاست و موفق شده است که در میان سایر اعضای کابینه دوره ترامپ، در بین معدود چهره‌هایی باشد که برخلاف سایرین مورد تأیید ترامپ است و درعین‌حال قدرت را بدون تقابل با گفتمان یا سیاست‌های کاخ سفید حفظ می‌کند.
حالا وی با بزرگ‌ترین آزمون خود روبرو است. این هفته پمپئو ترامپ را در اجلاس هانوی ویتنام همراهی می‌کند تا تلاشش را در راستای دور کردن کره‌شمالی از تسلیحات هسته‌ای به‌کار گیرد.
پمپئو باید ترامپ 72 ساله را از دستمایه شدن از سوی کیم جونگ اون، رهبر زیرک کره شمالی که نصف ترامپ سن دارد، حفظ کند. او همچنین باید رئیس‌جمهور را از تضعیف موضع مذاکراتی آمریکا در جریان غیرهسته‌ای‌سازی شبه‌جزیره کره حفظ کند. ترامپ پس از دیدار با کیم در سنگاپور، اعلام کرد که قضیه به‌صورت عمده حل شده است و دیگر تهدید هسته‌ای از سوی کره شمالی وجود ندارد؛ مواضعی که در تضاد با مواضع دستگاه‌های امنیتی آمریکا و نادیده‌گرفتن این دستگاه‌ها از سوی رئیس‌جمهور ارزیابی شد. پمپئو روز یکشنبه (پنجم اسفند) به سی‌ان‌ان گفت که کره شمالی همچنان تهدید هسته‌ای است.
پمپئو در مذاکرات خصوصی با کارشناسان کره اذعان کرده بود اگر کره شمالی با از بین بردن 60 درصد از چیزی که آمریکا تقاضا کرده، موافقت کند، وی فردی خوش‌شانس بوده است؛ چراکه این میزان بیشترین دستاوردی است که دیگر دولت‌ها موفق به آن شده‌اند.
ورای همه این مسائل، پمپئو یکی از معتقدترین افراد به دیدگاه «اول آمریکا»ی رئیس‌جمهور نسبت به سایر اعضای کابینه است؛ اینکه وی باید بلندگوی ترامپ و کاخ سفید باشد یا آنکه با رئیس‌جمهور بر سر مسائل آزاردهنده سیاست خارجی مقابله کند، به چالش اصلی راهبرد پمپئو در بدنه دیپلماتیک ایالات‌متحده بدل شده است.
در حالی که دیگران در دولت به توئیت‌های ترامپ یورش می‌برند و آنها را به استهزا می‌گیرند؛ پمپئو، نماینده جمهوری‌خواه سابق عضو جنیش تی پارتی، به کارکنان خود می‌گوید که همه توئیت‌ها را ارزیابی کنند بلکه بتوانند آنها را در موضعی مفید به کار گیرند. گاهی وی در پشت پرده تلاش می‌کند جلوی ضربات را بگیرد، اما به ندرت مخالفت خود را در عموم ابراز می‌کند.
در هانوی، بزرگ‌ترین چالش پمپئو ایجاد یک جدول زمانی برای از بین بردن برنامه هسته‌ای کره شمالی خواهد بود و او باید تعریف دو طرف را از غیرهسته‌ای‌سازی منطبق سازد
زمانی که ترامپ در ماه دسامبر (آذر - دی) عجولانه از خروج آمریکا از سوریه خبر داد، جیم ماتیس، وزیر دفاع استعفا کرد، اما پمپئو اعلام کرد که تصمیم خروج حق رئیس‌جمهور بود و با گفتن اینکه این اقدام یک تغییر تاکتیک و نه تغییر مأموریت است، از آن دفاع کرد.
شورشی کوچک
با همه این‌ها وی همواره در رکاب ترامپ نبوده است. او برای اعمال تحریم‌های آمریکا بر روسیه فشار آورد و در لهستان، به تماشای تمرین نظامی مشترک آمریکا و لهستان در نزدیکی مرزهای روسیه پرداخت که پیام شفافی به مسکو بود، مبنی بر اینکه پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو را در معرض آزمون قرار ندهند؛ که این اقدامات در تقابل با مواضع حمایتی ترامپ از پوتین به شمار می‌رود.
اما درمجموع می‌توان پمپئو را متحد حزبی و ایدئولوژیک قوی ترامپ دانست. در جریان یک سخنرانی آتشین ملی‌گرایانه در بروکسل که حدوداً دو ماه پیش انجام شد، پمپئو از نهادهایی که ایالات‌متحده به منظور حفظ قدرت جهانی‌اش به ایجاد آنها کمک کرده است، انتقاد کرد؛ از جمله سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا، بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سازمان تجارت جهانی.
در جریان سخنرانی ماه ژانویه (دی ماه) در مصر پمپئو از سیاست‌های باراک اوباما انتقاد کرد؛ اقدامی که از سوی وزرای امور خارجه بی‌سابقه بود. در مقابل او از السیسی، رئیس‌جمهور سرکوبگر مصر تمجید کرد؛ همین تمجید را او در مورد رئیس‌جمهور دیگر کشورها با افکار استبدادگرایی، یعنی ژائیر بولسونارو برزیل و ویکتور اوربان مجارستان در پیش گرفت.
به گفته نیکلاس بورن، یکی از معاونان وزارت خارجه در زمان جورج بوش و استاد دانشگاه هاروارد که پمپئو با وی مشورت کرده است، می‌گوید: در مسائل عمده رئیس‌جمهور در تلاش برای تضعیف آمریکا است، اما اگر پمپئو وی را حمایت کند، این یک اشتباه است.
وی در مورد پمپئو می‌گوید: او یک نهادگراست و برخی کارهای خوب انجام داده است؛ از جمله آنکه پس از تخریب وزارت خارجه از سوی رکس تیلرسون، وی جوان‌گرایی را در این وزارتخانه پی گرفت؛ اما در حوزه سیاست، او صدای یکجانبه‌گرایی است و اخیراً متوجه شده که دنیا علیه چنین موضعی می‌ایستد.
چسبیده به ترامپ
جان بولتون، مشاور امنیت ملی، گاهی دید‌گاه‌های خود را بیان می‌کند و تلاش دارد سیاست را با خود همسو کند. از جمله در مورد سوریه که گفت سربازان آمریکایی تا زمانی که ایران در خاک سوریه باشد، باقی می‌مانند.
در مقابل پمپئو بی‌تردید به مواضع ریاست‌جمهوری چنگ می‌زند. برای مثال او از پذیرش ارزیابی دستگاه‌های اطلاعاتی از جمله گزارشی که از سوی کارمند سابق خودش در سیا تنظیم شده بود، سر باز می‌زند؛ گزارش‌هایی که در تقابل با مواضع ترامپ بر سر مسائلی از جمله کره شمالی، ایران، عربستان سعودی و داعش باشد. ترامپ هم پاداش این خوش‌خدمتی را داده و وی را در پاره‌ای مسائل به‌عنوان دارنده حق امضای خود معرفی کرده است؛ از جمله در موضوعات کره شمالی و افغانستان که به گفته مقامات آمریکایی آن دو در جلسات خصوصی با کنار گذاشتن بولتون رو در رو صحبت می‌کنند.
پایگاه سیاست‌خارجه آمریکا در مورد پمپئو دیدگاهی دوگانه دارد و او را به دلیل تقویت بدنه دیپلماتیک می‌ستاید و در همین حین از او به دلیل سیاست‌ها و ایدئولوژی‌هایش انتقاد می‌کند.
در زمینه سیاست، پمپئو بیشتر با ترامپ هماهنگ است تا با سیاست‌های وزارت خارجه که اغلب مخالف با مواضع کاخ سفید است. پمپئو از سیاست خروج آمریکا از معاهده اقلیم پاریس و توافق هسته‌ای با ایران حمایت کرد؛ دو طرحی که از سوی اوباما اجرا شده بود و از سوی بسیاری از دیپلمات‌های آمریکایی مشتاقانه حمایت می‌شد.
تصمیم ترامپ برای خروج سربازان از سوریه برت مک‌گورک، کسی که چهار سال به عنوان فرستاده ویژه ائتلاف جنگ علیه داعش خدمت کرده بود را شگفت‌زده کرد. وی استعفا کرد و از سوی ترامپ ستاره‌دار شد. پمپئو کنار ایستاد و سکوت کرد.
پمپئو موفق شده که در میان سایر اعضای کابینه دولت؛ در بین معدود چهره‌های مورد تأیید ترامپ باشد و درعین‌حال قدرت را بدون تقابل با گفتمان یا سیاست‌های کاخ سفید حفظ کند
مذاکره با کره شمالی هسته‌ای
کمی پس از اولین ملاقات ترامپ با کیم جونگ اون، پمپئو تلاش کرد موضع مبهم سنگاپور را به نقشه راهی برای غیرهسته‌ای‌سازی تبدیل کند.
این کار راحت نبود، توئیت‌های ترامپ مبنی بر اینکه مشکل حل شده است، سبب شد چین و روسیه محدودیت‌های تجاری خود را با کره شمالی بردارند. زمانی که پمپئو برای مذاکره به پیونگ‌یانگ رفت، کیم از ملاقات با وی امتناع کرد و پمپئو هیچ فضایی برای ترغیب کره شمالی به منظور شفاف‌سازی دارایی‌های هسته‌ای خود پیدا نکرد.
ماه‌ها بعد، اولویت‌ها تغییر کرد. در حالی که ترامپ پیش‌تر از سرعت بالا برای غیرهسته‌ای‌سازی سخن گفته بود، حالا از وقت زیاد برای این هدف سخن به میان آمد.
استفان بیگان، فرستاده ارشد پمپئو به کره شمالی در سخنرانی ماه گذشته خود عنوان کرد که شاید پیونگ‌یانگ نیازی به افشای دارایی‌های هسته‌ای خود تا اواخر فرایند مذاکره نبیند، این مسئله نگرانی کارشناسان امنیت ملی را برانگیخت. آیا پمپئو اهداف مذاکره را تغییر داده بود؟
در هانوی، بزرگ‌ترین چالش پمپئو ایجاد یک جدول زمانی برای از بین بردن برنامه هسته‌ای کره شمالی خواهد بود و او باید تعریف دو طرف را از غیرهسته‌ای‌سازی منطبق سازد. در حالی که پمپئو همچنان غیرهسته‌ای‌سازی کامل را هدف خود می‌خواند، عنوان کرده که پیونگ‌یانگ به دنبال کاهش تهدید هسته‌ای شاید امتیازاتی را بخواهد؛ در واقع کلمه «کاهش» در جمله پمپئو می‌تواند تعابیر مختلفی داشته باشد.
پایگاه سیاست‌خارجه آمریکا در مورد پمپئو دیدگاهی دوگانه دارد: او را به دلیل تقویت بدنه دیپلماتیک می‌ستاید و درعین‌حال از او به دلیل سیاست‌ها و ایدئولوژی‌هایش انتقاد می‌کند
تقابل با ایران در تضاد با متحدان
یکی از دستیاران ارشد پمپئو می‌گوید تمام تمرکز وی از زمانی که نماینده کنگره بوده، ایران است. رویکرد امری وی موجب تنش با متحدان اروپایی و دولت عراق شده است.
پمپئو معتقد است حمایت از تحریم‌های ایران منجر به تغییرات سیاسی می‌شود. وی در ورشو ابراز امیدواری کرد مردم ایران علیه حکومت، به گفته وی، استبدادگر یبه پا خیزند؛ حکومتی که او به دلیل برنامه‌های موشکی بالستیک و هسته‌ای و کمپین‌های نظامی منطقه‌ای از آن می‌ترسد.
در کمال ناامیدی وی، کشورهای اروپایی که برای توافق هسته‌ای در کنار آمریکا مذاکره کرده بودند، مواضع واشنگتن را دنبال نکردند. آنها قصد دارند توافق با ایران را حفظ کنند و تجارت با این کشور را ادامه دهند. مسائل دیگری هم منجر به سمی شدن روابط با متحدان آمریکا شده است.
همین موضوع در مورد عراق هم مصداق دارد. پمپئو در ماه ژانویه (دی - بهمن) به رهبران بغداد فشار آورد تا خرید انرژی از همسایه خود را متوقف کند؛ همان هفته نخست‌وزیر عراق از این دستور اعلام برائت کرد. در ماه سپتامبر (شهریور - مهر) پس از مخالفت‌ها درون دولت عراق، پمپئو سفارت خود در بصره را به بهانه نگرانی از ایران تعطیل کرد.
پمپئو همچنین حمایت خود را از عربستان با وجود نگرانی‌های مقامات آمریکا از رهبر مستکبر سعودی ادامه می‌دهد؛ هیچ مسئله‌ای گویاتر از این در مورد حمایت پمپئو از تصمیمات سیاست خارجی ترامپ وجود ندارد. او بعدها به صراحت گفت که عربستان و آمریکا روابط عمیق و طولانی دارند.
رابرتا جیکوبسون، دستیار سابق وزارت خارجه برای امور نیمکره غربی گفت که پمپئو در کاشت بذر روابط عمیق بین‌المللی که لازمه شرایط کنونی است، شکست خورد. او در ایجاد روابط و حمایت از نهادهای بین‌المللی که می‌تواند در زمان‌های سخت به کمک ما بیایند، مشارکت نکرده است؛ به جای آن تصمیم گرفته که به تنهایی ایستادگی کند.
دیدگاه تان را بنویسید