گذری بر آنچه در نشست سوچی گذشت؛
سـوریه در غـبار
سیدمحمد میرزامحمدزاده
رهبران ایران، روسیه و ترکیه روز پنج‌شنبه (26 بهمن‌ماه) در شهر ساحلی سوچی گردهم آمدند تا بر سر مسئله سوریه با یکدیگر مذاکره کنند. آن‌طور که خبر‌ها حاکی است، سه کشور در این دور از مذاکرات بر نیاز همکاری برای تمهیدات نهایی در مورد شمال سوریه بعد از خروج نیروهای آمریکایی از منطقه تأکید داشتند؛ اما شواهد حاکی از وجود اختلافاتی بین این رهبران به‌ویژه ترکیه با سایرین است.
این چهارمین دور از نشست سران سه کشور برای پایان دادن به بحران سوریه بود. مواضع ایران و روسیه در جریان این دیدارها به‌عنوان حامیان اسد به هم نزدیک‌تر بوده است؛ اما ترکیه همچنان اسد را به‌عنوان رهبر بر حق سوریه قبول ندارد با این‌حال برای ماندن در کنار روسیه و ایران از اعلام رسمی مواضع خود در قبال وی خودداری می‌کند. ترکیه در مرزهای جنوبی با دو مسئله درگیر است، اول کردهایی که ممکن است از سمت شمال شرق به این کشور تجاوز کنند و دوم شورشیان مخالف اسد در شمال غرب سوریه که در صورت تهاجم به این منطقه ممکن است برای پناهندگی به ترکیه سرازیر شوند. این دو موضوع محل اختلاف ترکیه در یک طرف و روسیه و ایران در جبهه دیگر هستند. ایران و روسیه کردها را تهدیدی برای منطقه نمی‌دانند و تمایلی به تهاجم ترک‌ها به این منطقه ندارند، اما ادلب در شمال غرب سوریه را ملجأ شورشیان و گروه‌های تروریستی و تکفیری می‌دانند و همسو با اسد قصد دارند این منطقه را پاک‌سازی کنند، اقدامی که اردوغان با آن مخالف است.
به نوشته واشنگتن‌پست، این دور از مذاکرات در شهر سوچی، اقامتگاه تفریحی حاشیه دریای سیاه، بیانگر اهداف متنوع بازیگران در سوریه بود. ایران و روسیه به‌عنوان حامیان اصلی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه اهدافی را مدنظر داشتند که با منافع ترکیه مبنی بر تمرکز و دقت بر کردهای سوریه که از سوی آنکارا یک تهدید بالقوه به شمار می‌روند، متفاوت بود.
بیانیه سه‌جانبه از سوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان همتای ترک او و حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان، حاکی از ابهامات و تردید سه کشور در مورد خلأ نیروهای آمریکایی براساس تصمیم ترامپ در مقابله با داعش در شمال شرق سوریه است.
پوتین بعد از نشست سه‌جانبه‌ای که به میزبانی کرملین به‌منظور یافتن راهکاری برای پایان دادن به منازعه هشت ساله در سوریه برگزار شده بود، گفت: هر سه ما بر این موضوع توافق داشتیم که خروج ایالات‌متحده از سوریه اقدامی مثبت است و به ثبات این بخش از سوریه کمک می‌کند، جایی که درنهایت دولت برحق سوریه باید کنترل آن را دوباره به دست بگیرد.
هر سه کشور که هرکدام نیروهای نظامی ثابت در سوریه دارند، در سال 2017 در آستانه، پایتخت قزاقستان، به‌منظور همکاری برای ایجاد یک طرح پس از جنگ برای سوریه توافق کردند، اما همچنان در این دور از نشست به یک توافق نهایی دست نیافتند.
در نشست سوچی هر سه کشور ایران، روسیه و ترکیه بر این موضوع توافق داشتند که خروج ایالات‌متحده از سوریه اقدامی مثبت است و به ثبات این بخش از سوریه کمک می‌کند، جایی که در نهایت دولت برحق سوریه باید کنترل آن را دوباره به دست بگیرد
روسیه و ایران هر دو بر ضرورت به کنترل درآمدن منطقه به دست دولت سوریه تأکید کردند؛ اما اردوغان همچنان بر تصمیم خود مبنی بر ایجاد منطقه امن به‌منظور جداسازی عملی مرز ترکیه و کردهای سوریه، پافشاری می‌کرد.
بر اساس اعلام ماریا زاخاروفا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه به خبرنگاران، روسیه تأکید داشت که ترکیه باید رضایت اسد را برای ایجاد چنین منطقه‌ای به دست آورد.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران نیز در این نشست همسو با روسیه عنوان کرد که سه کشور توافق دارند که کنترل سراسر سوریه باید به دست دولت بشار اسد انجام شود.
روسیه که به‌صورت نظامی در سال 2015، وارد جنگ سوریه شد، نقش خود را به‌عنوان یک تعیین کننده آینده سوریه و بازیگر قدرتمند در منطقه تثبیت کرده است، به‌گونه‌ای‌که کردهای سوری متحد ایالات‌متحده چشم به کرملین برای هدایت مذاکرات برای حل و فصل این منازعه دارند.
در ماه دسامبر گذشته (آذر - دی) ترامپ تصمیم اولیه خود مبنی بر خروج سریع نیروهای آمریکا از سوریه را تغییر داد و گفت خروج نیروها وابسته به وضعیت آزادسازی منطقه از دست نیروهای داعش است. در هفته گذشته، هم‌زمان با افزایش شواهد مبنی بر شکست شبه‌نظامیان، شاهد خروج صدها نفر از این منطقه بودیم.
فرماندهان ارشد آمریکایی در هفته گذشته ابراز کردند که خروج آمریکا در چند هفته آتی صورت می‌گیرد، درعین‌حال مقامات ایالات‌متحده خواهان برگزاری مذاکراتی برای دست یافتن به توافقی برای انتقال کنترل منطقه پیش از خروج نیروهای آمریکایی هستند.
پوتین، روحانی و اردوغان هرکدام جداگانه عنوان کردند که هیچ نشانه‌ای دال بر تصمیم واشنگتن برای خروج نیروها از سوریه وجود ندارد. پوتین بابیان این مطلب گفت ترامپ هیچ‌وقت به وعده‌های خود عمل نمی‌کند.
وی افزود: وضعیت سیاست داخلی آمریکا نشان می‌دهد که ترامپ هیچ‌وقت قادر به جامه عمل پوشاندن به اهدافش نیست؛ اما ما با فرض اینکه خروج نیروهای آمریکایی از سوریه اتفاق می‌افتد، پیش می‌رویم.
در جریان این اجلاس سه‌جانبه، سرنوشت شمال غرب سوریه، استان ادلب، آخرین قلمرو شورشیان سوری نیز به مذاکره گذاشته شد. ورود گروه‌هایی مرتبط با القاعده به آنجا، گمانه‌ها مبنی بر تجاوز به منطقه که به لحاظ مساحت به لبنان شباهت دارد را تقویت کرده است.
پاییز گذشته، روسیه و ترکیه برای برقراری آتش‌بس در ادلب مذاکره کردند تا از حملات مخرب نیروهای وفادار به اسد و وقوع بحران بشری جلوگیری شود.
در بیانیه مشترک بعدازاین دور از مذاکرات، بدون ذکر جزئیات بیشتر، آمده است: توافق شد که گام‌های ویژه‌ای برای کاهش خشونت‌ها در منطقه مورد مناقشه ادلب برداشته شود.
اما دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در این رابطه گفت که هدف، پاک‌سازی ادلب از گروه‌های تروریستی است که در عملیات نظامی مشارکت نداشته‌اند.
روسیه و ایران از ترکیه خواستند که به تعهد خود برای پاک‌سازی گروه‌های ترور از استان ادلب پایبند بماند.
اختلاف‌نظر در دیدگاه سه کشور در مورد استان ادلب، آخرین قلمرو مخالفان دولت سوریه که کنترل آن در اختیار گروه‌های وابسته به داعش قرار دارد، به نقطه عطفی در این دور از مذاکرات بدل شد؛ موضوعی که در چند ماه اخیر با تصمیم ایالات‌متحده برای خروج از این کشور و فشارها بر مسکو به دلیل چهار ساله شدن حضور نظامی‌اش در این منطقه، برجسته‌تر شده است.
به گزارش فایننشال‌تایمز آمریکا، پوتین در این مورد گفت: من متوجه شدم که همکاران ایرانی و ترک ما درنهایت آماده همکاری برای از بین بردن تنش‌ها و ثبات در استان ادلب شده‌اند. ما توافق کردیم که گام‌های بیشتری در این زمینه برداریم.
ترکیه پیش‌تر در ماه سپتامبر (شهریور - مهر) توافق کرده بود که مسئولیت خارج کردن جناح‌های تندرو را تا شعاع 15 تا 20 کیلومتری ادلب بر اساس دیداری که با مقامات مسکو داشت، به عهده بگیرد.
در جریان این اجلاس سه‌جانبه، سرنوشت شمال غرب سوریه، استان ادلب، آخرین قلمرو شورشیان سوری نیز به مذاکره گذاشته شد. ورود گروه‌هایی مرتبط با القاعده به آنجا، گمانه‌ها مبنی بر تجاوز به منطقه را که به لحاظ مساحت به لبنان شباهت دارد را تقویت کرده است
توافقی که به عقیده بسیاری یک پیروزی دیپلماسی در منازعات خونین سوریه به شمار می‌رفت و جلوی حمله نیروهای وفادار به اسد با حمایت روسیه را گرفت که می‌توانست به یک بحران بشری منجر شود و سیل پناه‌جویان را به ترکیه به دنبال داشته باشد.
بااین‌حال آنکارا نتوانست تعهد خود را به پایان برساند؛ ماه گذشته گروه هیات تحریر الشام این توافق را زیر سؤال برد و با تهاجم به ادلب کنترل نقاط حساس بین شورشیان و دولت مرکزی را به دست گرفت.
در همین حال ترکیه معتقد است که مسکو نتوانسته جلوی حملات توپخانه‌های ارتش سوریه را بگیرد و این حملات مرگ غیرنظامیان را در این استان رقم‌زده است.
پوتین در جریان نشست خبری رهبران سه کشور در سوچی روز پنج‌شنبه گفت: نباید تعلیق فعالیت‌های خصمانه را با جنگ علیه تروریسم اشتباه گرفت؛ بنابراین من یک‌بار دیگر تأکید می‌کنم، ایجاد منطقه امن ادلب یک معیار موقتی است.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان نیز در این رابطه گفت: ادلب باید عاری از تروریست‌ها شود. ما باید با تروریست‌ها در خانه آن‌ها بجنگیم.
رجب طیب اردوغان نیز در این رابطه تأکید کرد که ما نمی‌خواهیم شاهد یک بحران بشری جدید، یک تراژدی جدید در منطقه ادلب یا هر منطقه دیگری در سوریه باشیم. ترکیه تلاش بسیاری کرده است که به‌‌رغم همه سختی‌ها، علی‌رغم تحریکات برخی کشورها، صلح و ثبات را در ادلب حفظ کند. ما همه تلاش خود را برای اجرای تفاهم ادلب به کار می‌گیریم.
اردوغان در مورد شمال شرق سوریه نیز گفت که انتظار دارد روسیه و ایران از تصمیم این کشور برای ایجاد منطقه حائل در شمال شرق سوریه برای عقب راندن شبه‌نظامیان کرد از مرزهای ترکیه حمایت کنند. او گفت: امروز در سوریه، جنوب کشور ما و شمال سوریه، تلاش برای ایجاد یک کوریدور ترور در دست اقدام است. از بین بردن چنین تهدیدی اولویت اصلی ما است؛ چرا که همواره امنیت ملی ما از این منطقه تهدید می‌شود.
پوتین در حاشیه این اجلاس به خبرنگاران گفت که مسکو و آنکارا در حال بحث بر سر مسئله امنیت مناطق مرزی ترکیه و سوریه هستند. وی گفت: سازمان‌های خدمات ویژه و نظامی ما در تماس نزدیک هستند و فعالانه در این مسیر همکاری می‌کنند.
ایران، روسیه و ترکیه توافق کردند که دور آتی نشست خود را شش ماه دیگر در ماه آوریل (اردیبهشت ماه 98) در ترکیه برگزار کنند.
دیدگاه تان را بنویسید