تشدید تحریم علیه مسکو و احتمال مذاکره

فرشاد گلزاری

چهارشنبه هفته گذشته  (21 سپتامبر) منابع خبری روسیه اعلام کردند که قرار است در تاریخ 23 تا 27 سپتامبر یک رفراندوم سراسری در مناطق شرقی اوکراین برگزار شود که واکنش تند آمریکا و اروپا را به همراه داشت. با همه این مخالفت‌ها و نزاع‌های دیپلماتیک اما چند روز بعد یعنی در روز جمعه برابر با 23 سپتامبر کمیسیون مرکزی انتخابات در لوهانسک و دونتسک اعلام کرد، رفراندوم برای پیوستن این دو منطقه به روسیه در سراسر دو جمهوری لوهانسک و دونتسک 8 صبح به وقت مسکو آغاز شده است. در همین راستا ولادیمیر ویسوتسکی، رئیس کمیسیون مرکزی انتخابات در جمهوری دونتسک اعلام کرده بود که رای‌گیری طبق روال تعیین شده در سراسر منطقه دونتسک انجام می‌گیرد که توسط مقام‌های این جمهوری کنترل خواهد شد. کمیسیون مرکزی انتخابات منطقه خرسون هم اعلام کرده بود که انتظار دارد حدود 750 هزار نفر در این همه‌پرسی شرکت کنند و نیم میلیون نفر در منطقه زاپوریژیا به عنوان رای دهنده ثبت نام کرده‌اند. از سوی دیگر اعلام شده بود که برگه‌های رای برای 1.5 میلیون رای دهنده در دونتسک چاپ شده است و قرار بر این بود که برای ساکنان لوهانسک نیز 450 شعبه رای و بیش از 200 شعبه در روسیه در دسترس باشد. زمانی که این آمار و ارقام منتشر شد، تمام مقامات ایالات متحده و اروپا نسبت به این اقدام روسی‌ها موضع منفی گرفتند. بسیاری از آنها با اشاره به وقایعی که سال 2014 در شرق اوکراین و در جریان ضمیمه شدن جزیره کریمه به وقوع پیوست، اعلام کردند که این اقدام مسکو دقیقاً تکرار همان سناریوی 2014 است. برخی دیگر از مقامات و صاحب‌نظران در اروپا و آمریکا هم سعی کردند چندان خود را عصبانی نشان ندهند و اعلام کردند که ساختار سیاسی – امنیتی غرب از قبل هم می‌دانست که چه اتفاقی قرار است رخ دهد. اینکه برخی در آمریکا سعی می‌کنند عصبانیت خود از این اقدام روسیه را عادی جلوه دهند بدون شک موضوعی است که نشان می‌دهد اقدام روسیه یا آنها را شگفت‌زده کرده و یا اینکه سعی می‌کنند یک جنگ روانی جدید را برای آرام‌سازی محیط داخلی خود و اروپا با چاشنی حمله به روسیه کلید بزنند. اینکه آیا غرب می‌دانست مسکو قرار است دست به برگزاری رفراندوم بزند یا خیر، بدون شک پاسخ مثبت است. این تحلیل که آمریکا و اروپا پس از گذشت 7 ماه درگیری نظامی تمام‌عیار در اوکراین به این جمع‌بندی نرسیده بودند که چنین اتفاقی میفتد، واقع ساده‌اندیشانه است؛ چراکه آنها به صورت واضح در 2008 گرجستان را مقابل دیدگان خود داشتند و در سال 2014 هم پرونده‌ای به نام الحاق جزیره کریمه را تجربه کرده‌ بودند. بر این اساس نمی‌توان گفت که مجموعه غرب (اعم از اروپا و آمریکا) از این روند شگفت‌زده شده‌اند! غرب حتی خروجی این فراندوم هم می‌دانست. نمی‌خواهیم دستگاه عریض و طویل امنیتی و اتاق‌های فکر ایالات متحده را بیش از حد بزرگ بشماریم اما هرم امنیتی – سیاسی آمریکا به کمک اروپا می‌دانستند که حتی خروجی این رفراندوم هم مطابق گفته‌های مقامات مسکو پیش خواهد رفت اما سعی کردند تا بگذارند  این اتفاق رخ دهد.

این تحلیل که آمریکا و اروپا پس از گذشت 7 ماه درگیری نظامی تمام‌عیار در اوکراین به این جمع‌بندی نرسیده بودند که روسیه در شرق اوکراین رفراندوم برگزار می‌کند، واقع ساده‌اندیشانه است، چراکه آنها پرونده‌های گرجستان و جزیره کریمه را مقابل دیدگانشان داشتند

تشدید تحریم و احتمال مذاکره  

سخنان اخیر پوتین به نوعی یک مانور قدرت سیاسی و ایدئولوژیک به حساب می‌آید و در اینجاست که واشنگتن هم چنین موضعی را به نوعی دیگر اتخاذ می‌کند و بایدن بحث دفاع از هر اینچِ اوکراین را پیش می‌کشد

با این وجود روز جمعه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری فدراسیون روسیه در جریان مراسم امضای رسمی اسناد پیوستن چهار منطقه دونتسک، لوهانسک، زاپوریژیا و خرسون به خاک روسیه در محل تالار سنت جورج کرملین به ایراد سخنرانی پرداخت. او ضمن حمایتش از رفراندوم مذکور، آنرا نتیجه انتخاب مردم این مناطق دانست. اما آنچه در این میان مهم ارزیابی می‌شود این است که پوتین اعلام کرد که غرب صرفاً روسیه را به عنوان یک مستعمره و روس‌ها را به عنوان برده می‌بیند و مساله مهم از نظر غربی‌ها این است که استقلال همه کشورها تسلیم آمریکا شود. این سخنان به نوعی یک مانور قدرت سیاسی و ایدئولوژیک به حساب می‌آید و در اینجاست که واشنگتن هم چنین موضعی را به نوعی دیگر اتخاذ کرد؛ تا جایی که جو بایدن روز جمعه مستقیماً همتای روسی خود، ولادیمیر پوتین، را مورد خطاب قرار داد و به او گفت شک نکند که واشنگتن و ناتو آماده دفاع از هر وجب از خاک ناتو هستند. رئیس‌جمهوری آمریکا بدون اشاره به اینکه خطاب سخنانش کدام بخش از سخنرانی پوتین است اعلام کرد که آمریکا در کنار متحدان خود در ناتو کاملا آماده است تا از هر اینچ خاک ناتو دفاع کند او گفت: «آقای پوتین، حرف من را اشتباه متوجه نشوید. هر اینچ!». این مواضع بایدن را اگر در کنار سایر اقدامات آمریکا و اروپا قرار دهیم می‌بینیم که فعلاً واشنگتن و متحدانش (همانند گذشته) بر تشدید تحریم‌ها متمرکز شده‌اند. در این راستا روز گذشته (شنبه) وزارت خزانه‌داری، وزارت تجارت و وزارت خارجه آمریکا هر کدام به صورت جداگانه با انتشار اطلاعیه‌هایی تحریم‌هایی را علیه تصمیم‌گیرندگان در مسکو، متحدان ولادیمیر پوتین و نهادهایی که از تشکیلات نظامی – صنعتی در روسیه حمایت می‌کنند، اعلام کردند. آنتونی بلینکن،وزیر خارجه آمریکا هم اعلام کرد که این تحریم‌ها هشداری آشکار از سوی ایالات متحده و متحدانش در گروه هفت است که هزینه‌هایی برای هر فرد، نهاد یا کشوری که در نتیجه تلاش‌های غیرقانونی روسیه برای تغییر وضعیت سرزمینی اوکراین، از روسیه حمایت سیاسی یا اقتصادی می‌کند، در کار خواهد بود. از سوی دیگر خبرگزاری رویترز هم اعم کرد که سه منبع دیپلماتیک دستیابی به توافق اولیه بر سر وضع هشتمین دور از تحریم‌ها علیه مسکو را تائید کرده‌اند؛ چراکه کمیسیون اتحادیه اروپا پیش از این پیشنهاد کرده بود که محدودیت‌های تجاری بیشتری همراه با تحریم اشخاص حقیقی روس تصویب شود. بر همین اساس اروپایی‌ها هم به تأسی از آمریکا تحریم‌های خود علیه مسکو را تشدید خواهند کرد. مضاف بر این مسائل، ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو در یک کنفرانس مطبوعاتی در واکنش به پیوستن رسمی چهار منطقه دونتسک، لوهانسک، زاپوریژیا و خرسون از اوکراین به خاک روسیه اعلام کرد که  متحدان ناتو هیچ یک از این مناطق را به عنوان بخشی از خاک روسیه به رسمیت نمی‌شناسند و نخواهند شناخت زیرا این غصب ارضی غیرقانونی و نامشروع است. در این راستا اما به نظر می‌رسد که روسیه به دنبال پیش بردن سناریوی خود در مناطقی ایت که به تازگی به خاک خودش الحاق کرده است. روز گذشته (شنبه) شرکت انرژواتم اوکراین وابسته به دولت این کشور که شرکت مسئول مدیریت نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا است اعلام داشت، نیروهای گشتی روسیه، ایهور موراشوف، مدیر کل نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا را که در کنترل روسیه قرار دارد، دستگیر کرده‌اند. این مسائل در حالی اتفاق میفتند که پوتین در روس امضای سند الحاق این چهار منطقه به خاک کشورش از اوکراین درخواست آتش‌بس کرد. حال باید دید که آیا مذاکره میان طرفین برای پایان دادن به این جنگ شروع می‌شود یا تقابل صرفاً تشدید خواهد شد؟!