حمایت کرملین از صربستان، همزمان با اعلام آمادگی ناتو برای مداخله در کوزوو؛
مجادله در بالکان ذیل سایه بحران اوکراین
فرشاد گلزاری
مساله سرزمین و جغرافیا در روابط بین‌الملل و منازعات سیاسی- نظامی ستون فقرات به شمار می‌آید که این اصل را می‌توان در جنگ اوکراین و تجاوز نظامی روسیه به این کشور به تمامی درک کرد. اینکه از 24 فوریه نظم حاکم بر سیاست، اقتصاد و امنیت بین‌الملل به‌هم ریخته، جای هیچ شک و شبهه‌ای را باقی نمی‌گذارد و به همین دلیل باید گفت که این پرونده صرفاً یک «بحران نقطه‌ای» به حساب نمی‌آید. آنچه در مورد منازعه اوکراین باید بدانیم این است که اساساً این پرونده روز به روز تبعات جدیدی را بر پیکره جهان و نظام بین‌الملل تحمیل می‌کند که بحران انرژی صرفاً یکی از آنها به شمار می‌رود. جهانِ امروز باید منتظر سلسله بحران‌هایی باشد که هر کدام از آنها یک نقطه یا یک روند جاری را درگیر خود خواهد کرد و این دقیقاً همان ذات اصلی منازعات است که هیچکس باور نمی‌کند چه لطماتی را می‌تواند بر انسان‌ها و به خصوص مرزهای جغرافیایی وارد کنند. در این میان باید به مقاله گایا هرینگتون، تحلیلگر در زمینه امور پایداری‌های اجتماعی نگاهی گذرا بیندازیم. او در مقاله خود در سال 2021 میلادی منتشر شد یک پیش‌بینی را تایید کرد که در دهه ۱۹۷۰ مطرح شده بود و عطش سیری‌ناپذیر بشر برای رشد اقتصادی را عامل رسیدن به بن‌بست و احتمالاً فروپاشی تمدن در حوالی سال ۲۰۴۰ می‌دانست. او در بخشی از این مقاله به دست‌اندازی دولت- ملت‌ها علیه منابع روزمینی و زیرزمینی اشاره می‌کند و از سوی دیگر همین مساله را تا حدودی به منازعات پنهان و پیدا پیوند می‌زند که در نهایت باعث می‌شود اوضاع در جهان تغییر کند. این سخنان گایا هرینگتون را اگر حالا با وضعیت فعلی جهان پس از شروع جنگ اوکراین مقایسه کنیم می‌بینیم که عملاً منازعه میان روسیه با مجموعه غرب که اروپا و آمریکا بعلاوه شرکای آنها را شامل می‌شود، نه تنها در یک نقطه ثابت نشده بلکه هم‌اکنون همانند یک ویروس در حال سرایت به سایر نقاط جهان و به خصوص اروپا است. این ویروس همین حالا پشت دروازه‌های صربستان و کوزوو رسیده و به نظر می‌آید که اوضاع در حال پیچیده‌تر شدن است. توجه داشته باشید که کوزوو در سال ۲۰۰۸ از صربستان اعلان استقلال کرد اما صربستان این استقلال را به رسمیت نشناخته و آنرا همچنان بخشی از خاک خود می‌داند. در سال 2008 چیزی در حدود ۱۱۰ کشور دنیا تا ۲۷ فوریه ۲۰۱۷ کوزوو را به رسمیت شناختند و این کشور به عضویت نهادهای بین‌المللی همچون بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول درآمد. مساله آنجایی مهم می‌شود که روسیه و چین به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد استقلال کوزوو را به رسمیت نشناخته‌اند و در نتیجه این کشور به عضویت سازمان ملل درنیامده است.
کوزوو در سال ۲۰۰۸ از صربستان اعلام استقلال کرد اما صربستان این استقلال را به رسمیت نشناخته و آن را همچنان جزئی از خاک خود می‌داند و در این میان روسیه و چین به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت هم آن را به عنوان کشور مستقل به رسمیت نمی‌شناسد
تقابل ناتو و مسکو، کمی جدی‌تر از اوکراین!
اعلام حمایت تمام قد روسیه از صربستان در مقابل کوزوو و انتخاب مجدد الکساندر ووجیچ به عنوان رئیس‌جمهور این کشور نشان می‌دهد که مسکو به شدت در مورد این منطقه حساس است و نمی‌خواهد مجادله جدیدی در این جغرافیا شکل بگیرد
با نگاهی به این آمارِکوتاه حالا به نظر می‌رسد که باز هم کوزوو و صربستان به دنبال آن هستند که به یکدیگر چنگ و دندان نشان دهند. ظهر روز گذشته (دوشنبه) ائتلاف نظامی ناتو در بیانیه‌ای اعلام کرد که اگر ثبات در منطقه بالکان به خطر بیفتد، نیروهای تحت رهبری ناتو آماده‌اند تا در شمال کوزوو مداخله کنند. ناتو در بیانیه خود اعلام کرد که تنش در شهرهای‌های شمالی کوزوو بالا گرفته و نیروی بین‌المللی حافظ صلح تحت رهبری ناتو در کوزوو موسوم به نیروی کوزوو (KFOR) با دقت اوضاع و شرایط را تحت کنترل دارند. توجه داشته باشید که نیروی کوزوو (موسوم به کی‌فور) در سال ۱۹۹۹ میلادی براساس قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت سازمان ملل و در واکنش به بحران بشردوستانه جدی در کوزوو تشکیل شد که دلیل آنهم حمایت تمام قد روس‌ها از صرب‌ها علیه مردم کوزوو و جنگ‌های خونین بود و حالا هم اوضاع و احوال به سمتی رفته که دوباره همان دوران برای جهانیان در حال تداعی شدن است. اینکه چرا مجدداً بحران میان این دو بالا گرفته یک دلیل اساسی و چند دلیل پنهان یا حاشیه‌ای دارد. دلیل اصلی این است که از چندی پیش در مرز اداری صربستان و استان خودمختار کوزوو و متوهیا در ارتباط مقامات کوزوو تصمیم گرفتند برای ممنوعیت ورود خودروهای با شماره و اسناد صربی یک دستور جدید صادر کنند. فاکس نیوز در اینباره نوشته است که در بحبوحه مقررات جدید دولت کوزوو که افرادی را که با کارت‌های شناسایی صربستانی وارد کوزوو می‌شوند مجبور می‌کند تا در طول اقامت‌شان در آنجا، اوراق شناسایی و اسناد موقتی را جایگزین کارت‌های شناسایی‌شان کنند و حالا تنش‌ها مجدداً بالا گرفته است. تا جایی که روز یکشنبه صرب‌ها در شمال کوزوو که هم مرز با صربستان در منطقه بالکان است، دو گذرگاه مرزی با صربستان را مسدود کردند تا نسبت به این قانون جدید اعتراض کنند. به دنبال این تنش هم دو اتفاق رخ داد. نخست آنکه این مقررات جدید که قرار بود دیروز (دوشنبه) برابر با اول آگست اجرایی شود از سوی دولت کوزوو به اول سپتامبر (۱۰ شهریور) موکول شده است که یک نوع عقب‌نشینی برای فروکش کردن تنش‌ها به حساب می‌آید.
اما اتفاق دوم موضع کرملین است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین با اشاره به درگیری‌های مسلحانه در مرز بین دو کشور و طی نشست خبری در کاخ کرملین، خواسته‌های مقامات محلی کوزوو را غیرمنطقی دانسته و بر حمایت مسکو از صربستان تاکید کرد. سخنگوی کرملین با بیان اینکه حقوق صرب‌ها در حل مناقشه با کوزوو باید رعایت شود، اعلام کرد که روسیه به طور کامل از موضع صربستان در جریان تنش‌ها با کوزوو حمایت می‌کند. نکته جالب توجه این است که اوایل حدود دو ماه پیش الکساندر ووجیچ، رئیس‌جمهور صربستان با کسب حدود 59 درصد آرا به عنوان رئیس جمهوری این کشور انتخاب شد که روابط او به شدت با مسکو گرم و نزدیک است؛ تا جای که از ابتدای شروع بحران اوکراین او بارها و بارها اعلام کرده که صربستان به پیاده‌نظام ناتو علیه روسیه تبدیل نمی‌شود. اینکه چرا ناتو در این برهه صراحتاً اعلام می‌کند که در صورت تشدید تنش‌ها مستقیماً به این بحران ورود می‌کند، موضوعی است که نشان می‌دهد احتمال باز شدن پای مسکو به یک منازعه جدید آنهم در بالکان تشدید شده است.
دیدگاه تان را بنویسید