کاهش اصطکاک‌ یک رابطه با «ابزار نرم»

فرشاد گلزاری

آمد و شدهای دیپلماتیک همیشه در سراسر دنیا یک سوژه بسیار مهم به شمار می‌آیند؛ چراکه خروجی این رفت و آمدها به نوعی به روابط میان دولت‌ها سر و شکل می‌دهد و در اینجاست که باید دید کدام کشورها با چه محوری مقابلِ یکدیگر سر میز مذاکره می‌نشینند. اساس مذاکرات و دید و بازدیدهای دیپلماتیک و سیاسی در کل دنیا را منافع متقابل شکل می‌دهد که ممکن است این دیدارها دو جانبه و یا چند جانبه قلمداد شوند. زمانی که مذاکرات و دیدارهای دیپلکاتیک به صورت دو جانبه برگزار می‌شود عملاً ما شاهد یک راهبرد نُرمال و تنظیم برخی از تاکتیک‌ها میان دو دولت هستیم که گاه می‌تواند بحث حل اختلاف را هم مخابره کند. اما زمانی که بحث مذاکرات و دیدارهای چندجانبه مطرح می‌شود، اوضاع و احوال به سمت و سویی دیگر پیش می‌رود؛ به‌گونه‌ای‌که در مذاکرات و دیدارهای چند جانبه عملاً ما شاهد آن هستیم که بحث هماهنگی‌ها در مورد یک پرونده برای ساختن یک ائتلاف یا تحکیمِ یک اجماع مطرح می‌شود که می‌تواند محورهای مختلفی را دربربگیرد. به عنوان مثال سفر اخیر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به ترکمنستان و تاجیکستان و برگزاری نشست رژیم حقوقی دریای خزر به نوعی گفت‌وگوهای چندجانبه را مطرح می‌کند که در ظاهر منافع جمعی را دنبال می‌کند اما در باطن یک منفعت بزرگترِ تک محوری وجود دارد. بر همین اساس اگر به مقدمات سفر آتی جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا به عربستان نگاه کنیم، می‌توانیم به همین نتیجه برسیم که واشنگتن هم قرار است منافع خود را در یک پلان بزرگتر با همکاری شرکای منطقه‌ای‌اش در حاشیه خلیج فارس دنبال کند. بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده از سوی کاخ‌ سفید، بایدن قرار است پانزدهم و شانزدهم جولای (24 و 25 تیر) در خاک عربستان حاضر باشد و علاوه بر دیدار با ملک سلمان، پادشاه سعودی، با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان هم دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد. اینکه چرا و چگونه آمریکایی‌ها دیدار بایدن با ولیعهد عربستان که بر خلاف شعارهای انتخاباتی او در بحث حقوق بشر به حساب می‌آید را برای وی برنامه‌ریزی کرده‌اند، نکته‌ای است که به پیچیدگی‌های سیاسی و منافع متقابل مربوط است اما در این میان باید توجه داشت که اتفاقاتی در حال رخ دادن است که نشان می‌دهد دیر یا زود عربستان و اسرائیل با یکدیگر وارد روابط علنی خواهند شد یا حداقل در پشت پرده این مناسبات را عادی‌سازی می‌کنند. چندی پیش شبکه خبری المیادین به نقل از رسانه‌های عبری زبان فاش کرد که رژیم صهیونیستی درصدد پیش بردن یک معامله امنیتی بزرگ برای فروش سامانه‌های پدافند هوایی به عربستان سعودی در جریان سفر ماه جاری میلادی جو بایدن به منطقه است. چندی پس از انتشار این خبر ایتای بلومنتال، خبرنگار نظامی شبکه عبری زبان کان در اینباره اعلام کرد که طبق اطلاعات موجود، دولت اسرائیل طی هفته‌های آتی برای به سرانجام رساندن یک معامله امنیتی با عربستان تلاش خواهد کرد که این معامله شامل فروش سامانه‌های پدافند هوایی به ریاض می‌شود.

اگر به مقدمات سفر آتی جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا به عربستان توجه کنیم، می‌توانیم به این نتیجه برسیم که واشنگتن قرار است منافع خود را در یک پلان بزرگتر با همکاری شرکای منطقه‌ای‌اش در حاشیه خلیج فارس دنبال کند

جامعه یهود و ابزار نرم!

سفر چهار روزه 13 نفر از رهبران یهودیان آمریکا به ریاض که در ۱۶ ژوئن به پایان رسید و قبل از سفر جو بایدن به عربستان و اسرائیل انجام شد در واقع این پیام را مخابره می‌کند که قرار است روابط ریاض و تل‌آویو وارد مرحله جدیدی شود

اینکه بایدن قرار است چه اقدامی در خاک عربستان انجام دهد یا دستور دهد که چه اتفاقی پس از این سفر در سطح منطقه رخ دهد، موضوعی است که خروجی آن مشخص نیست اما باید دانست که قرار است در جلسه شورای همکاری خلیج فارس که سران عربستان، کویت، قطر، بحرین، امارات، عمان بعلاوه مصر، اردن و عراق حضور دارند، حاضر شود و این همان نکته بسیار مهم است که متاسفانه چندان موردنظر قرار نمی‌گیرد. در این بین چشمان تل‌آویو به این جلسه دوخته شده است و از سوی دیگر اسرائیلی‌ها برای سفر بایدن به اراضی اشغالی خود را آماده می‌کنند که در شرایط فعلی باید این سفر را یک واقعه مهم دانست؛ اما فعل و انفعالاتی که به موازات این سفر و پیش از آن در حال رخ دادن است، به نوعی نشان می‌دهد که جامعه یهودیان حالا با چراغ سبز مقامات رژیم صهیونیستی برای عادی‌سازی روابط تل‌آویو و ریاض وارد میدان شده‌اند. صفحه «اسرائیل به زبان عربی» یکشنبه در توییتی نوشت: «برای اولین بار هیئتی از رهبران جامعه یهودی آمریکا برای گفتگو درباره ادیان توحیدی و امکان همکاری بین سازمان‌های اسلامی و یهودی به عربستان رفتند». جالب اینکه بنابر اعلام این صفحه توئیتری که متعلق به وزارت خارجه اسرائیل است، این هیئت با تعدادی از مقامات سعودی دیدار کرده است. طبق این گزارش هیات مذکور با عادل الجبیر، وزیر مشاور دولت عربستان در امور خارجه و شیخ محمد العیسی، رئیس شورای عالی اسلامی دیدار کردند. همزمان وب سایت جوئیش اینسایدر هم در جزئیاتی که منتشر کرده به این موضوع اشاره کرده که این افراد حدود 13 نفر از رهبران یهودی آمریکا را تشکیل می‌دهند که باید این سفر و دیدار را یک واقعه بی‌سابقه و عجیب دانست. شبکه راشاتودی روسیه هم با انتشار جزئیاتی از این سفر اعلام کرده که این سفر چهار روزه که در ۱۶ ژوئن به پایان رسید و قبل از سفر جو بایدن به عربستان و اسرائیل انجام شده در واقع این پیام را مخابره می‌کند که قرار است روابط ریاض و تل‌آویو وارد مرحله جدیدی شود و در این راستا می‌توان تغییرات دیگری را مشاهده کرد. یکی از این «تغییرات احتمالی» اعلام رسمی بازگشایی حریم هوایی عربستان به روی هواپیماهای اسرائیلی است. روز گذشته (دوشنبه) وب‌سایت عبری وای‌نت اعلام کرد که اگر بازدید رئیس‌جمهور آمریکا منجر به عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان شود، به احتمال زیاد ریاض در اولین قدم به اسرائیل اجازه خواهد داد از حریم هوایی آن استفاده کند. براساس گزارش این وب سایت، شرکت هواپیمایی اسرائیلی «ال عال» قبلاً قصد داشت پرواز سه هفته‌ای به توکیو را در مارس ۲۰۲۰ آغاز کند و در همین راستا «هواپیمای دریم‌لاینر» را که قرار بود در این خط هوایی گنجانده شود، خریداری کرد، اما با اوج‌گیری پاندمی کرونا این امر به تعویق افتاد. از سوی دیگر اسنادی منتشر شده که نشان می‌دهد عربستان با پرواز شرکت هواپیمایی هند ایر برای عبور از فضای هوایی این کشور برای رسیدن به اسرائیل موافقت کرد که در نوع خود اولین اقدام به حساب می‌آید. اگر به مجموع این وقایع به عنوان یکسری از کُدهای ریز و حاشیه‌ای نگاه کنیم به خوبی درمی‌یابیم که تل‌آویو و تیم بایدن در حال استفاده از قدرت نرم برای پیوند عربستان و اسرائیل هستند تا لبه‌های سخت این روابط را از اصطکاک بیندازند.